Монголын Анагаахын Сэтгүүлүүдийн Холбоо (МАСХ)
Монголын анагаах ухаан, 1970, 3(3)
Сум дундьн эмнэлэг нь хөдөлмөрчдөд нарийн мэргэжлийн тусламж үзүүлэх төв мөн
( Судалгааны өгүүлэл )

Ш. Доржжадамба

 

1969 оны байдлаар манай улсын хэмжээгээр 42 Cум дундын эмнэлэг ажиллаж түүний үйлчилгээнд 379852 хүн хамаарагдаж байв. 1964 оноос 1969 оныг хүртэлх 6 жилд шинээр сум дундын эмнэлэг 20 байгуулагдаж, сум дундын эмнэлгээр үйлчлүүлж байгаа хүн ам’100000 гаруйгаар нэшэгдэж сум дундын эмнэлгийн ор их эмчмийн хангамж жил дараалан нэмэгдэж байна. 1-р зураг

Цөөн хүн амд (50 хүртэлх) үйлчилж байгаа сум дундын эмнэгт Архангайн Батцэнгэл, Дорноговийн Хөвсгөл, Дундговийн Говь-Угтаал, Өмнөговийн Ноён.. Хөвсгөлийн Их-Уулынх; олон хүн амд (15000-аас дээш) үйлчллж байгаа сум дундын эмнэлгүүдэд Завханы Түдэвтэй, Өвөрхангайн хужирт , Төв аймгийн Жаргалант, Увсын Баруунтурууных орж байна.

а) Сум дундын Эмнэлгүүдийн харьяаны хүн амын зүйн байдал. Хүн амын байгалийн хөдөлгөөний байдлыг үззхэд, улсын хэмжээгээр 1960 онд сум дундын эмнэлгүүдэд 1000 хүн амд төрөлт  42,3, цэвэр өсөлт 33,2 байгаа нь оны улсын дундажтай бараг адилхан байна. Сум дундын эмнэлэтэй сумдын хэмжээгээр 1969-1958 онд төрөлт үл ялих өсөх хандлагатай, хүн амын цэвэр өсөлт тогтмол байталтай байна.

Сум дундын Эмнэлтэй сумдаас харьцангуй өндөр төрөлтгэйд (1000-д 47-оос дээш) Архангайн Батцэнгэл, Дундговийн Говь-Угтаал, Өвөрхангайн Зүйл, Сүхбаатарын Бүрэнцогт, Увсын Баруун-туруун, хөвсгөлийн Шинэ-Идэр, харьцангуй бага төрөлттөй сумдад (1000-д


Сум дундын эмнэлгүүдийн больницын үйл ажиллагааны байдал

 

Орны фонд ашиглалт

Нэг өвчтөний эзэлсэн дундаж ор хоног

1. Архангай

83,3

92,7

92,7

75,1

81,1

11,6

15,1

17,0

12,4

11,9

2. Баян-өлгий

66,0

62,6

62,6

42,9

56,6

10,3

7,7

10,4

10,2

9,7

3. Баянхонгор

96,3

100,5

88,5

75,0

13,3

14,4

13,4

13,2

12,1

12,1

4. Булган

67,0

82,2

82,2

65,7

64,8

11,2

10,6

10,6

13,3

10,8

5. Говь-алтай

53,0

86,5

86,5

55,5

50,8

12,8

17,7

15,8

15,8

14,9

6. Дорноговь

75,2

59,6

59,6

39,6

75,1

10,1

12,0

15,9

12,5

16,9

7. Дорнод

85,0

58,4

58,4

100,8

107,6

14,0

10,3

16,2

14,8

13,3

8. Дундговь

89,2

84,9

84,9

75,0

70,9

12,5

15,9

16,2

14,8

13,9

9. Завхан

91,7

75,8

75,8

42,9

44,5

12,9

13,5

17,3

13,1

11,4

10. Өвөрхангай

37,0

28,0

32,3

30,5

31,8

12,1

14,0

15,6

16,7

12,3

11. Өмнөговь

46,3

34,3

34,3

37,6

27,3

11,5

11,1

13,2

15,8

13,5

12. Сухбаатар

82,0

97,0

97,0

87,1

80,2

12,7

13,1

20,1

16,3

13,8

13. Сэлэнгэ

77,0

83,2

83,2

98,7

67,3

24,1

16,6

13,7

14,0

12,1

14. Төв

107,3

10,9

10,9

60,5

82,2

11,6

13,7

10,2

10,7

12,0

15. Увс

65,3

74,7

74,7

51,9

56,8

9,5

11,6

8,1

10,5

11,9

16. Ховд

54,6

84,0

84,0

73,1

65,4

10,3

20,5

18,7

14,8

12,8

17. Хөвсгөл

70,0

63,0

63,0

67,7

79,1

9,1

9,1

10,2

10,2

11,3

18. Хэнтий

78,5

84,3

84,3

60,5

77,2

9,5

10,9

11,3

11,4

11,3

Аймгийн дүн

73,0

82,5

82,5

60,3

70,0

11,3

11,8

13,8

13,1

12,2

Он

1967

1965

1966

1967

1968

1964

1965

1966

1967

1968

 

35-аас доош) Булганы Хутаг, Өвөрхангайн Хужирт, Хэнтийн Биндэг, Батноров орж байна.

