“Монос” АУДээд сураууль, Москва АУ I Академи, Улаан-Үд, Биологийн хүрээлэн
Зүрх судасны тогтолцооны бүтэц- үйл ажиллагааны үндсэн нэгж болох зүрхний эсэд “сэрэл үүсэлт”, “булчингийн агшилт” гэсэн хоорондоо маш нарийн шүтэлцээ бүхий процессууд харьцангуй биеэ даасан хэлбэрээр зөв эрэмбэ дарааллаар явагдах нь мембраны бүрэн бүтэн байдал, хэвийн төлөв, ионы сувгийн хэмжээ, голч, шилжилт, цэнэгжилтээс шууд хамаарах (6,8,12) бөгөөд бид энэ зүй тогтлын дагууд зүрхний титэм судасны дутагдлын эмгэг загварын үед мембраны гэмтэлд онцгой нөлөөтэй “завсрын бүс” үүсэх байдал , эсийн үхжил, гэмтэл явагдах онцлог, түүнд Алаг хунчир зэрэг селен агуулсан ургамлуудын үзүүлэх хамгаалах идэвхийг тогтоох зорилго тавьсан юм (3).
Судалгааны арга зүй, хэмжээ
Судалгааг 180-220 гр жинтэй эр хүйсийн цагаан хархан дээр явуулсан бөгөөд зүрхний шигдээс өвчний эмгэг загварыг хархны зүрхний титэм судасны зүүн салааг уушгины конусын зүүн захаас доош 2-3 мм-д харгалзах цэгт боох аргаар (А.Х.Коган 1975) үүсгэв. Харин стенокарди төст транзитор хэлбэрийн цус дутагдлын эмгэг загварыг титэм судсыг дээр өгүүлсэн цэгд 30 мин боож, дараа нь боолтыг суллан реперфузи үүсгэх аргаар үүсгэлээ.Зүрхний шигдээс болон стенокарди төст цус дутагдлын эмгэг хэлбэрийн явц, хүндрэл эмийн бодисын хамгаалах идэвхийг зүрхний булчингийн үхжлийн талбай буюу амьсгалын дегидрогеназа ферментийн идэвх алдагдсан бүсийн талбай, цусан хангамж алдагдсан бүсийн талбай, зүүн ховдлын хананы нимгэрэлт, зүүн ховдлын хөндийн тэлэгдэлт, зүрхний цахилгаан бичлэг ( ST хэрчим, Q шүд), мембранд өдөөгдсөн хэт исэлдэлтийн процессын эрчим (МДА концентраци, хемилюминесценцийн идэвхи), гистоморфологи3 электромикроскопийн судалгаа 8-9 гол параметрээр харьцуулан авч үзсэн юм. Зүрхний булчингийн үхжлмйн талбай буюу амьсгалын дегидрогеназа ферментийн идэвхигүй бүсийн талбайг тодорхойлохдоо эмгэг загвар үүсгэсний дараах 24 цаг туршлагын амьтан хархны зүрхийг хөндлөвч огтлолоор нь 2 мм-ийн өргөнтэй 5-6 цацраг болгон зүсч, фосфатийн буферт (Ph-7.4) бэлдсэн нитро хөх тетразолийн уусмалд 15 мин инкубацилаад тод хөхөөр будагдсан буюу эсийн амьсгал, редокси потенциал, протон, электроны зөөгдөлт хэвийн явагдаж байгаа бүс, өнгөгүй буюу эсийн амьсгал алдагдсан бүсийн талбайг “МБС-1 ” стереомикроскопийн тусламжтайгаар хэмжиж, мм2- нэгжээр гаргав.Зүрхний булчингийн цусан хангамж хадгалагдсан бүсийн талбайг тодорхойлохдоо 4.37-8.7мкм голч бүхий трипан хөхөөр будагдсан латексын микросферыг (1мк3 -д-2.6-3.2-106 концентраци бүхий) 80-110 мм мөнгөн усны баганы даралтаар титэм судас руу шахсаны дараа, хөх латексар будагдсан, будагдаагүй хоёр бүсийн талбайг “МБС-Г стереомикроскопоор хэмжиж, мм2 нэгжээр тооцон гаргалаа.Өөхний хэт исэлдэлтийн процессын эрчмийг тодорхойлохдоо:зүрхний булчингийн эдээс Фольчийн аргаар ялгасан өөх тосны бодисыг (О.бгр) тиобарбитурын хүчилтэй урвалдуулах аргаар малондиальдегидын концентрацийг (5), тосны бодисын хемилюминесценцийн идэвхийг “Биохемилюминометр БХ-2" багаж дээр тус тус тодорхойллоо (б).Хувьсанги учраас (1:10) идээшмэл бэлдэж цагаан харханд 0.5 мл тунгаар судсанд тарьж хэрэглэв.
