Хавдар судлалын төв
Өгүүллийн PDF-ийг татах
Элэгний анхдагч еменгийн (ЭАӨ) өвчлел дэлхийн янз бүрийи бүс нутгийн хүн амын дунд ихээхэн өндөр хэлбэлзэлтэй байгаа юм.ЭАӨ-ийн өвчлелийн хамгийн бага үзүүлэлт Америк ба барууи Европын (1%ооо-8%ооо) орнуудад байгаа бол дунд зэргийн евчлел БНХАУ-ын Шанхай (зрэгтэйчүүдэд 34.4%ооо, змэгтэйчүүдэд 11.6%ооо), Сингапур (31.6%ооо ба 7.2%ооо) зэрэг азийн орнуудад харин нэн ендер өвчлел емнөд Африк 9-8.2%ооо- 150.2%ооо, Мозанбекг-100%ооо-д хүрч хорт хавдрын нийт өвчлөлийн 65%-ийг эззлж (15.13) байиа. Сенегальд ЭАӨ Хятад Сингапур Японоос 5-6 дахин, Европын орнуудаас 15-100 дахин илүү тохиолддог байна (16). Манай улсад хавдрын тархвар зүйн судалгаа хэдийгээр эхлэл тедий байсан хэдий ч хүн амын дунд ЭАӨ-ийн өвчлел, туүнээс шалтгаалсан нас Заралтын тевшин Европ ба Америкийн орнуудтай харьцуулахад ихээхэн ендөр үзуулэлттэй байгаа төдийгүй цаашид ч нэмэгдэх хандлагатай байгаа талаар судлаачид бүр 1960-д оны үеэс мэдээлж зхэлсэнбайна (1, 2,14). Б.Рагчаа (1965) Д.Самбуупүрэв(196б,1970) иарын мэдээлснээр хоол боловсруулах системийн эрхтзнүүдийн ементөх евчлөлийн бүтцэд ЭАӨ 1965 онд-7.7%, 1966 онд 11.4%-ийг эзлэж байсан бол 1970 онд 21.9% болж өссөн байна. Улсын Цацраг туяа эмнэлэпг 1961-1970 онуудад хорт хавдар евчнөер хэвтэн эмчлуүлэгодийн 5.4% нь ЭАӨ байсан юм (6, 7). Монгол улсад ЭАӨ-ийн эзлэх байр, түвшинг улсын хэмжзэгззр тодорхойлсон анхны {3, 8) судалгаагаар 1966-1970 онд хорт хавдраас шалтгаалсан нас баралтад ЭАӨ-15.5% болж Здугаар байрыг эзэлж байв. Энэ хугацаанд ЭАӨ-ийн 100000 хүнд ногдох евчлел стандарт үзүүлэлтээр-17.3, нас баралт-14.0 байсаи юм. Гэвч хорт хавдрын нийт евчлөл, нас баралтын дотор ЭАӨ-ийн эзлэх хувийн жин байнга өсөж 1973-1982 онуудад хорт хавдраар нас барагсадын бүтцэд-25.14% болж 2-р байранд (9), 1983-1987 онд-29.7% болж нэгдүгээр байранд орох болсон юм (5). Энэ удаад бид ЭАӨ-ийн өвчлөлийн түвшин, хөдлөл зүй, тархалтын өнеөгийн байдлыг илүү нарийвчпан тодруулах зорилго тавьсан юм. ^атериал, арга зүй. Монголд зонхилон тохиолддог зарим байрлалын хорт хавдрын евчлөлийн хандлага, хедлел зүйг тодруулахын тулд 1992-2001 онуудадхортхавдрааранхевчлөнХСТ-д мэдээлзгдсэн ншт 62776 тохиолдлын материалыг ашиглан судалгаанд хамрагдсан 40 жилийг 8 бүлэг болгон хувааж өвчлелийн хандлагыг процентоор илэрхийлэн диаграммаар харуулсан болно. Харин ЭАӨ-ийн өвчлелийн хүн амын дундах енөегийн түвшин, хорт хавдрын нийт өвчлөлийн бүтзц түүиий эзлэх хувийн жинг тодруулахдаа 1992-2004 онуудад