Анагаах ухааны сургууль
Өгүүллийн PDF-ийг татах
The author has translated lecture from English into Mongolian info Mongolian for family doctors use.
Pp.23-25, Tables 5
Тархины инсульт нь өвчлөл нас баралт өндөртэй нэн эгзэгтэй байдалд хамаарна. Жилд ойролцоогоор 600000 хүн тархины инсультээр өвчилдөг бөгөөд нас баралтын шалтгааны дотор 3-р байранд ордог. Эхний 30 хоногт тархины цус харвалтын үед 40-84 хувь, тархины шигдээс өвчтэй өвчтөний 15-33 хувь нас бардаг. Тархины инсультын дараа өвчтөний биеийн оюуны чадавх эрс буурна. Орчин үеийн эмчилгээгээр тархины инсульт бүхий тохиолдолыг сэргээдэг боловч, бүрэн үр дүнд хурдэгггүй, Инсультын зарим нь биеийн ба оюуны үйл ажиллагааг дээд зэргээр идэвхжүүлэхэд чиглэгдэнэ.
Өвчний хурц үед инсультын төрхийг тогтоох, нас баралтаас урьдчилан сэргийлэх, нөхөн сэргээх чиглэлээр эмчилгээг явуулна.
Инсультын үед тархины цусан хангамж алдагдаж, 02 ба глюкозын хамаарал өөрчлөгдөн амьдралын амин чухал үйл ажиллагаа хямарна.
Инсультын цочмог үеийн тусламж
1 Амьсгалын замыг чөлөөлөх
2 02 -ээр найдвартай хангах
- Тархины цусан хангамж, зүрх судасны үйл ажиллагааг тогтвортой байлгах
- Тархины КТ-аар цус харвалтын голомтыг илрүүлэх
- .Ухаан санааны түвшинг тогтоох
- Хэл ярины харилцаа байгаа эсэхийг тогтоох
- Харах талбай нүдний алимны хөдөлгөөн хүүхэн харааны ижил байдлыг тогтоох
Судасны оксиметрийн шинжилгээгээр 02 хангамж хэрэгцээг тодорхойлно. Артерийн цусны хийн бүтцийг тогтоох, С02 -н илүүдлийг илрүүлэн, механик амьсгалуулалт шаардлагатай эсэхийг тодорхойлно.
АД буурах, гиповолеми, сепсис, шок, зүрхний эмгэг нь /шигдээс, хэм алдах/ тархины цусан хангамжийг бууруулж, цус тасалдлын голомтыг ихэсгэдэг.
Тархины инсультын тохиолдлыг оношлоход юуг анхаарах вэ?
Өвчтөнд гэнэт цочмог, тархины гэмтэлтэй холбоогүйгэзр мэдрэлийн голомтот эмгэг илрэхэд авчтөний орны хажууд шууд тархины инсульт гэж оношлох боломжтой. Гзвч тархины инсульт гэдэг халхавчинд таталт, таталтын дараах байдал, ухаан бүрийтэн балартах, муужралт, хордлого, халдвар, тархины хатуу хальсны дорх цус хуралтууд нуугдаж байдаг
Цус харвалтын инсульт гэж юу вэ?
Цус харвалтын инсульт /ЦХИ/ нь тархины судасны өвчний 15-20%-ийг эзэлдэг. Өвчтөн гэнэт ухаан алдах, бөөлжих, хучтэй толгой өвдех, цусны бүлэгнэлтийн эсрэг эмчилгэз, хийлгэсэн өгүүлэмжтэй, систолын АД 220 мм. муб-аас их, чихрийн шижингүй атал цусанд глюкоз 170 ,мг /л/ 9.4 ммоль /л ээс ихсэх шинжүүдээр тархины цус харвалтын инсульт гэж үзэх үндэстэй. ТЦХИ-ыг тархины КТ-ээр төгс оношилно.
Цус тасалдлын инсулын шалтгаан нь эмболи мөн үү?