б) Сум дундын эмнэлгүүдийн больницын үйл ажиллагаа . Сум дундын эмнэлгүүдийн орны фонд ашиглалт сүүлийн 5 жилд 70 - 82,5%-иас хэтрэхгүй байгаа бөгөөд Өвөрхангай, Дорнод аймгуудад нилээд. сайн, харин Өмнөговийн Ноён, Сэлэнгийн Ерөө, Увсын Баруунтуруун, Сагил, Өмнөговь зэрэг сумдад больницын орны фонд ашиглалт 60%-иас доош байна.

(1-р хүснэгт , 2-р зургийг үз.).

Нэг орны ажилласан д у н д аж хоног аймгуудын хэмжээгээр дотрын мэргэжлээр 288,8, мэс заслаар 285,8 төрөхөөр 272,6 байхад сум дундын эмнэлгүүд эд дотрын орны дундаж хоног 235,3, мэс заслынх 153.9, төрөхийнх 167,5 байгаа нь мэс засал, төрөхийн нарийн мэргэжлийн больнидын тусламж хангалт гүй байгааг харуулж байна. Үүнд: Мэс заслын ор Дундговийн Эрдэнэ -Далай, Завханы Түдэвтэй , Өвөр-хангайн Зүйл, Өмнөговийн Ноён, Сэлэнгийн Сант, Ерөөгийн сум дундын эмнэлэгт; төрөхийн ор Өвөрхангайн Хужирт, Хэнтийн Биндэр ,Бат нар ор зэрэгт муу ашиглагдсан байна, Энэ талаар Баян-Өлгий, Дорноговь, Хэнтий аймгууд анхаарах хэрэгтэй.

Больницын нэг өвчтөний эзэлсэн дундаж ор хоног сум дундын эмнэлгүүдэд 12,2 байгаа нь аймгуудын дунджаас онц ялгагдахгүй байна. Энэхүү үзүүлэлт Сүхбаатар аймгийн Онгон, Бүрэндогт сумдад 38 - 49, Хэнтийн Биндэр, Батноров сумдад 40, Хөвсгөл аймгийн Их: Уул, Шинэ идэр, Хатгалд 70,1-81 хүрч байна. Мөн сум дундын эмнэлгүүдэд төрөхийн дундаж ор хоног 8,1 байхад Архангайн Эрдэнэманд алд 15,0, Дорноговийн Хөвсгөлд 12,2, Өвөрхангайн Хужиртад 14,2, Сүхбаатарын Бүрэнцогтод 11,3 байгаад дүгнэлт хийх хэрэгтэй. Сум дундын эмнэлгүүдийн орны эргэлтийн дундаж улсын хэмжээгээр 18,2 байхад Өмнөговь аймагт 6,4, Говь –Алтайд 10.9, Завханд 12,4 байна.

Задлан шинжилгээний болон оношийн тохирооны хувийг өнгөрсөн 5 жилд бараг бүх сум дундын эмнэлгүүдэд гаргаагүй учир тодорхой дүгнэлт хийх боломжгүй байгаагаас гадна энэ нь сум д ундын эмнэлгүүдийн эмчилгээний чанар, эмч нарын мэргэжил мэдлэгийг дээшлүүлэхэд муугаар нөлөөлж байна.

Сум дундын эмнэлгүүд эд хийж байгаа мэс засал аймгийн хэмжээний мэс заслын 24,2%-ийг эзэлж байна. Мэс заслын дараахь хүндрэл, үхлийн хувийг нилээд сум дундын эмнэлэг гаргаагүй байна. 3-р зураг.

