2000 он хүн төрөлхтөний он дарааллын түүхэнд мянганы зааг он төдийгүй, анагаах ухааны хөгжилд түүхэн эргэлт гарсан он болж орох боллоо.
Энэ оны зургадугаар сарын 26-нд АНУ-д төвлөрсөн хоёр бүлэг эрдэмтэд хүний геномын нуклеотидын бүрэн дарааллыг зарчмын хувьд тогтоож дууссанаа зарлалаа. Энэ хоёр төвийн нэг нь АНУ-ын Эрчим хүчний яам, Үндэсний эрүүл мэндийн хүрээлэнгийн толгойлсон АНУ, Англи, ХБНГУ, Франц, Япон, БНХАУ-ын 16 хүрээлэн хамтарсан "Хүний геномын консорциум", нөгөө нь АНУ-ын "Celera Genomics" хувийн компани болно.
1990 онд 15 жилд багтаахаар төлөвлөн эхлэх үед нь олон хүн нэн итгэл муутай хандаж асан 3,2 тэрбум нуклеотидын дэс дараа, үйл ажиллагааг тогтоох зорилготой энэ супер-хөтөлбөрийн эхний шатны зорилт ийнхүү төлөвлөснөөсөө 3 жилийн өмнө биеллээ.
Энэ энгүй гайхамшигт нээлт нь шинэ зууны эхний 20 жилд анагаах ухааныг бүхэлд нь өөрчлөх гараа болно гэж ихэнхи судлаачид үзэж байна. Анагаах ухаанд чухамхүү ямар өөрчлөлт гарах вэ?
Юуны өмнө хүний удамшлын төрх, удамшлын эмгэгийн молекул үндэс тодорхой болсноор удамшлын эмгэг, орчны хүчин зүйлд бодгаль бүрийн хариулах онцлогийг оношлох, ингэснээр олон төрлийн эмгэгээс урьдчилан сэргийлэх, эмчлэх бололцоо нээгдэнэ. Хөгжингүй орнуудад 1970-аад оноос эрч авч эхэлсэн удамзүйн зөвлөлгөө өгөх алба (Genetic Counsiling), генийн сорил (Gene Probe or Gene Test) зэрэг аргууд эрүүл мэндийн байгууллагуудын өдөр тутмын ердийн үйл ажиллагаа болно. Одоо л гэхэд англи хэлээр ойлгодог, электрон мэдээллийн сүлжээ ашиглаж чаддаг ямар ч хүн дэлхийн аль ч өнцөг булангаас хүний 12 000 гаруй генийн хромосом дээрхи байрлал, удамших хандлагатай 800 гаруй хамшинжийн эмнэлзүйн илрэлийн тухай (http://www.ncbi.nlm.gov/ Omim.html) болон АНУ-ын 900 гаруй эмнэлэгт хийж байгаа 800 шахам удамшлын эмгэгийг илрүүлэх молекул сорилын тухай (http://www.genetests.org) мэдээлэл авах бололцоотой болсон байна. Өвчин эмгэг оношлох, эмчлэх, сэргийлэх төдийгүй мэргэжлээ болон амьдралын ханиа сонгох, спортын болон урлагийн авъяасаа илрүүлэн олоход удамшлын сорил хэрэглэх нь ердийн үзэгдэл болно.
Эмэн эмчилгээ бодьгалжина. Өөрөөр хэлбэл эм, биобэлдмэлийг хүн бүрийн удамшлын онцлогт нь тохирсон хэлбэр, тунгаар хэрэглэх болно. Эсийн гадаргуугийн болон цитоплазмын аль нэгэн онцлог молекул бүртэй урвалд орж, гоц өвөрмөц үйлчилгээ үзүүлэх чадвартай цоо шинэ эмүүд бий болно. Эм үйлдвэрлэдэг улс дамнасан том компаниуд одооноос энэ орон зайг түрүүлэн эзэмдэхээр хөрөнгө хаян уралдаж эхлээд байна.
Генийн эмгэг өөрчлөлтийг эмчлэдэг ген засал эмнэлгийн өдөр тутмын хэрэглээ болно. Ген заслыг зөвхөн өвчин эмгэгийг эмчлэн илааршуулахад төдийгүй, нүд болон үс, арьсны өнгөө хүссэнээрээ өөрчлөх зэрэг гоо сайхны зориулалтаар ч ашиглах бололцоо бий болно.
Хүний төдийгүй, биологийн бусад зүйлийн удамшлын молекул үндэс тодорхой болсноор олонт цэнт, нуклейн хүчлийн вакцин зэрэг хямд өртөгтэй, өндөр хүчин чадалтай биобэлдмэл үйлдвэрлэхээс авхуулаад, байгаль бидэнд дутуу заяасан бүтэц (загасны хайрс, хярсны хуяг г.м.) болон үйл ажиллагааг (нохойн сонор, бүргэдийн хараа г.м.) шаардлагатай нөхцөлд хүнд шилжүүлэхээр турших биологийн үндэс тавигдана.
Анагаах ухаан, биологийн энэ үсрэнгүй дэвшил нь мэдээж бас хууль, эрх, ёс зүйн олон шинэ асуудлыг дэвшүүлэн гаргах болно. Тухайлбал, тодорхой эмгэгт хэт мэдрэг удамшилтай хүнийг ажилд авахаас татгалзах, эсвэл эрүүл мэндийн даатгалын өндөр хураамж ногдуулах зэрэг ялган гадуурхах үзэгдэл гарч болзошгүй тул өнгөрсөн жил АНУ-д хорт хавдарт мэдрэг генийн сорилын дүнг нууцлах тухай хууль гаргасан байна.