Өвчтөнд цус харвалтын шинж илрээгүй, тархины КТ-д цус харвалтгүй бол цус тасалдлын инсульт гэж уздэг. Гадаад орнуудад инсультын 80% цус тасалдлын шалтгаантай. Ийм инсультын 1/4 эмболи,үлдсэн нь тромбозын шалтгаантай орнуудад инсультын 80% цус тасалдлын шалтгаантай. Цус тасалдлын инсультын /ЦТИ/ нөхцөлдүүлэгч хүчин зүйлд зүрхний хэм алдагдал, зүрхний хавхлагийн өвчин, титэм судасны өвчин, зурхний шинэ шигдэзс, захын судасны өвчнүуд, тамхи, гиперлипидеми, чихрийн шижин багтдаг. Зурхний эмболи бүхий өвчтөний 1/3 -д судасны шинж тэмдэг илэрдэг.
Анамнез, үзлэгээр юуг хамгийн түрүүнд анхаарах вэ?
Ухаан санааны түвшин, хэл яриа, оюуны чадавхи
харах талбай, нудний алимны хөдөлгөөнийг үнэлэх нь эмийн ба нөхен сзргээх эмчилгээ хийх үндэс болно, Тархины инсультын үед ухаан бүдгэрэх нь тавилан тааруу шинж юм. Унтаа, комын шинж нь хордлого, системийн өвчин, гавал тархины гэмтлийн үед үүсч болдог.
Хэл яриа, ой тогтоомжийг энгийн заавар гүйцэтгэж буйгаар тодорхойлно. Нүдний алим, мөчдийн хөдөлгөөн, явах чадварыг шалгана. Булчингийн хүч тодорхойлно. Ямар сорилоор анхны оношийг тогтоох вз?
Нэн түрүүнд ЦХИ, ЦТИ-г ялган оношлодог. Тархины инсультын далбаан дор таталт, ухаан балартах, муужрах, хордлого, хавдар, тархины хатуу хальсны дорх цус хуралт явагддаг. Тархины инсультын уед MPT, КТ, ЭХГ, цээжний рентген шинжилгээ, тромбопластины хэсэгчилсэн хугацаа, протромбины хугацаа, цусанд сахар, креатинин, шээсний хүчил, электролитүүдийг тодорхойлно.
Мздрэлийн дүрс оношлогооны үнэлгээний ялгаа /КТ,МРТ/
КТ ба МРТ чанарын ялгаатай. КТ-аар богино хугацаанд, бага өртгөөр радиологч бус эмч дүгнэлт өгөх болмжтой. ЦХ нь тархины шигдээсээс ялгаатай.
ЦХ КТ-ийн дэлгэцэнд цайрч, харин шигдээс хар өнгөтэй үзэгдэнэ. КТ-аар цус тасалдалтын эрт үед илрээгуй голомт 72 цагийн дараа тодордог. МРТ нь КТ-мйг бодвол илүү мэдрэг, шигдээсийг эхний 72 цагт оношлодог. Ингэснээр эмчилгээг цаг хугацаанд нь зөв хийх боломжтой.
Хэдийд бүсэлхийн хатгалт хийх вэ?
КТ-аар өөрчлөлтгүй авч, торлогийн цус харвалт хэмээн сэжиглэж буй тохиолдолд , тархи нугасны шингэнд цус илрүүлэх зорилгоор бүсэлхийн хатгалт хийнэ. Мөн эмнэлзүйгээр менингит байж болзошгүй тохиолдолд хатгалт хийх нь зайлшгүй юм.
Харааны мэдрэлийн хөхлөг хөөж хавагнасан мэдрэлийн голомтот эмгэгтэй, тромбоцитопени, бүлэгнэлтийн өөрчилөлтэй үед бүсэлхийн хатгалт хийх хориотой. Мэдрзл, мэдрэлийн мэс заслын зөвлөх эмчээс шинжилгээ хийх зөвшөөрөл авна.
Тархины судасны дүрс оношлогоо бий юу?
Цус тасалдлын инсульттай өвчтөнд оношлогоо эмчилгээний үр дүнг хянах хамгийн түвэггүй арга нь тархины судасны хэт авианы допплерографийн шинжилгээ юм. Зүрхний эмболитэй өвчтөний 1/3-д гүрээний артерийн допплерогафийн шинжилгээгзэр тархины судасны өвчин илэрнэ.