Мэдээ гаргаж ирүүлсэн аймгуудын байдлаар, мэс заслын дараахь хүндрэл улсын хэмжээгээр сум дундын эмнэлгүүдэд 3.9 байхад, Дорноговнйн Хөвсгөлд 25% Өвөрхангайн Хужиртад 11,4% Хoвд аймагт 12,1% байна. Мэс заслын дараахь үхэл сум дундын эмнэлгүүдийн хэмжээгээр 2 % байхад Дорнодын  Баян-Уулд 4%. Сүхбаатарын Онгонд 7,1%, Ховдын Булганд 12,1 % байна. Мэс заслын яаралтай тусламж үзүүлсэн байдлыг хугацаагаар нь харьдуулан үзэхэд нилээд сум дундын эмнэлгүүдүүдийг нарийн бүртгэж тооцоолон гаргадаггүй байна, Энэ бүртгэл тооцоог хөтөлсөн 25 сум дундын эмнэлгийн 1968 оны мэдээгээр үзэхэд мэс заслын яаралтай хагалгааг 6 цагийн дотор гүйцэтгэсэн нь 24,7%,  6 - 24 цагийн дотор гүйцэтгэсэн нь 32,4%, 24 цагаас дээш хугацаанд гүйцэтгэсэн нь 32,6% байлаа. Булган аймгийн Хутаг, Увсын Баруунтуруун, Хөвсгөлийн Их-Уул, Шинэ-Идэрийн сум дундын зэмнэлгүүдэд мэс заслын яаралтай хагалгааг 6 цагийн дотор -50 - 86,6%. хүртэл хийж байгаа нь сайн үзүүлэлт гэж үзэх үндэстэй. Харин Баян-Өлгийн Улаанхус, Завханы Түдэвтэн, Өвөрхангайн Зүйлийн сум дундын эннэлэгт энэ тусламжийг 100% 24 цагаас дээш хугадаанд, Баянхонгорын Жаргалант, Дорноговийн Хевсгөл, Дорнодын Баян-Уулын сум дундын эмнэлэгт 50 -78,7 % хүртэл мөн хугадаанд үзүүлсэн нь мэс заслын яаралтай тусламж хожимдож байгааг харуулж байна.

в) Харьяа. сумдын хүн амд эмнэлгийн тусламж үзүүлж буй байдал Сум дундын эмнэлгүүдээс харьяа сумдын хөдөлмөрчдөд эмнэлгийн тусламж үзүүлсэн байдлыг 3 - 4-р хүснэгтэд харууллаа. Энэ хүснэгтээс үзэхэд харьяа сумдын хүн амд үйлчлэх талаар Баян-Өлгийн Дэлүүн , Баянхонгорын Жаргалант, Дорноговийн Хөвсгөл, Завханы Завханмандалын сум дундын эмнэлгүүд нилээд сайн байна. Гэтэл эдгээр үзүүлэлт Баян-Өлгийн Улаанхус, Булганы Хутаг, Дорнодын Баян-Уул, Дундговийн Эрдэнэдалай, Говь-Угтаал, Төвийн Жаргалант Увсын Баруунтуруун, Сагил, Өмнөговь, Хөвсгөлийн Хатгал зэрэг дахь сум дундын эмнэлгүүдэд 6%-иас хэтрэхгүй байгаа нь тэд харъяа сумдын хүн амд үйлчлэх үүргээ хангалт муутай биелүүлж байгааг харуулж байна. Үүнийг түргэн болон хойшлуулшгүй бүх дуудлаганд харьяа сумдын дуудлагын эзлэх хувь Баянхонгорын Баацагаан, Дорноговийн Хөвсгөл, Өвөрхангайн Зүйл, Хужирт, Сүхбаатарын Бүрэнцогт, Увсын Сагил, Өмнөговь, Хэнтийн Биндзр, Батноровын сум дундын эмнэлгүүдэд 57% хүрэхгүй байгаа явдал гэрчилж байна.

Харьяа сумдын хөдөлмөрчдөд эмнэлгийн туслаиж узүулж буй

байдал (1968 оны байдлаар)

Аймаг

Сум дундын

У.С. үзлэгт орсон %

Амбулатороор ирж үзүүлсэн хувь

Харьяа сумдын дуудлагын эзлэх хувь

1. Архангай

 

1.Батцэнгэл

-

-

-

2.Эрдэнэмандал

33,9

12,8

11,8

3.Тариалант

25,4

3,4

10,0

2. Баян-өлгий

 

4.Улаанхус

-

3,2

62,3

5.Дэлүүн

65,3

62,6

69,9

3. Баянхонгор

6.Батцагаан

36,0

24,8

2,1

7.Жаргалант

67,8

68,0

5,3

4. Булган

8.Хутаг

-

11,1

11,1

5. Говь-алтай

9.Бэгэр

7,9

12,9

16,7

10.Төгрөг

52,4

0,3

7,3

6. Дорноговь

11.Хөвсгөл

41,3

55,2

4,7

7. Дорнод

12. Баян-Уул

-

0,08

22,5

8. Дундговь

13.Эрдэнэдалай

2,5

1,2

7,0

14. Говь-Угтаал

4,6

0,4

30,1

9. Завхан

 

