Эрүүлийг Хамгаалах Яам, Мэргэжлээс Шалтгаалах Өвчний Улсын Диспансер
Ажилчин, албан хаагчдын эрүүл мэндийг сахин хамгаалах, хөдөлмөрийн чадвар түр алдах өвчлөл (ХЧТАӨ)-ийг бууруулах нь манай социалист эрүүлийг хамгаалахын гол зангилаа асуудал юм. ХЧТАӨ нь ажилчин, албан хаагчдын эрүүл мэндийн гол үзүүлэлт төдийгүй үйлдвэр, аж ахуй, эмнэлэг урьдчилан сэргийлэх байгууллагуудаас зохион явуулж байгаа эрүүлжүүлэх арга хэмжээний үр дүнг тодорхойлж, энэ талаар цаашид зохиох ажлын үндэслэл болдог. Аливаа шинжлэх ухааны үндсэн зорилтуудын нэг нь үзэгдэл, юмсын мөн чанарт гүнзгий нэвтэрч тэдгээрийн хууль, хэтийн төлөвийг нээн илрүүлэхэд оршдог. ХЧТАӨ-ийг бууруулахын тулд юуны өмнө түүний бодит түвшинг судалж, хэтийн төлөвийг тогтоох нь чухал. Энэхүү үзэгдлийн хэтийн төлөвийг урт, богино хугацаагаар тооцон гаргасны дараа түүнийг бууруулахад чиглэсэн эмчилгээ-эрүүлжүүлэх бүрдмэл арга хэмжээг төлөвлөн хэрэгжүүлэх ёстой. ХЧТАӨ-ийн хэтийн төлөвийг улс орны хэмжээнд болон аль нэг үйлдвэр, аж ахуйн газраар 5, 10 жилээр урьдчилан тогтоож, түүнийг цаашид тууштай бууруулахад чиглэсэн тодорхой ажлыг ЗХУ, бусад ах дүү социалист орнуудад өргөн далайцтай зохиож байна. .
ХЧТАӨ-ийн ойрын ба хэтийн төлөвийг тодорхойлсны үндсэн дээр хүн амд үзүүлэх эмнэлгийн төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн тусламж, хүн амыг эрүүлжүүлэх бүрдмэл арга хэмжээний ойрын ба хэтийн төлөвлөгөөг боловсруулан хэрэгжүүлэх нь сайн үр дүн өгдөг [3.[
Бид, улсын хэмжээний ХЧТАӨ-ийн тохиолдлын хэтийн төлөвийг тодорхойлох зорилт тавьж, 1968—1980 онуудын 100 ажилчин, албан хаагч тутмын ХЧТАӨ-ийн тохиолдолд математик-статистик аргаар дүн шинжилгээ хийлээ. Судалж буй үзэгдлийн математик загвар (модель)-ыг зохиох нь ямарваа үзэгдлийн хэтийн төлөв, хандлагыг тодорхойлох ажлын хамгийн эхний чухал үе шат нь байдаг. Математик загварыг ашиглаж судалж буй үзэгдлийн хөдлөл, зүй тогтлыг тодорхойлох нь уг үзэгдлийн төлөвийг тодорхойлоход шийдвэрлэх ач холбогдолтой байдаг. [3]
Ажилчин, албан хаагчдын ХЧТАӨ-ийн хэтийн төлөвийг тодорхойлоход юуны өмнө баримталбал зохих хэд хэдэн зарчим байдаг. Үүнд:
1. Судалж буй жилийн тоо нь хамгийн бага гэхэд 11 жилээс доошгүй байх.
2. Судалгаанд авсан жилийн тоо нь сондгой тоогоор өгөгдсөн (11, 13, 15, 17, 19 жил гэх мэт) байх,
3. ХЧТАӨ-ийн үзүүлэлтүүдээс 100 ажилчин, албан хаагч тутмын ХЧТАӨ-ийн тохиолдол, дундаж хоногийг сонгон авах.
ХЧТАӨ-ийн түвшингийн хэтийн төлөвийг тодорхойлоход экспоненциаль функцийн аргыг хэрэглэх нь илүү тохиромжтой [2] Энэ нь дараах томьёогоор [4] илэрнэ.
Y=aenx буюу Rn =aen(t-tep)
е-натураль логарифмын суурь (2,718 гэсэн тогтмол тоо)
у-тооцон гаргасан хэтийн төлөв. [ 1]
Энэхүү тэгшитгэлийн "х"-ийн оронд 1 гэсэн хугацаа авах ба „а" хэмжигдэхүүнийг тодорхойлохдоо дараахи томьёог ашиглана.
<2) а = ∑Ri/ n ; эндээс:
Ш—100 ажилчин, албан хаагч тутмын ХЧТАӨ-ийн тохиолдлыг он
тус бүрээр гаргасан тоо ,<
п—судалгаанд авсан жилийн тоо.
