Монголын Анагаахын Сэтгүүлүүдийн Холбоо (МАСХ)
Монголын анагаах ухаан, 1992, 1(79)
Судасны мэс заслын яаралтай тусламжийн асуудалд
( Судалгааны өгүүлэл )

Д.Цэгээнжав

Анагаах ухааны хүрээлэн

 

 

Сүүлийн жилүүдэд дэлхийн улс орнуудад судасны мэс заслын яаралтай тусламж үзүүлэх өвчтөний тоо өсч, зүрх судасны томоохон төвүүдэд судасны мэс засал биеэ даасан салбар болон хөгжих боллоо. АНУ-д нийт мэс заслын дотор судасны мэс засал 40%-д хүрч, судасны 2400 мэс засалч жилдээ 57100, ЗХУ-д судасны 400 гаруй мэс засалч жилдээ 22000 хагалгаа хийж байгаагаас үзэхэд (10) судасны мэс заслын тусламжийн хэрэгцээ их болсон нь харагдаж байна. Манай оронд зүрх-судасны мэс засал гэсэн ерөнхий нэрийн дор судасны мэс засал дорвитой хөгжихгүй өдий хүрчээ. Гэтэл сүүлийн үед судасны эмгэг ихсэж артерийн том ба захын судсанд бүлэн тромбо үүсэх гол судасны цүлхэн урагдах артерийн томоохон судас гэмтэх зэрэгт үзүүлэх эмнэлгийн яаралтай тусламж цаг алдсанаа өвчтөн тахир дутуу болох, амь насаа алдах явдал тохиолдож байна. Энэ нь манай эмч нарын ихэнх нь судасны өвчтэй хүмүүсийг судлах арга зүйг муу эзэмшсэн судас барих чагнах аргын онцлогыг мэдэхгүй судасны эмгэгт үйл ажиллагааны сорилоор дүгнэлт өгч чадахгүйн улмаас цаг тухайд нь оношлохгүй байгаатай холбоотой. Судасны мэс заслын яаралтай тусламж авах ёстой өвчтөн венийн судасны бүлэнт үрэвсэл, үе мөчний үрэвсэл, түнхний мэдрэлийн үрэвсэл, Рейногийн өвчин зэрэг өөр оношоор эмчлэгдэн хугацаа алдах явдал байна.

Иймд судасны мэс заслын өвчнийг оношлох түүнд үзүүлэх яаралтай тусламж, эмчилгээний арга барилд эмч нарыг сургах явдал чухал байна. Судасны мэс заслын яаралтай тусламжийн нэг гол асуудал гол том судасны гэмтэл юм. Хэвлэлийн материалаас үзэхэд чөмөгт ясны хугарлын 24-60%-д томоохон судас гэмтэж (1; 4) 4-6 цагийн дараа эргэшгүй өөрчлөлтөнд ордог. Зарим тохиолдолд гэмтлийн улмаас ялангуяа битүү гэмтэлд артерийн судасны хана язарч, зүсэгдсэн тухайн үед нь оношлохгүй байх, шарханд анхны цэгцлэлт дутуу хийснээс гэнэтийн цус алдалт, судасны ханын цүлхэн үүсэх хүндрэл гарч сүүлдээ судас залгах, хиймэл судас суулгах, хааяа мөч дайрах ч тохиолдол гарч болох юм. Иймд шарханд анхны цэгцлэлт хийхдээ том судас, мэдрэлийн замыг сайтар шалгаж, шаардлагатай үед ангиограммын шинжилгээ хийж, судасны гэмтлийг тогтоох шаардлагатай. Судасны гэмтэл зөөлөн эд болон ясны гэмтэлтэй хамт тохиолдох учир түүнд үзүүлэх яаралтай тусламжийг гэмтлийн болон судасны мэс заслын төрөлжсөн чиглэлээр нэгэн зэрэг үзүүлэх шаардлагатай бөгөөд энэ нь цаашдаа манай оронд бичил мэс засал хөгжих боломжийг тавих юм.

