ШУА-ийн Физик Технологийн Хүрээлэн
УКТЭ-ийн Гемодиализийн төв.
ЭМШУИС-ийн Эм зүйн сургууль
Өгүүллийн PDF-ийг татах
Abstract: The guantitative determination of total flavonoids in plant materials to used in Mongolian traditional medicine and in their agueous 96 % etanolic extracts and were carried out using direct and differential spectrophotometry methods, recpectively. The content of total flavonoids of Cacalia hastate. L 4.2%, of Дагва-18 tea 5.11% maximum dosages, recpectively
Key words: flavonoids, UV-spectroscopy, guantitative determination
Îðøèë
Óðãàìëûí áàÿëàã äýëõèéí íèéò óëñ îðíû õºíãºí, õ¿íñ áà ýìèéí ¿éëäâýðèéí çîíõèëîõ ò¿¿õèé ýäèéí íýã áºãººä îð÷èí ¿åä óðãàìëûí áîäèñûí íàðèéí á¿ðäýë, ìîëåêóëûí á¿òöèéí ñóäàëãàà äýëõèé äàÿàð ºðãºí öàð õ¿ðýýòýé ÿâàãäàæ, òàíèí ìýäýõ¿éí àñàð èõ áàÿëàã áèé áîëãîí, îëîí çóóí àøèãò áîäèñóóäûã íýýæ ¿éëäâýð, õºäºº àæ àõóé, àíàãààõ óõààíä íýâòð¿¿ëñýýð áàéíà. Ìîíãîë îðíû áàéãàëèéí îðãàíèê áîäèñûí ãîë ò¿¿õèé ýä óðãàìëûí áàÿëàã áºãººä òýäãýýð íü áàãà ñóäëàãäñàíû äýýð ¿éëäâýðëýëèéí îëîí ñàëáàðò íýëýýä ¿íý öýíýòýé ò¿¿õèé ýä áîëæ ÷àäàõóéö þì. Ôëàâîíîèä àãóóëñàí ýìèéí ò¿¿õèé ýä¿¿ä ¿ðýâñëèéí ýñðýã, ñóäàñ áýõæ¿¿ëýõ, öºñ õººõ, õîðò öàöðàãèéí íºëººëëèéí ýñðýã, õàâäðûí ýñðýã, äàðõëàà ñàéæðóóëàõ ãýõ ìýò îëîí ÿíçûí ¿éë÷ëýëòýé ó÷ðààñ ýíý ÷èãëýëèéí ñóäàëãàà ýì ¿éëäâýðëýã÷äèéí àíõààðëûã ç¿é ¸ñîîð òàòäàã. Ñ¿¿ëèéí 10-ààä æèë õ¿íèé áèå ìàõáîäèä áîäèñûí ñîëèëöîîíû ãàæóóäëààñ ¿¿äýí ¿¿ñýõ ÷ºëººò ðàäèêàëûã çàéëóóëàõ ôëàâîíîèäîò íýãäëèéí àíòèîêñèäàíò øèíæ ÷àíàðûí ñóäàëãàà îíöãîé àíõààðàë òàòàõ áîëñîí. Ôëàâîíîèä àãóóëñàí óðãàìëóóäûí íàéðëàãà, ìîëåêóë ñïåêòðîñêîïèéí ñóäàëãààã õèéõ, öààøèëáàë ¿éëäâýð ïðàêòèêò íýâòð¿¿ëýõ ÷èãëýëèéí àæëóóäûã ñóäàëãààíû ò¿âøèíä õèéõýýð ØÓÀ-èéí ÔÒÕ-èéí áèîôèçèêèéí ñàëáàð, ЭМШУИС, Áèîòåõíîëîãèéí õ¿ðýýëýí, ÁØÍË, ÕÕÒÕ, ØÓÀ-èéí áîòàíèêèéí õ¿ðýýëýí, Ховд их сургууль õàìòðàí ñóäàëãààíû ºðãºí öàð õ¿ðýýòýé àæèë õèéæ ýõýëæ áàéíà. Ýíý àæëûí õ¿ðýýíä ýõíèé ýýëæèíä óðãàìëóóäûí ôëàâîíîèäîò íýãäëèéí àãóóëãûã áàãàæèò øèíæèëãýýíèé àðãààð òîãòîîõ àæèë õèéãäýæ áàéíà. Áèäíèé ýíýõ¿¿ ñóäàëãààíû àæëûí ãîë çîðèëãî áîëîîä à÷ õîëáîãäîë íü ¿éëäâýðëýë, ïðàêòèêèéí ÷óõàë à÷ õîëáîãäîëòîé, ã¿íçãèéð¿¿ëñýí ñóäàëãàà õèéõ øààðäëàãàòàé óðãàìëóóäûã èëð¿¿ëæ, á¿òöèéí çàðèì ñóäàëãààã ººðèéí îðîíäîî õèéõ, íèéëáýð ôëàâîíîèäûí àãóóëãûã áàãàæèò øèíæèëãýýíèé àðãààð òîäîðõîéëîí, ¿ç¿¿ëýëò¿¿äèéí áýëäýö áèé áîëãîõ, áèîëîãèéí èäýâõò çàðèì óðãàìëóóäûã òàðèìàëæóóëàõ ÷èãëýëèéí àæëûã õèéõ òºëºâëºãººòýé áàéíà. Ýíý ÷èãëýëèéí ñóäàëãààíû õ¿ðýýíä Òºâä, Ìîíãîëûí óëàìæëàëò àíàãààõ óõààíä ºðãºí õýðýãëýãäýæ èðñýí зарим ургамлууд: илдэн игүүшин, нарийн цулбуур цахилдаг, бунгегийн цахилдаг, хүйтэнсэг шарилж, сэржмядаг, шинэсэрхүү бударгана, ургамлаар хийгдсэн бүтээгдэхүүнүүд: Дагва-18 цай, ходоодны цай, ивээл цай, зүрхний цай, бөөрний цай, тамир цай, дархлаа сэргээх цай, хоргүйжүүлэх цай, элэг хамгаалах цай, thymuzul эмийг судалгаандаа сонгон авлаа.
Ñîíãîñîí óðãàìëóóäûã Òºâä, Ìîíãîëûí óëàìæëàëò àíàãààõ óõààíä õýðýãëýæ èðñýí áàðèìòààñ äóðüäâàë:
Илдэн игүүшиний (Cacalia hastate. L) газрын дээд хэсгийг Монголын уламжлалт эмнэлэгт цөс хөөх, халуун намдаах, шархны эдгэрэлтийг түргэсгэх зорилгоор хэрэглэж байжээ.
Нарийн цулбуур цахилдагийн (Iris tenuifolia Pall.) үндсийг яс, үе, бөөрний халуун өвчин, элдэв бэртэнгэ, нүх сүвэнд нян тархаж, овойлгох, чичрэг (халуурал) зэргийг дарахад хэрэглэдэг.
Бунгегийн цахилдагийн (Iris Bungei Maxim.) үндсийг Төвд, Монголын уламжлалт анагаахад олгой болон ходоодонд халуун, хүйтэн хямрах, хорын өвчин дарах, яс, үений халуун, бэртэж хугарсан шарханд нян тархах, нянгийн үйлдлээр овойх, чичрэх өвчин çýðýãò хэрэглэдэг байжээ.
Ñóäàëãààíû ìàòåðèàë, àðãà ç¿é
Илдэн игүүшин-Cacalia hastata L, нарийн цулбуур цахилдаг-Iris tenuifolia Pall, Бунгегийн цахилдаг-Iris Bungei Maxim, хүйтэнсэг шарилж-Artemisia frigida Willd, сэржмядаг-Hemerocallis minor Mill, шинэсэрхүү бударгана-Salsola laricifolia Turcz.ex Litv óðãàìëóóäûí ãàçðûí äýýä õýñãèéí õàòààæ, çîõèõ ñòàíäàðòûí äàãóó íóíòàãëàñàí äýýæ¿¿ä, Дагва-18 цай, ходоодны цай, ивээл цай, зүрхний цай, бөөрний цай, тамир цай, дархлаа сэргээх цай, хоргүйжүүлэх цай, элэг хамгаалах цай, thymuzul эм зэрэг ургамлаар хийгдсэн эмийн бүтээгдэхүүнүүдийг ñóäàëãààíä õýðýãëýëýý.