ЭАӨ-өер евчилсеи 14344 мөн хугацаанд элэгний 6yG байрлалын хорт хавдартай 23471, нийт37815 хүнийматериалыгашигласан. ЭАӨ-ийн өвчлөлийн түвшинг 100000 хүнд ногдох иитенсив ба стандарт үзуулзлтэзр гаргасан. Стандартчилалд 2000 оны хун амын тооллогын нас хүйсний бутцийг ашиглан шууд стандартчилах аргаар бодсон болно. Харин гадаадын орнуудтай харьцуулах үүднэзс үндэсний стандарчиллаас гадна дэлхийн стандарчиллыг давхар ашигласан болно харьцуулахад ЭАӨ-иин хамгийн өндер өвчлөл аль ч хүйсэнд Архангай (63.27, 39.33), Баянхонгор (46,03, 37,05), Дархан-Уул (59 60, 33 90), Дорнот (69.78, 60.31), Увс (77.59, 45 22), Хонтий (49.60, 33.20) аймгуудад ажиглагдсан бол эрэгтэй змэгтзйчүудийн евчлелийн төвшингмйн хамгийн ихзерүу Завхан (2.1:1), Сүхбаатар (2:1), Сэлэнгэ (2:1) аймгуудад ажиглагдсан болно. Үр дүнгийн кэлцэмж. Монгол орны хүн амын дунд 1962-19660 онуудад хорт хавдраар өвчлөгсдийн бүрэлдэхүүнд ЭАӨ нзгээхзн ч хувийг эзлзжбайгаагүй бол 1967-1971 онд8.2%-ийгэзлэж 5-рбайрыг, 1972-1976ондЗ~рт(17.8%), 1977-1981 онуудад2-рт (18.12%), 1982-1986 онуудаас эхлэн тэргуүн (23.82%) байрыг өнөе хүртэл эзлэж байгаа нь манай улс ЭАӨ-ийн евчлөлөөр Америк ба Европын орнуудаас ихээхзн ендөр байгаа ба цаашид ч есөх хандлагатай байна гэсэн Б.Доржготов (1961), Т.Шагдарсүрэн нар (1962), О.Готов (1962), Б.Рагчаа (1965), Д.Самбуупурэв (1960,1970) нарын дэвшүүлсэн саналыг баталж Бидний судалгаагаар ЭАӨ нийт хорт хавдрын өвчлөлийн бүрэлдэхууид-37.93% үүнээс эрэгтэйчүүдийн өвчлелийн 41.59%, эмэгтэйчүүдийн-33.60%-ийг эзлэж тэргүүн байр ззлэж байгаа нь ЭАӨ хортхавдрын 1962-1970 оны нийт өвчлөлийн 5.4% үүнззс эрэгтэйчүүдийн 8.6%, эмэгтэйчүүдийн 2.4%-ийг эзлэн 5 дугаар байрзнд байсам (6.7.8) болон 1973-1982 онуудад нийт хорт хавдрын өвчлелийн 23.42% уунээс зрзгтойчуүд 28.64%, эмэгтэйчүүд 16.50%-ийг (9) эзлэж байсан гэсзн мэдээллуүдтэй харьцуулахад тэрээр енгерсен хугацаанд нийт өвчлөлд 4.5-1.6 дахин, эрэгтэйчуүдийн өвчлөлийн бүтцэд 4.8-1.4 тус ессөн байна. Энэ нь ЭАӨ-ийн эзлэх хувийн жин хорт хавдрын нийт евчлөлийн бүрзлдэхүүнд тасралтгүй нзмэгдэж байгааг давхар нотлов. ЭАӨ 1973-1982 онуудын өвчлөлийн 100000 хүнд ногдох жилийн дундаж интенсив ба стандарт үзуулэлт 24.66 ба 20.9 байсан бол 1992-2004 онуудад 44.02 ба 37.10 болж 2-1.8 дахин ессөнеөс гадна эрэгтэйчүудийн өвчлөл 12.85-29.9 болж өссөн байиа. 1973-1982 онуудад эрэгтэйчүүдийн өвчлөл эмэгтзйчүүдэзс 2 дахин илүу байсан бол 1992-2004 онд 1.5 дахин болж буурсан нь өнгөрсөн. 13 жилд змэгтэйчуудийн ЭАӨ-р евчлех нь нэмзгдсэнийг харуулж байна. Дурьдсан хугацаанд ЭАӨ-ийн ввчлөл насны бух бүлзгу 1.4-1.9 дахин нэмэгдсэн байна. Б.Доржготовын 1995 оны судалгаагаар ЭАӨ-ийн 100000 хүнд ногдох оиуудын жилийн дундаж өвчлөл дэлхий