Гол судасны цүлхэн судасны мэс заслын яаралтай тусламж шаардлагатай өвчний нэг юм. Гол судасны цүлхэн урагдах хүндрэл 50% тохиолддог бөгөөд урагдлын хэлбэрээс хамаарч 34-32% нь 7-24 цагийн дотор нас бардаг байна (16). Хэвлийн гол судасны цүлхэн урагдах үед маш хүчтэй өвдөлт өгөх лугшилт ихтэй зүйл тэмтрэгдэх чагнахад тэр хэсэгт агшилтын тод шуугиан сонсдох гурвалсан шинж илрэхийн хамт дотуур цус алдалтаас уналтанд ордог. Гол судасны урагдлын хэлбэр, ямар эрхтэн рүү урагдсанаас хамаарч хэдэн цагаас хэдэн долоо хоног үргэлжлэх боловч нас баралт өндөр учир цаг алдалгүй оношлон мэс засал хийх шаардлагатай юм.

Судасны мэс заслын өвчний дотроос хамгийн хүнд хэлбэр болох артерийн судасны тромбозын (АСТ) онош, эмчилгээний асуудлыг тодруулан авч үзье. АСТ-ын шалтгааны 90-95% нь судасны хатуурал зүрхний өвчин байдаг бөгөөд үүний дотор хэрлэг өвчний гаралтай зүрхний хавхлагын гажиг (33,3%), зүрхний шигдээс (4,9%), эндоартерит (20%), зүрхний цүлхэн зарим мэс ажилбар шинжилгээ гэмтэл орно (1. 6. 7).

Харин зүрхний терөлхийн гажгийн улмаас артерийн судсанд тромбо үүсэх нь ховор (1-2%) тохиолдож байна (12). Ямар ч судсанд АСТ үүсч болох бөгөөд нийт тохиолдлын 2/3 нь доод мөчний артерит, 33,7% гуяны өнгөц ба гүнийн артерит,10,5% тавхайн артерит тохиолдож байгаа ба шилбэ, тавхайн артерит бүлэн суух нь ховор юм(7, 10). Дээд мөчний артерийн дотроос эгэмний доорхи артерит, суга, бугалганы артерит бүлэн үүсэх нь олонтаа байдаг ба харин шууны артерит ховор тохиолдоно. Гол судас түүний томоохон салаанд бүлэн үүсэх нь АСТ-ын дотор 10,5%-ийг эзэлдэг (11). Энэ үед дээд, доод мөч, тархи, бөөр,гэдсэнд артерийн цусан хангамжийн цочмог дутагдлын (АЦХЦД) шинж (ишеми) илэрнэ. АСТ болж цусны урсгал бүрэн хаагдсанаас захын судас агшилтын байдалд орж улмаар нэмэлт цусан хангамж (коллатерали) үүсэхэд муугаар нөлөөлөх бөгөөд тухайн мөчид үхжил хурдан үүсэхэд хүргэнэ. Гэвч эд эсийн цусан хангамжийн дутагдал, захын судасны агшилтын байдалд нь хэсэг хугацааны дараа эд эсийн ацидозын улмаас саажлын байдалд орж судас өргөсч, цусны урсгал удаашран бөглөрлөөс дээш, доош үргэлжилсэн бүлэн тогтох нөхцлийг бүрэлдүүлнэ. Дээрх байдал удаан үргэлжилбэл захын венийн цусны урсгал сааталд орж улмаар венийн судсанд бүлэн үүснэ. Ийм үед артерийн бүлэн авах мэс засал (тромбоэктомия)хийлээ ч венийн урсгалын зогсонгшилоос болж дахин бүлэн үүсэх учир үр дүнгүй юм. Иймээс венийн цусны урсгал зогсонгшилд орсон байдлаас хамаарч эмчилгээний арга өөрчлөгдөх учиртай. АСТ-ын үед илрэх шинж тэмдэг бүлэн үүссэн судасны хэмжээ, бөглөрлийн байдал,байрлал, захын судасны агшилт зэргээс шалтгаалан янз бүр байж болно. Гэхдээ 90%-д цочмог явцтай. 10%-д аажим явцтай илэрнэ (6). Өвчин ихэвчлэн (95%) гэнэт хүчтэй өвдөлтөөр эхэлж өвдөлтийн эрчим аажмаар даамжран өвчин намдаах эмэнд ч муу дарагдана. Өвдөлтөөе болж өвчтөн байж ядсан байдалтай, доод мөчний артерийн бүлэн үүссэн тохиолдолд хөлөө унжуулах буюу өвдгөөрөө нугалж хэвлийдээ шахсан албадмал байрлалтай байдаг. Ялангуяа үхжил эхлэхийн өмнө тэсэхүйеэ бэрх өвдөнө. Арьсны өнгө эхний үед цайвар байснаа цаашдаа хөхрөлт нь ихсэх ба барьж үзэхэд арьс хүйтэн, эхлээд өнгөц мэдрэхүй арилж сүүлдээ өнгөц ба гүнийн рефлекс арилахын хамт үе мөчний хөдөлгөөн хязгаарлагдан өвчин эхэлснээс хойш эхний 8-12 цагийн дотор булчингийн хөшилт үүснэ. Мөчний үзүүрт артерийн судасны лугшилт тэмтрэгдэхгүй харин бөглөрлөөс дээш судасны лугшилт илүү томорсон байна. Хэрвээ А.iliacus бөглөрсөн бол доод мөчинд лугшилт тодорхойлогдохгүй. Гуяны артери бөглөрсөн бол тахим, тавхайд лугшилтгүй харин цавины хэсэгт лугшитт тодорхойлогдоно. Судас хагас бөглөрсөн байвал захын судасны лугшилт сулхан мэдрэгдэнэ. Урьд дурьдсан АЦХЦД-ын шинж гүнзгийрэхэд эд эсийн үхжилийн шинж тэмдэг гарна.