Ямар тохиолдолд эхокардиографийн шинжилгээ хийх вэ?
Зүрхний эмболийг нөхцөлдүүлэгч хүчин зүйлтэй
өвчтөнүүдэд эхокардиографи хийнэ. Ийм хүчин зүйлд хавхлагийн өвчин, зүрхний хэм алдагдал, төрөлхийн
зүрхний гажиг, зүрхний шинэ шигдээс багтдаг. Эхокардиографид өөрчлөлтгүй болох, эмнэл зүйгээр эмболи байж болох тохиолдолд трансоэгефагал (улаан хоолойгоор) эхокардиографи хийнэ.
Инсультийн үед гематологийн өөрчлөлт илрэх үү?
Инсультыг ялган оношлоход цусны шинжилгээ ач холбогдолтой. Судас нэвчин цус гоожих /протромбин ба тромбопластины хэсэгчилсэн хугацаа уртсах, тромбоцитопени/ нь гавлын доторх. цус харвалтын шалтгаан болно.
Цусны зуурамтгай байдал өөрчлөгдөх /полицитеми, лейкеми, эритроцитми, эмгэг/ нь урсгалыг удаашруулан тархины ишемид хүрдэг. Гиперксагуляци, громбозыг, шалтгааныг / фибриноген ихсэх, тромбоцитоз, аутоиммуны өвчнүүд /тодруулахын тулд лабораторын шинжилгээ хийнэ.
Тархины инсультын үе дэх лабораторийн эхний шинжүүд
Инсультын үед амьсгал, шээсний замын үрэвслийн хүндрэл элбэг тохиолддог. Амьсгалын замд гаднын биет орохоос сэргийлэх, гүнзгий амьсгалуулах, хөдөлгөж байх нь уушгииы үрэвслийг багасгадаг. Өвчтөн өөрөө идэж, yyх чадвартай болох хүртзл амьсгалын замд гадны биет орохоос урьдчилан сэргийлэх нь зүйтэй.
Инсульттэй өвчтөний 11%-д таталтын хүндрэл тохиолддог. Таталтанд фенитион /дипантин/ хэрэглэдзг боловч зарим судалгаагаар мэдрзлийн эсийн сэргэлтзнд дззрх бэлдмэл саад болдог болохыг нотолжээ. Фенобарбиталыг таталтын эсрэг хэрэглэх нь хамгийн зохимжтой. Тархины инсултын үед нас баралтын үндсэн шалтгаан нь зүрх судасны өвчин юм. Инсульттэй евчтений 40%-д титэм судасны өвчний шинж тэмдэггүй явагддаг. Цуврал ЭХГ эзоэизимын креатинкиназа /СК-МВ/ ферментийн идэвхжлээр зүрхний далд ишемийг илрүүлнэ. Зүрх судасны үйл ажиллагааг тогтвортой, хэвийн байлгах нь инсультгэй үед үзүүлэх хамгийн чухал тусламж юм.
Инсульттэй өвчтөний 33-75% нь гүн венийн тромбоз, 3% үушганы эмболигоор хүндэрдэг. Гепарин бага тунгаар тарьж гүн венийн тромбозоос урьдчилан сзрийлнэ. Инсульттэй үед цооролт үүсэх эрсдэл ихтэй.
Үүнэзс сэргийлэхэд хийлдзг гудас, дэвсгэр их нелөетэй. Тархины эдийн ишемийн үед глюкоз пактатын бодисын солилцооны өорчлөлт нь эдийн үхжлийг ихэсгэдзг. Цусанд сахар ихсэх нь тархины эдийн гэмтлээс сэргийлэх xapиy урвал юм,
Инсультын цочмог үед АД-ын хэдийд буулгах вэ?
Инсультым цочмог уед АД ихэнхдзз ихэсдзг.АД цочмог ихсэх нь хэд хоног үргэлжлэх ба тархины цусны эргэлтийн өөрийгөө зохицуулах механизм гэмтсэний хариу урвал юм. АД ихсэх нь тархины цусны эргэлтийг тодорхой түвшинд барьж байхад чиглэгдэнэ. АД буурах нь хэрэглэж буй эмнээс хамаарна.