Судалгааны ажлын үр дүн: А.Зүрхний шигдээс өвчний гэмтлийн голомтонд “завсрын бүс”үүсэх нь: Бидний судалгааны явцад олж тогтоосон нэг сонирхолтой зүй тогтол бол сүүлийн үед гадаадын судлаачдын (10,11,12) хувьд зүрхний булчингийн гэмтлийн голомтод бий болдог эсэх дээр санал зөрөөтэй байгаа “завсрын бүс” үүсч байгаа нь тогтоогдсон явдал бөгөөд “завсрын бүс” үүсч байгаа нь дегидрогеназа ферментийн идэвхи алдагдсан бүсийн талбай болон цусан хангамж алдагдсан бүсийн талбайн хоорондох зөрөөнөөс харагдаж байгаа ба уг бүсийн өвөрмөц шинж төрх нь амьсгалын дегидрогеназа ферментийн идэвхи алдагдсан атлаа цусан хангамж хадгалагдаж байгаад оршиж байгаа юм.
Зүрхний шигдээс өвчний дараах үеүдэд хэт исэлдэлтийн эрчим, “завсрын бүс”-ийн талбай өөрчлөгдөх хөдлөл зүй
P1- 2 цагийн дараах үзүүлэлтүүдэд харьцуулбал
Р2- 1 хоногийн дараах үзүүлэлтүүдэд харьцуулбал
Р3- 3 хоногийн дараах үзүүлэлтүүдэд харьцуулбал
Уг завсрын бүсэд цусан хангамж харьцангуй хадгалагдаж байгаа нь түүний эмгэг жамын болон саногенезийн ач холбогдлыг харуулж байгаа бөгөөд патогенезмйн учир холбогдол нь энд хоёр валентат төмрийн ион, ханаагүй хүчил, катехоламин зэрэг прооксидант хүчин зүйлүүд судсаар зөөгдөн ирж, мембранд альфа төлөвийг нэмэгдүүлэн шингэрүүлж, хэт исэлдэлтийн процессыг өдөөж, зэргэлдээ орших эрүүл эд3 эрүүл эсийн мембран гэмтэж, эс үхжих, булчингийн эдийн үхжлийн талбайг улам ихсэн нэмэгдэхэд хүргэж байгаагаас харагдана. Учир нь бидний судалгаагаар (хүснэгт №1) цагаан харханд зүрхний шигдээс үүсгэсний дараах 2 цаг,цаг, 3 хоног, 7 хоног, 14 хоногт “завсрын бүс3’- ийн талбай нэмэгдэх, багасах, өөрчлөгдөх хөдлөл зүй нь уг бүсэд дээр дурдсан хугацаанд МДА- ийн концентраци, хемилюминесценцийн идэвх өөрчлөгдөх хөдлөл зүйтэй хүчтэй эерэг корреляцийн төвшинд (г =0.96) шүтэлцэж байсан нь түүний эмгэг жамын учир холбогдлыг харуулах ба үүн дээр үндэслэн бид “прооксидант бүси гэж нэрлэсэн юм. Харин “завсрын бүся-ийн саногенезийн ач холбогдол нь уг бүсэд цусан хангамж харьцангуй хадгалагдан, эмийн бодис зөөгдөн очиж, тэдгээрийн эмчилгээний идэвх тэндээс эхлэн явагдаж уг завсрын бүс эрүүл эдийн эгнээнд шилжих замаар зүрхний булчингийн гэмтлийн нийт талбай багассан хэлбэрээр явагддаг гэж хэлж болох бөгөөд энэ нь ч бидний судалгаагаар Хувьсанги хунчирын зүрх хамгаалах. идэвхийн жишээн дээр ажиглагдсан юм.
Зүрхний булчингийн дегидрогеназа ферментийн идэвхи алдагдсан бүсийн талбайд Хувьманги хунчирын бэлдэлийн (ХХБ) үзүүлэх нөлөө
Зүрхний булчингийн амьсгалын дегидрогеназа ферментийн идэвх алдагдсан бүсийн талбай (АДФИАБ) титэм судсыг боосны дараах 1 хоногт хяналтын эмчлээгүй амьтдад 35,5%+1.05% байсан бол Хувьсанги хунчирын бэлдмэл (ХХБ) хэрэглэсэн амьтдад 26.2±1.18% болж (pcO.OI),0.35 дахин» 26.1%-иар буурч байгаа нь тогтоогдсон бол транзитор хэлбэрийн иемийн үед (30 мин окклюзи +23 цаг 30 мин реперфузи) уул үзүүлэлт 26.6±1.15% байснаа ХХБ-ийн нөлөөгөөр 18.2±1,0% болж 1.46 дахин, 31.5%-иар багасдаг нь илэрлээ (р<0.05) /6/.