Óðãàìëûí íèéëáýð ôëàâîíîèäûã ñïåêòðîñêîïèéí àðãààð òîäîðõîéëîõûí òóëä 1ã óðãàìëûí äýýæ (1ìì äèàìåòðòýé áîëòîë íü íóíòàãëàæ øèãøñýí óðãàìëûí äýýæ) æèãíýí àâ÷, 250 ìë-èéí øëèôòýé êîëáîíä õèéí, 200ìë 96%-èéí ýòèëèéí ñïèðò íýìæ, óñàí áàíí äýýð ýðãýõ õºðãºã÷òýé õîëáîí, 2 öàãèéí òóðø õàíäëàëò ÿâóóëàâ. Õàíäàà õºðãºæ ø¿¿ãýýä, àíõíû ýçëýõ¿¿í õ¿ðòýë íü ýòèëèéí ñïèðò íýìýâ. 2-4 ìë õàíä õºâºí äóíäóóð ø¿¿æ, 25 ìë-èéí êîëáîíä õèéãýýä 2,5ìë 1Ì AeCl3 –èéí 96%-èéí ýòàíîëä óóñãàñàí óóñìàëààñ íýìýí, õýìæ¿¿ð õ¿ðòýë íü êîíöåíòðàöèòàé ýòàíîë íýìëýý. Çýðýãöýý êîëáîíä óðãàìëûí õàíäíààñàà 2-4 ìë-èéã àâ÷, 1 äóñàë 1%-èéí HCl íýìýí, 25 ìë áîëòîë íü êîíöåíòðàöèòàé ýòàíîë õèéí æèøèõ óóñìàë áýëòãýâ. 30 ìèíóòûí äàðàà áýëòãýñýí óóñìàëóóäûí îïòèê íÿãòûã ßïîí óëñûí Shimadzu êîðïîðàöèéí UV-2550 ñïåêòðîôîòîìåòðèéí 406 íì-ò (ñòàíäàðò áîäèñîîð ðóòèí ñîíãîñîí òîõèîëäîëä) äîëãèîíû óðòàä 10ìì-èéí çóçààíòàé êâàðöàí êþâåò àøèãëàí õýìæèëò õèéâ. Ñòàíäàðò ðóòèíû 0.025%-èéí ýòèëèéí ñïèðòýí óóñìàë áýëòãýýä, 2-4 ìë-èéã õýìæèí àâ÷, óðãàìëûí õàíäààñ ñïåêòðò áýëòãýñýíòýé àäèë óóñìàë áýëòãýí, õýìæèëò õèéíý. Áýëòãýñýí óóñìàëûí îïòèê íÿãòûã 406 íì äîëãèîíû ìóæèä õýìæèíý. Õýìæèëòèéí ä¿íã¿¿äèéã äàðààõü òîìú¸îíä îðëóóëàí íèéëáýð ôëàâîíîèäûí àãóóëãûã òîäîðõîéëîâ. [1,5,6,7]
Õ(%)-íèéëáýð ôëàâîíîèäûí ïðîöåíòûí àãóóëãà; Dèñï - àæëûí óóñìàëûí ãýðëèéí íÿãò; Dñòàíä - ñòàíäàðò óóñìàëûí ãýðëèéí íÿãò, mñòàíä - ñòàíäàðò áîäèñûí õýìæýý (ãðàììààð); mòðàâû - øèíæèëãýýíèé óðãàìëûí õýìæýý (ãðàììààð); Vàëèêâ. ñòàíä - VÀ - ñòàíäàðò óóñìàëààñ àâñàí õýìæýý (ìë-ýýð); Vàëèêâ. èñï - Ýõ óóñìàëààñ (VÀ) áàãàíàíä øèíãýýñýí äýýæíèé õýìæýý (ìë); VA. èñï - ãèäðîëèçîä îðóóëñàí ñóäàëãààíû óóñìàëûí ýçëýõ¿¿í (ìë); VA. ñòàíä - ñòàíäàðò óóñìàëûí ýçëýõ¿¿í (ìë); VB. èñï - îïòèê íÿãòûã íü õýìæèõ ñóäàëãààíû óóñìàëûí ýçëýõ¿¿í (ìë); VB. ñòàíä - îïòèê íÿãòûã íü õýìæèõ ñòàíäàðò óóñìàëûí ýçëýõ¿¿í (ìë); W- ÷èéã (%).
×èéã òîäîðõîéëîõ: Çîõèõ ñòàíäàðòûí äàãóó ò¿¿æ, õàòààæ, íóíòàãëàñàí 3-5 ã óðãàìëûí äýýæèéã æèíã íü òîãòìîëæóóëñàí áþêñýíä õèéãýýä, õàòààõ ø¿¿ãýýíä 100-1050Ñ-ä òàâèíà. 2 öàãèéí äàðàà ýõíèé æèãíýëòýý õèéíý. Ò¿¿õèé ýäèéí æèíã òîãòìîëæòîë, æèãíýëò õîîðîíäûí æèíãèéí çºð¿¿ 0,0005 ã áîëòîë õàòààíà.