АД хзтзрхий бууж, элнэлзүйн шинж тзмдэг даамжрахаас сэргийлнэ. Тархины цус харвалтын үед АД ихсзх нь дахин цус гоожих эрсдэлийг багасгах. , тархины цусны эргэлтийг зохицуулах үүрэгтэй. Торлогийн цус харвалтын үед тархины артерийн судасны спазмаас үүсэх ишемийг багаснаж урьдчилан сзргийлнз.
Эрүүл мэндийн байдалд хэн үнэлгээ өгч эмчилгээ урьдчилан сэргийлэлт хийх вэ?
Хзл засалч эмч, хэл ярианы болон залгих үйлийн өөрчлөлтийг илрүүлж! эмчилгзэг эрхэлнэ. Харин нөхөн сэргээх заслын эмч өвчтөнд өөрийн боломжийг дээд зэргээр ашиглахад тусална. Мэдрэлийн эмч оношийг найдвартай тавьж биеийн байдалд дүгнэлт өгч, эмчилнэ.
Тал бембөлгийн болон торлогийн цус харвалт, гавлын дотоод даралт тохиолдлуудад мэдрэлийн мэс засалч эмчийн зөвлөгөө авах шаардлагатай. Түүнчлэн мэдрэлийн мэс засалч эмч бага тархины шигдззс, тархи хавагнах үед, эмчилгээний зарчмыг шийдэх үурэгтэй.
Энэ өвчнийг эдгээхэд өвчтөн түүний гэр бүлийн үүрзг
Тархины инсультын эхний цаг өдрүүд өвчтөний амь насанд аюултай болохыг өвчтөний гэр бүлийхэнд ойлгуулна. Мөн тархины инсульт зүрхний евчин, зсвзл халдвартай хавсарсан, хүндэрсэн тохиолдолд өвчний тавилан тааруу, сзргэлт муу болохыг анхааруулна. Мэргэжлийн эмч мэргэжилтний тусламж инсультын эрт үеийн хүндрэлээс урьдчилан сэргийлэх эмчлэх баталгааг бий болгодог.
Тархины инсультын үлдэц нь 6 долоо хоногийн дараа аажим сэргэдэг Уг эмгэгийн улмаас өвчтөнд биеийн ба сэтгэцийн өөрчлөлт гардгийг гэр бүлд зөв ойлгуулах нь зүйтэй.
Тархины инсультын үед авах хэмжээ:
- Амьдралын амин чухал үзүүлэлтүүдийг 2 цаг тутам дүгнэх
- Орны толгойг 30° өндөрлөх
- Амны хөндийг хоосон байлгах
- Цус тасалдлын имсультын үед гепариныг 5000 нэгжээр 12 цагаар арьсан дор тарих
- Эхний хоёр едөр 2 цагт тутам чихрийн хэмжээг тодорхойлох
- Цусанд креатинин шээсний xүчил электролизыг тодорхой давтамжтай үзэх
- цусны тромбопластины хэсэгчилсэн хугацааны идэвхжил, протромбины цаг үзэх
- Тромбонластины хэсэгчилсэн хугацааны идзвхжил, протромбины цаг үзэх
- 3 өдөр дараалж зүрхний бичпэг хийх, изознзимын креатинкмназа /СК-МВ/ тодорхойлох.
10. Цээж гэрэлд харах
11. Артерийн цусанд химийн болон оксиметрийн шинжилгэз хийх
- Тархины КТ болон МРТ шинжилгээгээр голомтыг тогтоох
- Телеметрийг ЭКТ хийх
- Залгих үйл ажиллагааг хянах
- Хэл засал эмчилгзэ, хэл ярианы өөрчлөлтийг эмчлэх
Нөхөн сэргээх засал нь хедөлгөен эрт сэргэхийг дамжин, дасгал хөдөлгөөн хийхэд тусалдаг. Ахуй байдалд дасан зохицох, өдөр тутмын амьдралын уйл ажиллагааг сэргээх шаардлагатай. Инсультын цочмог үед өвчтөний 40-50% -д сзтгэл уналын шинж илэрнз. Инсультын дараа эхний 2 жилд өвчтөний 30%-д бухимдал, уур уцаартай болох зэрэг өөрчлөлт буй болдог.