г.Уланбатора с Мая 1954 г. по Сентябрь 1955г\"- АнагаахУхааны эрдэм шинжилгэзний бмчиг\" 1962 №4(1)с.21-35
2. Доржготов.Б \"Хорт хавдрын байрлалын байдлыг мзс заслыи тев эмнзлгийн 1955-1958 оны материалаар судалсан нь\", \"Шинжлэх Ухааны Академиийн мэдзз\" 1961 №2, х. 207-211
3. Доржготов.Б, Гүр.Р, Дорж.С \"Смертность от злокачествениых опухолей в Монгольской
Народной Рерпублике-Вопросы онкологии\" 1973,19 №1,х. 63-65
4. Доржготов Б. \"Эпидемиология злокачест-
венных опухолей в MHP\" автореферат
диссертация на соискание ученой степени доктора
медицинских наук. г. Москва-1987г
5. Доржготов.Б \"Монгол Улс дахь хорт хавдрын
тархалтын онцлог, туүнд нелөөлөх хүчин
зүйлсүүд\" Улаанбаатар-1995, х. 56-76
6. Курчкарев.Р.Н. Доржготов.Б, Нямдаваа.Н, Дорж.С \" О состоянии онкологической помощи населения М.Н.Р.Вопр.Онкол.1971,17 №12 с. 73-77
7. Нямдаваа.Н, Доржготов.Б \"Элэгний анхдагч өменгийн зарим асуудалд\" Монголын Анагаах Ухаан.1Э71№4(8)х.10-13
8. Нямдаваа.Н \"Эпидемиология первичного рака печени в МНР-тезисы докладов очередной научно-практич. конф. посвящеиной 55-ой годов образования здравоохранения ЫИР и 3-го съезда врачей\". г. Уланбатор 1976. с. 7-8
9. Нямдаваа.Н \"Актуальные вопросы первичного рака печени в МНР Диссертация на соискание ученый степени кандитата медицинских наук\" г. Улан-Ботар, 1984г
10. Рагчаа.Б \"Дотрын евчний тохиолдлыг клиникийн 3 дугаар эмнзлгийн материалаар судалсан дүн\" АУИС-ийн эрдэм шинжилгэзний бичиг, 1965 №1,х. 50-55
11. Самбуупүрзв.Д \"Злэгний анхдагч өмөнгийн цитологийн онош зуйн асуудалд\" Эрүүл мэнд, 1966.3, х. 13-15
12. Самбуупүрзв.Д \"Элэгний анхдагч ӨУӨНГМЙН цитологи онош зүйн асуудалд\" Анагаах ухааны эрдэм шинжилгээний бичиг №12 (20), 1970, х. 99-102
13.Трапезников.Н.НПоддубин.И.В\"Описатель-ная и аналитическая эпидемиология\" в кн:Справочник по Онкологии, 1996, с.9-11
14. Шагдарсурэн.Т, Колесникова А.Т \"Первичный рак печени\" Анагаах ухааны зрдэм шинжилгээний бичиг, №4, х. 37-49
15. Kewi Mishail.C. \"Heterogeneity in hepatocellular carcinoma\" differences between southern African Black and. Oriental patients. S. FFr. Cancer Bull.;1935.29.№1-2,j. 47-51
16. Payet.M., Sankale.M., \"Les Cancers du foie
du panereas chez noir Africain\" Med.Afr.noire,
1971,18,3,215-226