Эд эсийн цусан хангамжийн дутагдал (ЦХД)-ын хэд хэдэн ангилал байгаагаас эмч нарын өдөр тутмын үйл ажиллагаанд хэрэг болохуйц В.С.Савельевын (1974) ангиллыг авч үзье.

ЦХД-ын 1—А. Тухайн мөчинд өвдөлт мэдэгдэхгүй боловч бадайрах, хөхрөх, мэнэрэх шинж ажиглагдана

              1—1Б. Дээр дурьдсан шинж нэмэгдэхийн зэрэгцээ өнгөц мэдрэхүй бага зэрэг суларч өвдөлт мэдрэгдэнэ.

ЦХД-ын  2—А. Бадайрах, хөрөх шинжийн зэрэгцээ өвдөлт улам нэмэгдэж үе мөчний хөдөлгөөн эрс хязгаарлагдах боловч, гүнийн мэдрэхүй хэвийн байна.

             2— Б. Өвдөх, хөрөх, цайх шинж  ихсэж мөчний үзүүрт өнгөц мэдэхүй бүрэн арилж, үе мөчний идэвхтэй хөдөлгөөн хязгаарлагдаж тэмтэрч үзэхэд бага зэрэг эмзэглэлтэй байна.

ЦХД-ын  3— А. Өвдөлт эрс нэмэгдэж хөрөлт ихсэн өнгөц ба гүнийн мэдрэхүй бүрэн арилж, үе мөчний идэвхтэй хөдөлгөөн үгүй болж, идэвхгүй хөдөлгөөн хязгаарлагдмал болохын хамт булчингийн хальс доогуур хаван үүсч тэмтэрч үзэхэд маш их хөндүүр байна.

               3— Б. Дээр  дурьдсан шинж тэмдэг нэмэгдэхийн зэрэгцээ булчингийн хаван эрс нэмэгдэж улмаар булчингийн агшилт үүсэн эд эсийн үхжлийн шинж илэрдэг.

ЦХД-ын  дээрх шинж  явцаараа үндсэн гурван хэлбэртэй байж болно.

1. ЦХД-ын шинж хурдан явагддаг үхжил эрт үүснэ.

2. ЦХД-ын шинж аажим илэрч үхжиж удаан үүснэ.

3. ЦХД-ын шинж аажим илэрч үхжил үүсэхгүйгээр артерийн цусан хангамжийн архаг  дутагдалд хүргэнэ.

Үүний зэрэгцээ А.А.Шалимов, Н.Ф.Дрюк (1979) нарынхаар эд эсийн ЦХШ-ыг хөнгөн, дунд, хүнд, эргэшгүй өөрчлөлт үхжлийн үе гэж 4 ангилж үздэг. Эмч нарын өдөр тутмын үйл ажиллагаанд В.С.Савельев, А.А.Шалимовын аль ч ангиллыг хэрэглэж болох юм ЦХД-ын шинжээр АСТ-г оношлох боломжтой боловч зарим тохиолдолд артерийн захын судасны бүлэнг оношлоход бэрхшээлтэй тал бий. АСТ-ын ямар ч тохиолдолд ангиографийн шинжилгээ хийх явдал оношлогоо эмчилгээний чухал ач холбогдолтой.