W- æèíãèéí ïðîöåíòèéí àãóóëãà, m-õàòààõûí ºìíºõ ò¿¿õèé ýäèéí æèí; m1-õàòààñíû äàðààõ ò¿¿õèé ýäèéí æèí; Ñ¿¿ë÷èéí ¿ð ä¿íã 2 çýðýãöýý æèãíýëòèéí äóíäæààð àâíà. [8]
Ñóäàëãààíû àæëûí ¿ð ä¿í
Ñîíãîñîí óðãàìëóóäûí ñïèðòýí õàíäíû íèéëáýð ôëàâîíîèäûí àãóóëãûã òîîöîõûí òóëä ñòàíäàðò áîäèñîîð ðóòèíûã àâëàà. Ñòàíäàðò ðóòèíû ìàêñèìóì øèíãýýëò 2-ð çóðâàñò 274 íì, 1-ð çóðâàñò 406 íì-ò ºã÷ýý (çóðàã 1). Сóäàëãààíû óðãàìëóóäûí ÷èéãèéí àãóóëãà, ôëàâîíîèäûí ïðîöåíòèéí àãóóëãыг õ¿ñíýãò 1-ä үзүүлэв [1,9,10].
Судалгааны ургамлуудын нийлбэр флавоноидын тоон тодорхойлолт
Хүснэгт 1.
|
№ |
Ургамлын дээж |
Судалгааны ургамлуудын λ=406нм дахь оптик нягтын (D) утга |
Судалгааны ургамлуудын чийгийн агуулга (%-иор) |
Нийлбэр флавоноидын агуулга С, %-иор
|
|
1 |
Илдэн игүүшин /газрын дээд хэсэг/ |
0.685 |
7.17 |
4.2 |
|
2 |
Илдэн игүүшин /үндэс/ |
0.394 |
7.11 |
2.41 |
|
3 |
Нарийн цулбуур цахилдаг |
0.512 |
4.55 |
3.05 |
|
4 |
Хүйтэнсэг шарилж |
0.358 |
5.56 |
2.16 |
|
5 |
Бунгегийн цахилдаг |
0.304 |
4.85 |
1.82 |
|
6 |
Сэржмядаг |
0.193 |
4.85 |
1.15 |
|
7 |
Шинэсэрхүү бударгана |
0.162 |
4.6 |
0.96 |
|
8 |
Дагва-18 цай |
0.841 |
6.23 |
5.11 |
|
9 |
Ходоодны цай |
0.586 |
5,34 |
3.52 |
|
10 |
Ивээл цай |
0.549 |
5.64 |
3.31 |
|
11 |
Зүрхний цай |
0.507 |
4.27 |
3.07 |
|
12 |
Бөөрний цай |
0.435 |
5.35 |
2.61 |
|
13 |
Бөөрний цай-1 |
0.313 |
5,21 |
1.88 |
|
14 |
Тамир цай |
0.397 |
6.12 |
2.4 |
|
15 |
Дархлаа сэргээх цай |
0.338 |
5,82 |
2.04 |
|
16 |
Хоргүйжүүлэх цай |
0.237 |
5,27 |
1.42 |
|
17 |
Элэг хамгаалах цай |
0.126 |
5,35 |
0.75 |
|
18 |
Thymuzul эм |
0.095 |
4.86 |
0.56 |
Íèéëáýð ôëàâîíîèäûí àãóóëãûã ãðàôèêààð ¿ç¿¿ëáýë:
1.Thymuzul эм, 2.Элэг хамгаалах цай, 3.Шинэсэрхүү бударгана, 4.Сэржмядаг 5.Бунгегийн цахилдаг, 6.Хоргүйжүүлэх цай, 7.Бөөрний цай-1, 8.Дархлаа сэргээх цай, 9.Хүйтэнсэг шарилж, 10.Тамир цай, 11.Илдэн игүүшин, 12.Бөөрний цай, 13.Нарийн цулбуур цахилдаг, 14.Зүрхний цай, 15.Ивээл цай, 16.Ходоодны цай, 17. Илдэн игүүшин (газрын дээд), 18. Дагва-18 цай.