Зүрхний цусан хангамж алдагдсан алдагдсан бүсийн талбайд (ЦХАБ) ХХБ-ийн үзүүлэх нөлөө
Цагаан хархны тмтэм судсыг боосны дараах 1 хоногт эмчлээгүй хяналт амьтдад ЦХАБ -ийн талбай 27.8±1.35% байсан бол ХХБ-ийн нөлөөгөөр 23.5±1.06% болж (р<0.05}6 1.15 дахин 15.1%-иар багасч байлаа. Харин транзитор хэлбэрийн штемтши үед ЦХАБ-ийн талбай хяналтын амьтдад 21.9±1.5% дахин, 20.5%-иар буурсан нь сэлэн, полифенольт нэгдэл зэрэг антиоксидант үйлдэлтэй биологийн идэвхт бодис агуулсан Хувьсанги хунчирын бэлдмэл нь зүрхний булчингийн эдийн хүчил төрөгчийн багасалт, цусан хангамжийн дутагдлыг тэсвэрлэн даах чадварыг нэмэгдүүлэх микроциркуляцийг сайжруулах, судасны гэмтлийг багасгах,микро бүлэг үүсэлтийг бууруулах замаар үхжлийн талбайг багасгах үйлдэл үзүүлдгийг харуулж байна.
“Завсрын бүс"-ийн талбайд ХХБ-ийн үзүүлэх нөлөө
Титэм судасны байнгын боолтоор үүсгэсэн шигдээс өвчний үед (1 хоногтой) Хунчирын усан хандны нөлөөгөөр завсрын бүлэг талбай хяналт эмчлээгүй амьтадтай харьцуулахад (7.0±0,44 %) 2.8 дахин» 64.9 %-пар багасч байсан (2,7±0.5%) бол (р<0.05) транзитор хэлбэрийн цус дутагдлын үед уг үзүүлэлт хяналт амьтадтай (4.7+0.34%) харьцуулахад 73*6%-иар буюу 3.7 дахин (р<0.05) багасч байгаа нь тогтоогдлоо. Ийнхүү зүрхний шигдээс өвчний үед Хувьсанги хунчирын бэлдмэлийн нөлөөгөөр булчингийн үхжил буюу амьсгалын.дегидрогеназа ферментийн идэвх алдагдсан бүсийн талбай багасах процесс нь завсрын бүсийн талбайн багасалтаар дамжигдан, түүний саногенезийн үйлдлээр нөхцөлдөн явагддаг нь тогтоогдсон юм.Нөгөөтзйгүүр Алаг хунчирын бэлдмэлийн нөлөөгөөр зүрхний булчингийн гэмтэл бүхий хэсгийн жин мэдэгдэхүйц буурдаг буюу уг үзүүлэлт хяналт эмчлээгүй амьтадтай харьцуулахад титэм судасны байнгын боолт (окклюзи) бүхий амьтдад 1.47 дахин (32.3%-иар, р<0.05),транзитор хэлбэрийн шингэн бүхий амьдад 32.3%-иар (1.47 дахин, р<0.05) буурч байгаа нь ажиглагдлаа. Хувьсанги хунчирын бэлдмэл нь зүрхний ишеми өвчний үед зүүн ховдлын хэт тэлэгдэлийг саатуулдаг, титэм судасны байнгын боолт бүхий амьтдад эмчлээгүй хяналт амьтадтай харьцуулахад зүрхний (зүүн ховдлын) хөндлөн огтлолын хэмжээ 1.47 дахин (32.1%- иар, р<0.05)» транзитор хэлбэрийн ишеми бүхий амьтдад уг үзүүлэлт хяналт амьтадтай харьцуулахад 32.8 %-иар (1.49 дахин, р<0.05) багасч байсан нь сонирхолтой юм.