Зарим тохиолдолд хэвлий буюу бүсэлхийгээр хүчтэй өвдөх нь бөөр шээсний зам хэвлийн цочмог өвчнийг санагдуүлах авч чацархай болон бөөрний артерит бүлэн үүссэн байж болох талтай. Хэрэв шээсэнд улаан цогцос илрэх, цусны шинжилгээнд цагаан цогцос олшрон хэвлийгээр хүчтэй өвдөх, гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөн сулрах зэрэг нь чацархай буюу бөөрний артерийн бүлэн байж болох учир ангиографийн  шинжилгээгээр тодруулах шаардлагатай юм. Гэвч чацархайн артери ихэвчлэн артериа  mesenterica superior бүлэн үүсэхэд гэдэсний цусан хангамжийн цочмог дутагдлын шинж, хэвлийн цочмог өвчний хэлбэрээр илэрдэг. Энэ үед үхэл 81-90%, (Ю.М.Зигмантович 1985) өндөр учир ангиографийн шинжилгээ хийхгүйгээр шууд мэс засал хийх нь зүйтэй юм. АСТ-ын эмчилгээний үр дүн хайж байгаа эмчилгээний арга хэлбэрээс хамаарахаас гадна, эмнэлгийн тусламж үзүүлсэн хугацаанаас их хамаарна.

ЦХД-ын зэргээс шалтгаалан ЦХД - А-д эмийн эмчилгээ хийж ажиглах 1-Б-ээс  3—А-д мэс засал, эмийн эмчилгээ хамт хийх, 3—Б буюу үхжил эхэлсэн нөхцөлд тухайн мөчийг тайрах мэс засал хийдэг зарчим бий. Иймээс АСТ-ын шинж илэрдэг өвчтөнг даруй эмнэлэгт хэвтүүлэн эмч лэх ЦХД-ын үе шатыг нарийн тогтоож, эмийн эмчилгээ эхлэх  нь зүйтэй АСТ ихэвчлэн ямар нэгэн өвчний хүндрэл хэлбэрээр үүсдэг учир үндсэн өвчнийг эмчлэх шаардлагатай.

Эмчилгээ нь бүлэнг уусгах, ЦХД-г арилгахад чиглэгдэнэ. Гэвч бүлэнг бүр мөсөн, уусгах  сонгомол үйлчилгээтэй эм хараахан байхгүй хэдий ч гепарин, стрептококк фибронолизин, авелизин гэх мэт эмийг хэрэглэж байна. Бидний өргөн хэрэглэдэг гепарин бүлэн үүсэхээс сэргийлэхээс биш нэгэнт үүсчихсэн бүлэнг уусгаж чадахгүй, тэгээд ч эмч нар хэт болгоомжилж бага тунгаар хийдгээс төдийлөн үр дүн гардаггүй.  Гепарины 500 нэгжийг 4 цагийн завсарлагатайгаар хоногт 30000 нэгж хүртэл хийх ба 4-5 хоногийн дараа тунг багасган 2500 нэгжийг 4-6 цагийн зайтай хоногт 10-15000 нэгж. 7-10 дл/хоногоос шууд бус антикоагулянтыг 21 хоног хэрэглэнэ.