Ä¿ãíýëò
- Эмийн 6 зүйл ургамал, 10 төрлийн эмийн ургамлаар хийгдсэн бүтээгдэхүүний нийлбэр флавоноидын агуулгыг спектрофотометрийн аргаар тодорхойллоо.
- Бидний судалгаанд сонгон авсан эмийн ургамлуудаас флавоноидын агуулга хамгийн ихтэй нь илдэн игүүшиний газрын дээд хэсэг (4.2%), хамгийн бага нь шинэсэрхүү бударгана (0.96%) байлаа. Флавоноидот нэгдлүүд сонгомолоор үрэвсэл, нянгийн эсрэг үйлчлэлтэй нь тогтоогдсон байдаг. Илдэн игүүшиний хандыг уламжлалт ардын эмнэлэгт үрэвсэл, нянгийн эсрэг үйлчлэлтэйгээр хэрэглэдэг байсан ба тухайн ургамлыг эмчилгээний идэвх флавоноидын агуулгатай холбоотой байж болох юм гэсэн дүгнэлтэнд хүрлээ.
- Эмийн ургамлаар хийсэн бүтээгдэхүүнүүдээс флавоноидын агуулга хамгийн ихтэй нь Дагва-18 цай (5.11%), хамгийн бага нь Thymuzul эм (0.56%) байна. Дагва-18 цай нь зүрх судасны үйл ажиллагааг дэмжих үйлчлэлтэй ба флавоноидот нэгдлүүд зүрх судасны үйл ажиллагааг дэмжих, р витамины үйлчлэлийг үзүүлдэг болох нь фармакологийн судалгаагаар тогтоогдсон байдаг. Флавоноидын агуулга их байгаа нь эмчилгээний үйлдэлтэй уялдаж байгаа нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна.
2. Ëèãàà Ó, Äàâààñ¿ðýí Á, Íèíæèë Í, Ìîíãîë îðíû ýìèéí óðãàìëûã ªðíº Äîðíûí àíàãààõ óõààíä õýðýãëýõ¿é, ÓÁ, 2005, õó 251, 250, 252, 326.
3. Õàéäàâ Ö, Ìåíüøèêîâà Ò.À, Ëåêàðñòâåííûå ðàñòåíèÿ â Ìîíãîëüñêîé ìåäèöèíå, ÓÁ, 1978, ñòð 144-146.
4. Õàéäàâ Ö, Àëòàí÷èìýã Á, Âàðëàìîâà Ò.Ñ, Ëåêàðñâåííûå ðàñòåíèÿ â Ìîíãîëñêîé ìåäèöèíå, ÓÁ, 1985, ñòð 171-176.
5. Â.Â. Áåëèêîâ, Îöåíêà ñîäåðæàíèÿ ôëàâàíîíîë-ïðîèçâîäíûõ â ôëîäàõ Silybum marianum (L) Gaertn., Ðàñòèòåëüíûå ðåñóðñû âûïóñê ¹3, òîì 21, ñòð 355-358, 1985.
6. Ã.È. Âûñî÷èíà, Þ.Â.Øèíêàðåíêî, Ò.À. Êóêóøêèíà, Ñîäåðæàíèå ôëàâîíîèäîâ â ðàñòåíèÿõ ëèñîñòåïíîé çîíû çàïàäíîé Ñèáèðè, Õèìèÿ â èíòåðåñàõ óñòîé÷èâîãî ðàçâèòèÿ, òîì 16, 2008, ñòð 385-390.
7. Ouyntsetseg T, Odontuya G, Ruy Sh.Y, Kim Y.S, Quantitative determination of flavonoids and flavonols in flovers anhd leaves of Dasiphora fruticosa L., Annual Scientific Reports, 88 348 2007.
8. Ëàäûãèíà Å.ß, Ñàôðîíè÷ Ë.Í, ..Õèìè÷åñêèé àíàëèç ëåêàðñòâåííûõ ðàñòåíèé, ñòð 171, 1983, Ëåíèíãðàä.
9. Òþêîâêèíà Í.À, Áàóêîí Þ.Í, Ââåäåíèå, Áèîîðãàíè÷åñêàÿ õèìèÿ, Ìîñêâà “Ìåäèöèíà” 1985, ñòð 93-106
10. Ä.Ìîíõîîáîð, Ã.Áàò÷èìýã., Ìîëåêóëûí á¿òýö áà ñïåêòðîñêîïè, ÓÁ, 2009 îí, õó 100-107