Хувьсанги хунчирын бэлмэлийн зүрхний цахилгаан бичлэгийн зарим үзүүлэлтэнд үзүүлэх нөлөө
Зүрхний титэм судасны байнгын болон транзитор хэлбэрийн (30 минутын боолт) дутагдал бүхий амьтдад ХХБ-ийн нөлөөгөөр эмчлээгүй хяналт амьтадтай харьцуулахад зүрхний цахилгаан бичлэг дээр Р, шүд 1.74-1.95 дахин нэмэгдэж байгаа нь тогтоогдлоо. Мөн зүрхний булчингийн үхжлззр нөөцөлдөн үүсдэг гэж эрдэмтдийн үздэг Q шүдний хэмжээ хувьсанги хунчирын бэлдмэлийн нөлөөгөөр дээрх хоёр хэлбэрийн ишеми өвчний үед хяналтын эмчлээгүй амьтадтай харьцуулахад 1.38-1.6 дахин багасч байсан бол зүрхний-й титэм судасны цусан хангамжийн хурц дутагдлын (боолтын дараах 30 мин) үед ST хэрчмийн өндөршилт 1.41 дахин (р<0.05) багасч байсан нь уг бэлдмэлийн зүрх хамгаалах үйлдлийн мембраны механикийг тодруулах боломжийг өгч байна, Учир нь судлаачдын үзэж байгаагаар зүрхний титэм судасны хурц дутагдлын үед SТ хэрчим өндөрших үзэгдлийн мөн чанар нь зүрхний булчингийн эсрэг мембран гэмтэж, түүнийсонгон нэвтрүүлэх чанар алдагдан Na+3 К+ АТФ»аза ферментийн идза-'М суларч, Na+, К+, CI' -ийн ионы тэнцвэржилт алдагдсанаар тайлбарлагддаг бөгөөд Хувьсанги хунчрын бэлдмэлийн нөлөөгөөр ST хэрчмийн огцом өндөрсөлт багассаны мембраны механизм нь түүний антиоксидант- мембран бэхжүүлэх үйлдлээр нөхцөлдөн явагдаж байгаагийн баталгаа юм. Хувьсанги хунчирын зүрх хамгаалах үйлдлийн мөн чанар гистоморфологийн болон электрон микроскопийн судалгаагаар давхар батлагдсан бөгөөд электромикроскопийн судалгаагаар дээрх бэлдмэлийг хэрэглэсэн туршилтын бүлгийн амьтдын зүрхний эсийн митохондрийн бүтэц хяналт амьтадтай харьцуулахад харьцангуй бага гэмтсэн, хэвийн бүтцээ хадгалсан, миофибриллийн гексагональ бүтэц тод харагдаж байсан ба гистоморфологийн судалгаагаар зүрхний булчингийн үхжлийн талбай багасч, үрэвслийн эсийн нэвчдэс эрс буурсан, лимфогистиоцит эсийн нэвчдэс үхжлийн голомтод давамгайлах байдалтай байгаа нь тогтоогдлоо.Ийнхүү бидний судалгаа нь зүрхний шигдээс өвчний ГЭМТЛИЙН ГОЛОМТОД ХЭТ ИСЭЛДЭЛТ ӨДӨӨХ,мембраны гэмтлийг сэдээх патогенезийн үйлдэлтэй “завсрын C'rf үүсдэг болон уламжлалт анагаах ухаанд зүрхний хий өвчний үед хэрэглэж ирсэн Хувьсанги хунчирын бэлдмэл нь уг бүсэд хэт исэлдэлт хамааралт мембраны гэмтлийг багасгах замаар зүрх хамгаалах идэвхи үзүүлдэг,түүний гадаад илрэл нь булчингийн үхжлийн талбай, цусан хангамжгүй бүсийн талбайг багасах, ЗЦБ дээр R шүд өндөрсөх, ST хэрчим, намсах, Q шүдний гүн буурах, митохондри,миофибриллийн гэмтэл багасч хэвийн бүтэц нь хадгалагдах хэлбэрээр илэрдгийг харуулж байна (3).
2. Коган А.Х. Моделирование инфаркта миокарда, М., 1979.
3. Коган А.Х., Лосев Н.И., Амбага М. Бюл.экспер. биол. 1984, № 3, с.271-273.
4. Кудрин А.Н., Коган А.Х., Королев В.В. Кардиология, 1978, № 2, с.115-118.
5. Лукъянова Л.О.,Кудрин А.Н., Коган А.Х. Фармакол, и токсикол.-1983, №1, с. 45-48.
6. Меерсон Ф.З., Каган В,Е.,Козлов Ю.П и др Кардиология, 1982, № 2, с.81-93.
7. BaiIe М.В, Idly D.R. Fed.Proc.-1982.-Vol.4l- рр.1736.
8. Darsee I.R., Kloner R.A., Braunwalde Е. Circu- lation.-1981 ,-Vol.63.-pp.29-35.
9. De Boer L.W., Nosta !.!., Kloner R.A., Braunwalde E. lbid.-1982.-Vol.65.-pp.508-512.
10. Hirzel H.O., Somenblick E.H., Kirk E.S. Circulat.Res.-1997. -Vol. 41.-pp. 673-683.
11. Kloner R.A., Braunwalde E. Cardiovasc.Res.-1980. - Vol. 14. -pp. 371-395.
12. Moncada S.,Gryglewski R.I., Bunting S et al. Prostaglandins. - 1996. - Vol. 12.pp. 715-737.