 Хэрэв аль нэг мөчийн артерит бүлэн нь тодорхой байвал 1 гепарин 10000 мл новокайн 0,5%-ийн 10,0 г тухайн артерит шууд хийнэ. Фибриногенийг хоногт 10-400 нэгж зарим тохиолдолд 70-80 000 нэгж хүртэл өсгөж 2-4 хоногийн түрш хийнэ. Сүүлийн үед фибриноген задлах чадвараараа фибринолизинээс илүүд тоцогдох болсон. Стрептокиназа, (стрептаза)-г 200-300 000 нэгжийг 10-15 000 нэгж гепарины хамт венийн судсанд дуслаар хийх ба хоногт 500-750 000 нэгжд хүргэх нь үр дүн сайн өгдөг байна (7, 9, 14). Үүний зэрэгцээ шууд бус үйлчилгээтэй антикоагулянт фенилин, пелентин, неодикумарин хэрэглэж болно. Бүлэн уусгах бүлэн үүсэхээс сэргнйлэх эмчилгээнээс гадна юуны урьд өвчин намдаах промедол буюу морфин 2%-ийн 1-2мл хийхийн хамт артерийн судасны агшилтыг багасгаж, нэмэлт цусан хангамж (коллатерали) үүсгэх зорилгоор 1%-ийн 4мл ношпа, 2%-ийн 2 мл папаверинийг булчинд буюу венийн судсанд хийнэ. Түүнчлэн бодисын солидцооны өөрчлөлтийг багасгах зорилгоор 4%-ийн содын уусмал, бичил цусан эргэлтийг сайжруулах реополиглюзин хэрэглэнэ. Дээрх эмчилгээ хийгээд 2-4 цагийн дотор үр дүн өгөхгүй бол мэс засал эмчилгээ хийнэ. Эмийн эмчилгээнд үр дүн өгч байвал 12-24 цаг, хэдэн хоногоор ч үргэлжлүүлэн хийж болох үндэстэй юм. Зарим судлаачид эмийн эмчилгээ хийхийг эрс эсэргүүцэж, хугацаа алдаж хүндрэх  нэг шалтгаан гэж үздэг. В.А.Раздрогин, Н.Н.Малышев, И.П.Хмелюк (1985) нарын судалгаагаар АСТ үед эмийн эмчилгээ хийвэл 50-90%-д мөч тайрахад хүргэнэ гэж үзэж байна. А.П.Донецко болон бусад судлаачдын үзэж байгаагаар АСТ-ын шинж илэрснээс хойш 6-8 цагийн дотор мэс засал хийхийг илүү үрдүнтэйд тооцож байна. Өвчин эхэлснээс хойш 24 цагийн дараа хийгдэж буй мэс заслыг хожуу гэж үздэг бөгөөд эхний 12 цагийн дотор мэс засал хийж амжвал тухайн мөчийг 90% хүртэл хамгаалах боломжтой. Мэс засал хожуу хийгдэх тутам хүндрэл, нас баралт их байдаг. Тухайлбал эхний 12 цагийн дотор мэс засал хийхэд нас баралт 7,6%, 24 цагаас хойш бол нас баралт 14,8% болж нэмэгддэг байна (2). RFonraire (АНУ)-ын судалтаагаар эхний 10 цагийн дотор мэс засал хийгдвэл цусан хангамжийг 66%-д нөхөн сэргээх боломжтой бөгөөд 19%-д мөч тайрагддаг, 10-24 цагийн дотор хийвэл цусан хангамж 43%-д нөхөн сэргэж 25,29%-д мөч тайрагддаг, 24 цагаас хойш бол дусан хангамжийн нөхөн сэргэлт 31% хүртэл буурч мөч тайралт 31% хүртэл нэмэгддэг байна. Дээрх байдал нь АСТ-ын үед цаг алдалгүй мэс засал хийх шаардлагатайг харуулж байгаа хэдий ч эмийн үйлчилгээг үгүйсгэж болохгүй. Мэс засал эмчилгээний хувьд ч маргаантай зүйл бий.

ЦХД-ын I—Б, II—А, II-Б-д цусан хангамжийг  нөхөн сэргээх мэс засал тромбоэктомия, тромбоинтимэктомия; III—А, III—Б-ийн ихэнх тохиолдолд мөч тайрах мэс засал хийгддэг ерөнхий зарчимтай боловч өвчтөний биеийн байдал, хавсарсан өвчин, хүндрэл зэргээс шалтгаалан эмчилгээний хэлбэр өөрчлөгдөх нь бий. АСТ-ын үед бүлэн авах (тромбоэктомия) мэс засал хийхдээ мэс заслын өмнө буюу мэс заслын явцад ангнографийн шинжилгээ хийж бүлэнгийн байрлалыг сайтар тогтоох нь чухал. Ийм шинжилгээг хөдөө орон нутагт зөөврийн рентген аппаратын тусламжтайгаар мэс заслын ширээн дээр хийх бүрэн боломжтой. Бүлэн авах мэс заслыг хийхдээ артерийн судсыг хөндлөн нээж фогертын сэтгүүрийн тусламжтайгаар гүйцэтгэх бөгөөд мэс заслын явцад 5000 нэгж гипарин, 0.5%-ийн 100 мл новокайны уусмалаар судсаа сайтар угааж байх хэрэгтэй. Нэгэнт үхжил эхэлсэн бол мөч тайрах мэс заслыг яаралтай хийх ба тайрах түвшинг ЦХД-ын шинж ангиографийн шинжилгээг үндэслэн тогтооно.

АСТ-ын үед эд эс, хүчилтөрөгчийн дутагдалд харилцан адилгүй тэсвэртэй байдаг. Хамгийн их мэдрэмтгий мэдрэл булчингийн эд 10-12 цагийн дараа эргэшгүй еөрчлөлтөнд ордог бөгөөд зөвхөн арьсанд гарсан өөрчлөлтөөр дүгнэлт өгөх буюу мөч тайрах түвщинг тогтоох боломжгүй юм (4, 14).