1-р тэгшитгэлийн „в" хэмжигдхүүнийг (3)
томьёогоор олно. Эндээс:
ti—судалгаанд хамрагдсан онуудын дунджаас хэлбэлзсэн хугацаа (жилээр)
Хэрэв тооцон гарсан „в" хэмжигдэхүүн нь үзүүлэлт буурч байгаа хөдөлгөөнт эгнээнд эсрэг тэмдэгтэй, үзүүлэлт нь өсч байгаа хөдөлгөөнт эгнээнд эсрэг тэмдэгтэй гарвал тооцоо зөв хийгдсэнийг харуулах шалгуур болдог. 1
Дээрх томьёогоор тооцох аргыг 1-р хүснэгтэд харуулав.
Улсын хэмжээний 100 ажилчин албан хаагч тутмын ХЧТАӨ-ийн бодит тоонд тулгуурлан „а, в" хэмжигдхүүнийг тооцсон байдал.
а", в" хэмжигдэхүүнийг ингэж гарган авсны дараа дээр дурдсан экспоненциаль функцийн тусламжтайгаар ХЧТАӨ-ийн хэтийн төлөвийг тодорхойлох.
у = аевх функцийг Кп аеn(t-tep)
гэж бичиж болно" гэж үзсэний 4 дагуу а = 52,5 в= 0,0056 байгаа
учир д ээрх тэгшитгэл Кп = 52,5 • ег0'0056 (1_1ср) болно. е—натураль логарифмыи суурь (2. 718 тогтмол тоо) а—судалж буй үзэгдлийн тогтвортой хэмжигдэхүүн, в—судалж буй үзэгдлийн хугацаанаас хамаарах өөрчлөгдөмтгий
хэмжигдэхүүн. .
Кп —100 ажилчин албан хаагч ХЧТАӨ-ийн тохиолдлын хэтийн
төлөв.
t— хугацаа (он) .
tep—судалж байгаа онуудаас дундаж болгож авсан он.
1-р1 тэгшитгэлийн „х"-ийн оронд хугацааны хэлбэлзлийг орлуулан хэрэглэхийг өмнө дурдсан болно.
Энэ тэгшитгэлээр хэтийн төлөвийг тодэрхойлсон байдлыг 2 ду-гаар хүснэгтэд харуулав.
Экспоненциаль функцийн аргаар 100 ажилчин, албан хаагч тутмын ХЧТАӨ-ийн тохиолдлын хэтийн төлөвийг тооцон гаргасан байдал.
Өмнөх тооцооноос үзэхэд 100 ажилчин албан хаагч тутмын ХЧТАӨ-ийн тохиолдол нь 1990 он гэхэд 1980 оныхоос 5,4%-иар буюу 100 ажилчин тутамд 3,5 тохиолдлоор буурч 47 болох хэтийн төлөв гарч байгаа бөгөөд үүний үнэн магадлалыг хэвийн хуваарилалттай хувилбарт эгнээний квадрат хазайлт (а) ашиглан тодорхойлно.
Хэвийн тархалтын хуулиар бол тооцон гаргасан үзүүлэлтээс 1%-ийн утгын хэмжээний хазайлтыг нэмж, хасах замаар уул үзүүлэлтийн магадтай хэмжээг гаргадаг бөгөэд энэ нь 68,3%-ийн үнэн магадтай байдаг.
Ерөнхий квадрат хазайлтыг гаргасны дараа хэтийн төлөв тооцож буй он тус бүрийн квадрат хазайлтыг гаргах ба үүнээс үндэслэн 100 ажилчин албан хаагч тутмын ХЧТАӨ-ийн тохиолдлын хэтийн төлөвийн магадтай түвшинг тооцон гаргана. Энэ аргыг хүснэгт 4-т харуулав.
100 ажилчин албан хаагч тутмын ХЧТАӨ-ийн тохиолдлын хэтийн төлөвийн магадтай түвшинг тооцсон байдал
Улс, аймаг, хот, тодорхой үйлдвэр, аж ахуй, соёл үйлчилгээиий газруудын ажилчин албан хаагчдын ХЧТАӨ-ийн, эсвэл зонхилж байгаа өвчний хэтийн төлөвийг математик-статистикийн аргаар тооцоолон тодорхойлж, түүнийг бууруулах бүрдмэл арга хэмжээнүүдийг төлөвлөж, хэрэгжүүлэх нь зүйтэй байна.
2. А. А. Гусак, Сборник задач и упражнении по высшей математике
М. 1979. 254
3. Руководство по социальной гигиене и организации здравоохранения Под редакцйей Н. А. Виноградова. М. 1974. 209—211
4. И. В. Кочин. .Прогнозирование уровня заболеваемости с помощью метода найменьщих квадратов, и аппроксимируюшей функций экспоненциально го
вида. Сов. Здравоохранение 1980. 12. 38—44