15. Завханмандал

63,5

49,6

55,5

16.Түдэвтэй

30,9

1,1

15,8

10. Өвөрхангай

17. Гучин-ус

40,1

0,8

0,6

18. Зүйл

17,0

1,0

4,0

19. Хужирт

14,8

1,4

3,8

11. Өмнөговь

20.Ноён

-

-

-

12. Сухбаатар

21. Онгон

45,5

2,4

23,0

22. Бүрэнцогт

38,8

11,9

0,3

13. Сэлэнгэ

 

23. Сант

24,0

2,8

9,0

24. Ерөө

-

-

11,1

14. Төв

25. Жаргалант

4,7

0,6

68,6

26. Лүн

16,5

6,4

6,8

15. Увс

 

27. Баруунтуруун

-

2,6

26,4

28.Сагил

-

0,5

0,9

29. Өмнөговь

-

2,3

2,3

16. Ховд

30. Булган

25,9

-

-

31. Мөст

47,8

-

10,4

17. Хөвсгөл

 

32. Их-Уул

46,2

3,4

100,0

33.Шинэ-Идэр

28,0

15,3

13,3

34. Хатгал

4,0

6,1

9,3

18. Хэнтий

35. Биндэр

17,6

0,5

4,5

36. Батноров

44,9

19,5

3,3

Дүн

 

24,6

16,8

16,3

 

Энэ хүснэгтээс үзвэл Дорноговь , Хөвсгөл аймгийн сум дундын эмнэлгүүд хөдөөнөөс ирэгсдийг эмнэлгээр үйлчлэх талаар бусдаас давуутай 'байгаа бөгөөд больницод үйлчлэхдээ Баян-Өлгий, амбулаториор үйлчлэхдээ Завхан аймаг давуутай байна. Харин Булган, Өмнөговь, Сүхбаатар, Сэлэнгэ, Ховд аймгууд эдгээр үзүүлэлтээрээ бусдаас хоцорч байна. (4-р зураг

Сум дундын эмнэлгүүдийн больницын үйл ажиллагааны байдал

 

Орны фонд ашиглалт

Нэг өвчтөний эзэлсэн дундаж ор хоног

1. Арханга^

83,3

92,7

92,7

75,1

81,1

11,6

15,1

17,0

12,4

11,9

*2. Баян-өлгий

66,0

62,6

62,6

88,5

42,9

56,6

10,3

7,7

10,4

10,2

9,7

'3. Баянхонгор

96,3

67,0

100,5

75,0

13,3

14,4

13,4

13,2

12,1

12,1

-4. Булган

82,2

82,2

65,7

64,8

11,2

10,6

10,6

13,3

10,8

5. Говь-ялтай

53,0

86,5

86,5

55,5

50,8

12,8

17,7

; 15,8

15,8

14,9

6. Дорноговь

75,2

59,6

59,6

39,6

75,1

10,1

12,0

15,9

12,5

16,9

Т Дорнод

85,0

58,4

58,4

100,8

107,6

14,0

10,3

16,2

14,8

13,3

В. Дундговь

89,2

84,9

84,9

75,0

70,9

12,5

15,9

16,2

17,3

14,8

13,9

9. Завхан

91,7

75,8

75,8

42,9

44,5

12,9

13,5

13,1

11,4

10. Өвөрхангай

37,0

28,0

32,3

30,5

31,8

27,3

12,1

14,0

15,6

16,7

12,3

11. Өмнөговь

46,3

34,3

31,3

37,6

11,5

11,1

13,2

15,8

13,5

13,8

12. Сүхбаатар

82,0

97,0

97,0

87,1

80,2

12,7

13,1

20,1

16,3

13. Сэлэнгэ

77,0

83,2

83,2

98,7

67,3

24,1

16,6

13,7

14,0

12,1

14. Төв

107,3

65,3

10,9

10,9

60,5

82,2

11,6

13,7

10,2

10,7

12,0

11,9

15. Увс

74,7

74,7

51,9

56,8

9,5

11,6

8,1

10,5

16. Ховд

54,6

70,0

84,0

84,0

73,1

65,4

10,3

20,5

18,7

14,8

12,8

11,3

17. Хөвсгөл

63,0

63,0

67,7

79,1

9,1

9,1

10,2

10,-2

18. Хэнтий

78,5

84,3

84,3

60,5

77,2

9,5

10,9

11,3

11,4

13,1

11,3

аймгийн дүн

73,0

82,5

82,5

60,3

70,0

1968

11,3

1964

11,8

13,8

12,2

Он

1967

1965

1966

1967

1965

1966

1967

1968

 
 
Танилцаж нийтлэх санал өгсөн : Анагаах ухааны дэд эрдэмтэн, доцент Ш. Доржжадамба


Нийтлэлийн нээгдсэн тоо: 385
Судлаачдын бусад өгүүлэл
Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага, ©  2012.
Вебийг бүтээсэн Слайд ХХК