Иймээс булчин, мэдрэлийн эд эсийн үйл ажиллагааны байдал, амьдрах чадварыг тогтоох электроимпульсатор, миографи болон ультразвуков допплеграфийн шинжилгээ хийх бололцоогүй манай нөхцөлд ангиографийн шинжилгээг гол болгохоос гадна өвчтөний биеийн байдал, ЦХД-ын зэрэгт зөв дүгнэлт өгөхөд эмчийн туршлага  ихээхэн ач холбогдолтой.

Сүүлийн үед зарим судлаачид нэгэнт АСТ цочмог хэлбэрээр үүсэж ЦХД-ын шинж даамжирч хордлого гүнзгийрч байгаа тохиолдолд эд эсэд үхжил үүсэхийг хүлээлгүй мөч тайрах мэс засал хийх нь зүйтэй гэж үзэж байна. Үүнийг үгүйсгэж болохгүй. Эмийн эмчилгээний хийгээд тодорхой үр дүн өгөхгүй байгаа нөхцөлд үхжил үүсээгүй байна гэж хугацаа алдах явдал өвчтөний амь насанд ч аюултай учир мөч тайрах мэс засал хийж болох юм.

Зарим тохиолдолд нөхөн сэргээх мэс засал үр дүнгүй болбол мэс заслыг үргэлжлүүлэн тухайн мөчийг тайрах мэс засал хийх нь өвчтөнийг хүнд байдлаас гаргах ач холбоглолтой. АСТ-ын үед симпатик зангилаанд (симпатэктомти) мэс засал хийх талаар санал зөрөлдөөнтэй байгаа ба ихэнх судлаачид суданы нөхөн сэргээх мэс заслыг, сим-патик мэдрэлийг таслах мэс засалтай хамт хийх нь үр дүнтэй гэж үзэж байна (3, 7, 8).    Гэхдээ өвчний үе шатаас хамаарна. АСТ-ын үед нас баралт 25—30% өндөр байгаа бөгөөд мэс заслын дараа 14,9%  хүртэл буурч байгаа  боловч зарим судлаачдынхаар (3, 4) мэс заслын дараах нас баралт 11,4-33% хүртэл өндөр хэвээр байгаа нь эмнэлэгт хожуу ирсний улмаас хордлого гүнзгийрч амьдралын чухал эрхтнүүдийн үйл ажиллагаа өөрчлөгдсөнтэй холбоотой байдаг. Мэс заслын дараах нас баралтын нэг шалтгаан нь артерийн судсанд дахин бүлэн сууж бөглөрөх (ретромбоз) хүндрэл юм (1, 5, 14). Дахин бүлэн үүсэх нь цусны бүлэгнэлтийн байдал, хийгдсэн мэс заслын хэлбэр мэс заслын дараах эмчилгээ зэргээс хамаарна. Дахин бүлэн үүсэх тохиолдолд ЦХД-ын шинж даамжирч үхжил хурдан үүснэ. Ийм нөхцөлд эмийн эмчилгээ тодорхой үр дүн өгдөггүй учир мэс засал эмчилгээг яаралтай хийх хэрэгтэй.

Дээр дурьдсан судасны мэс заслын яаралтай тусламжтай холбоотой зарим тохиолдлыг сонирхуулъя.

1. Өвчтөн В, 49 настай, эр, түүх №73556 1990, 6, 9-нд зүрхээр хатгаж өвдөж байснаа зүун талын хөл рүү хүчтэй өвдөж  хуруунууд цайж хөрөн суүлдээ хавагнах  болсон байна. Өвчтөн түргэн тусламж дуудан дүүргийн эмнэлэгт зүүн хөлийн гүнийн венийн бүлэнт үрэвсэл, эндоартерит оношоор хоёр хоног эмчлүүлээд өвчин эхэлснээс хойш  62 цагийн  дараа  зүрх  судасны  мэс заслын тасагт  ирэхэд  зүүн  хөлийн  артерит бүлэн үүссэний улмаас ЦХД-ийн III—Б шинж илэрсэн байсан учир яаралтай журмаар ангиограммын шинжилгээ хийж үзэхэд а.illica communis sinister  бөглөрсөн нь тогтоогдсон учир эхний удаа бүлэн авах мэс заслыг өвчин эхэлснээс  хойш 72 цагийн дараа хийсэн боловч үр дүн өгөөгүй, үхжил зүүн хөлний гуяны доод 1/3 хүрсэн учир 4 хоногийн дараа зүүн хөлийн дунд чөмөгний дээд 1/3-ээр тайрах мэс засал хийгдэж өвчтөн 3 хоногийн дараа эмнэлгээс гарсан.

2, Өвчтөн Н, 23 настай, эр, түүх №71-839. 1990, 3, 21-нд баруун гарын Рейногийн хам шинж өвчнөөр эмнэлэгт хэвтэж 3 хоногийн дараа баруун гарт ЦХД-ын шинж цочмог хэлбэрээр гүнзгийрч эмийн эмчилгээ хийсэн боловч үр дүн өгөлгүй 24 цагийн дараа ЦХД-ын III—Б шинж илэрч үхжил эхэлсэн байна. Өвчин цочмог хэлбэрээр эхэлснээс хойш 48 цагийн дараа ангиографийн шинжилгээ хийж үзэхэд a.brachiocephalica dexter бөглөрсөн байсан учир бүлэн авах мэс засал хийсэн. Мэс заслын дараа ЦХД-ын шинж нэмэгдэгүй эмийн эмчилгээнд түр сайжирал авсан боловч ЦХД-ын шинж дахин нэмэгдэж үхжил үүссэн учир баруун гарыг бугалгын доод 1/3-аар тайрах мэс засал хийгдэж өвчтөн эмнэлгээс гарсан байна.

3.Өвчтөн А. 58 настай, эр, Өмнөговь аймгийн Ханхонгор сумын төвд 1990, 11, 27-ны өдөр ажил дээрээ байтал зүрхээр хүчтэй хатгаж өвдсөний улмаас 30 минут орчим ухаан балартсан учир эмч үзэж зүрхний шигдээс өвчнөөр гэрт нь эмчилсэн. Гэтэл өвчний 6 дахь хоногт зүрхний өвдөлт аажим намдаж хэвлийгээр хүчтэй хатгаж өвдөж байснаа баруун хөл өвдөж, өвдөлтийн эрчим хүчтэй болж хөлийн хуруу, тавхайн арьс цайж, хөрөн сүүлдээ хавагнах болсон ба өвчин намдаах эмэнд өвдөлт дарагдахгүй байсан. Өвчтөнг 4 хоногийн дараа дуудлагаар очиж үзэхэд зүрхний зүун ховдлын урд хананд том голомтод шигдээс үүссэн, баруун шилбэний дээд 1/3 хүртэл ЦХД-ын III-Б шинж илэрч тавхай, шилбэнд үхжил эхэлсэн. өвдөгний үеэр хөдөлгөөн хязгаарлагдсан хордлого ихтэй байлаа. Өвчтөн зүрхний шигдээсээр өвчлөөд удаагүй (10 хоногтоо) хөлөнд үхжил эхэлсэн учир хордлого зүрх судасны  дутагдлын  улмаас амь нас алдаж болзошгүй байсан учир аймгийн төвд авч ирэн амьдралын. шаардлагаар артерийн, судасны бүлэн авах, хөл тайрах мэс засал хийгдсэн юм.

Мэс заслын явцад баруун гуяны артерийг цавины хэсэгт хөндлөн нээж үзэхэд a.femmoralis нилдээ бүлэнтэй байсан ба фотердын сэтгүүрээр  а.illiсa communis dexter хүртэл үүссэн бүлэнг авч, мэс заслын ширээн дээр аигиограммын шннжилгээ хийхэд рорlirea dexter-ээс доош ямар ч судас тодроогүй учир ЦХД-ын зэрэг, үхжлийн түвшинг харгалзан дунд чөмөгний доод 1/3-ээр тайрах мэс засал хийсэн  Мэс заслын  дараа эхний 3 хоногт өвчтөн маш хүнд байсан боловч сайжирч эмнэлгээс гарсан.

4. Өвчтөн Э, 21 настай, эр, Түүх №78-794, Баруун гуяны хэсэгт буудагдсан шархны улмаас аймгийн змнэлэгт хэвтэж 5 хоноод гарсан боловч сарын дараа гэнэт цус алдаж, судас залгах мэс засал хийгдсэн. Гэвч 14 хоногийн дараа дахин цус алдсан учир хотод ирж а.femuralis доод 1 /3-ийн хэсэгт 6 см урттай хиймэл судас суулгах мэс засал хийгдсэн. Жилийн дараа ангиограммын шинжилгээ хийж үзэхэд хиймэл судасны бөглөрөлтэй байсан боловч бөглөрлийг тойрсон нэмэлт цусан хангамжаар баруун хөл бүрэн тэжээгдэж ЦХД-ын дөнгөж 1—А шинж илрэх төдий байсан учир хиймэл судсыг тойрсон буглааг цэвэрлэж хиймэл судсаа авах мэс засал хийсэн, Одоо өвчтөний барүун хөл бөглөрлийг тойрон үүссэн нэмэлт цусан  хангамжаар  тэжээгдэж байна.

Дээрх шинжүүдээс үзэхэд судасны мэс заслын яаралтай тусламж авах өвчтөн эмнэлэгт хэвтэхээс өмнө болон хэвтсэний дараах аль ч шатанд эмчилгээний хугацаа алдаж байгаа нь харагдаж байна. Түүнчлэн  өвчний  үе шатнаас хамаарсан мэс заслын хэлбэр янз бүр байхад мэргэжлийн ур чадвар дутагдах явдал байгааг ч үгүйсгэх аргагүй. Өнөөдөр бид гол ба том судас болон захын томоохон судсанд цөөн тооны мэс засал хийж байгаа боловч гол судасны өгсөх хэсэг, гол судасны нум, түүний салааны эмгэг зүрхний титэм судас, бөөрний судасны эмгэг (бөөрний судасны гаралтай даралт ихсэх) гол судасны цүлхэнгийн хүндэрсэн хэлбэр, бичил судасны мэс засал зэрэг хойшлуулшгүй шийдвэрлэвэл зохих асуудал олон байна.

Судасны мэс заслын тулгамдсан дээрх асуудлыг шийдвэрлэхэд юуны урьд мэргэжилтэн бэлтгэх, шаардлагатай багаж хэрэгслээр хангах, судасны мэс заслын тусламжийг улсын хэмжээнд зохион байгуулан мэргэжлийн тасаг, салбар байгуугуулах,  судасны мэс заслын чиглэлээр оюутан эмч нарыг дагнан сургах зэрэг асуудлыг шийдвэрлэх нь зүйтэй юм.

Ном зүй

1. Э.А.Аспаратов, Т.А.Султаналиев. Диагностика и лечение острой артериальной недостаточности. Вкн: Акутальные вопросы организаций, профиптактика и хирургичөского лечения болезней магистральных сосудов. часть 1, 139-141, 1985.
2, А.П.Доценко, А.Пайкин, Отероченная и поздняя реваскуляризация конечностей при тромбозах и эмболиих магистральных артерий. Вкн: там же стр, 49-50.
3. Н.П.Макарова, Е.П.Бурлева, Ампутации при острых артериальных тромбозах, Вки: там же часть П стр. 58—60,
4. Л.В.Новиков, М.П.Виляжский, Н.В.Проченко. Неотложная ангиохирургическая помошь. 170 стрт
5. Ю.Э.Полишук, Н.Ф.Дорю, В.И.Сморфевский, М.А.Ващенко, Ранние реокклюзип после реконструктивныл операций на аорте и магестральных артрнях, нижних конечноспгей. В к н; там ж стр145-147
6. А.В.Покревский, Заболевания аорты и ветвей, Медицина 2979, 311 стр,
7. В.А.Раздраши, Н.Н.Мальшдев, В.Н.Чирков, Тактика при острых тромбозах магистральных артерий конечностей. Вкн: там же часнь 1 стр, 142-144
8. В.С.Савельев. Хирургия острого тромбоза бифуркадии аорты и артерии конечностей. Вестник хирургии 1986 № 3, стр. 3-6
9. А.Н.Савченко, Н.С.Микуцкий, С.М.Ленсу. Тромботическая терапия при острых магистральных артерий. Вкн там же часть 1 стр. 156-158,
10. А.А.Спиридонов, Клионер. Острая артериальная недостаточность кроеообращения конечностей, Вкн: Сердечносоудистая хирургия стр, 684-688, 2990,
11. И.П.Хмелюк, Ц.В.Камкин, В.В.Жильцов, Тромбометическая терапия при острых тромбозах магистральных артерий конечностен Вкн; там же часть 1 стр 154-155,
 


Нийтлэлийн нээгдсэн тоо: 4178
Судлаачдын бусад өгүүлэл
Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага, ©  2012.
Вебийг бүтээсэн Слайд ХХК