Г. Санжмятав, Г. Пүрвээ, П. Түдэв

Авторы изучали коллициногенность и колициночувствительность к 5 коллицинам (В, Е—1, К—12,) нродуцируемым эталонными штаммами у 314 штаммов бактерий ди-зентерии, выделенных^ в Бак. лаборатории УБ—СЭС в 1972 .г. Из изученных культур (1 штамм Штуцера- Шмитца, 293 штаммов Флекснера, 4 штамма Бойды и 16 штаммов бактерии Зонне) коллициногенными свойствами обладало 25 (7,9%), при этом наибольшее число коллициногенных культур оказались среди бак-терий Зонне (81,2%) и наименыиее—у Флекскера (3,4%.) Обнаружено, что 32,7% штаммов Флекснера, 25,0%—Бойды, 62,5%—Зонне и 100% штаммов Штурца-Шмитца обладают чувствительностью к одному и нескольким коллицинам.

Бактериудын эсрэг тэсрэг үйл ажиллагааны онцгой хэлбэр-кол-лицин төрөх, коллицинд мэдрэг чанар, судлаач нарын анхаарлыг ихээхэн татаж байна.

Бактерын коллицин төрөх, коллицинд мэдрэг үзэгдэл ерөнхий биологцйн төдийгүй анагаах ухааны практикийн чухал асуудал би-.лээ (Фредерик, 1954, Петровская, 1963). Удамшлын нилээд тогтвор-той, өвөрмөц зэрэг онцлогууд, бичиламьсудлалын зарим асуудлыг шинжлэхэд ихээхэн чухал юм.

Сүүлийн жилүүдэд энэ шинжийг ашиглан эмгэгтөрөгч бактерийг зүйлийн нь дотор хүрээлэх замаар тахалсудлалын асуудлыг судлах (Фредерик 1960, Д. Г. Кудлай, В. Г. Лиходед, 1966, М. А. Смер-лова-Мутушева и Б. А. Годованный, 1969), тэрчлэн өвчин цочмог хэлбэрээс архаг хэлбэрт шилжихийг бактерийн коллицин-төрөх шинж-тэй нь холбон (Ю. К. Фонмичев, В. Н. Ставский, И Н. Кнын нар 1869) үзэж байна.

Судалсан байдлаас үзэхэд шигелл Флекснерийн 6,5 %, Зоннын 96,8% нь коллицинтөрөх шинжтэй (М. Б. Боголепова, Т. И. Трофимов 1971), харин коллицинд флекенерийн бактерийн 77,4%, Зонньш 95,4% нь

^мэдрэг байна. Мөн С. Е. Филичкин, Н. Е. Филичкина, В. Ё. Бура-^ковская (1968) нарын бичсэнээр шигелл Флекснерийн 2,1%, зоннын 87,6% нь коллицинтөрөгч, С Е. Филичкиний бичсэнээр (1968) шигелл флекснерийн 95,4%, зоннын 92,5% нь коллицинд мэдрэг байжээ.

Бид манай оронд ялгагддаг улаансуулгын бактерийн коллицин-төрөх, коллицинд мэдрэг байдал аль хир байдгийг судлах гол зо-рилт тавьсан.

1972 онд Бактери судлалын Төв лабораторит ялгагдсан шигел-лийн 314 өсгөврийн коллицинд мэдрэг чанарыг тодорхойлсноос Шту-цер-Шмитцийн бактер-1, флекснер-293, Бойд-Фредерикийн „агарыг давхарлан үелүүлэх^а аргаар ЗХУ-ын Эх Яамны харъяа Л. А. Тара-севичийн нэрэмжит улсын институтээс авсан 5 төрлийн заагуур ом­гийг (В, Е), К—12, Ф) ашиглан тодорхойлсон юм. Коллицинтөрөх ча-нарыг тодорхойлохдоо шинжилж байгаа улаан-суулгын бактерийн 18 цаг өсгөбөрлөсөн өсгөврийг генцианвиолет бүхий 3%-ийн агартай Петрийн аяганд том колони үүсгэн ургахаар тариад 37 градуст 48 цаг өсгөвөрлөсөн. Дараа нь хлороформын уураар 2 цагийн турш утаад 2—3 цагийн турш онгорхой байлгаж хлороформын уураас нь салган агааржуулаад дараа нь заагуур омгийн 6—8 цагийн турш шөлөнд өсгөвөрлөсөн өсгөврөөс 0,1 мл авч хайлуулаад 44 градус .хүртэл хөргөсөн 0,7%-ийн 3,5—4 мл. агартай хольж хлороформоор утаж үхүүлсэн том колониуд бүхий аяган дахь агар дээр хийж хоёр-дугаар үе болгон үелүүлэн тарааж царцаагаад 37 градусын халуун тогтоогуурт тавьж 24 цаг болгоод дүнг бүртгэв.

Хэрэв шигеллийн том колонийн эргэн тойронд заагуур омгийн ургаагүй хүрээ үүссэн бол коллицинтөрөгч гэж үзэж үүссэн хүрээг мм-ээр хэмжиж бүртгэсэн ба хэрэв ургалгүй хүрээ үүсээгүй бол ши-геллийн шинжлэгдэж байгаа өсгөвөр нь коллицинтөрөгч биш гэж үзэв. (1-р хүснэгт).

Коллицин (Ф) төрөгч зоннын бактери

Харин коллицинд мэдрэг чанарыг тодорхойлохдоо эхлээд заагуур омгуудаа генциавиолеттэй х%-ын агартай аягандаа тарьж д-араа нь шинжлэх өсгөврөө дээрхийн адил үелүүлэн тарьж байв.

Туршлагын дүнгээс үзэхэд шинжилсэн бүх омгийн 7,9%, үүнээс шигелл флекснерийн 3,4%, бойдын 50%, Зоннын 81,2% нь коллицинтө-рөх чанартай байв.

1-рхүснэгт

Чухам ямар коллицин үүсгэснээс үзвэл

Их төлөв К — 12, Ф —коллицин үүсгэсэн ба В —хүрээний коли--цин үүсгэх нь бага байна. Тэрчлэн Зоннын бактери ихэнхдээ коллицин! ^гүсгэдэг. флекснерийн бактерийн дотор колицин үүсгэдэг омог цөөн айдаг байна.

байдаг байна. Шигеллийн коллицинтөрөх чанар ийлдэс судлалын хүрээнүүдтэй харилцаа холбоо байгаа эсэхийг  ажиглахад коллицинтөрөгч омог нь'_я флекснерийн 1-р хүрээний дотор флекснерийн 2—3-аас олон байна. | Цаашид ажигласан байдлаас коллицинтөрөгч омгууд дээр дүн. , шинжилгээг хийж үзэхэд (2-р хүснэгт).

Коллицинтөрөгч 25 өсгөврөөс зөвхөн нэг төрлийн коллицин—( . . . . )—үүсгэсэн, 1, хоёр төрлийн коллицин-( . . . . ) зэрэг үүсгэсэн И 1, гурван коллицин ( . |Щ . ) зэрэг үүсгэгч 14, дөрвөн коллицин ( .) зэрэг 1, таван төрлийн коллицин зэрэг үүсгэгч 8 байснаас

зоннын бактерийн олонхи омог нэгзэрэггурван төрлийн коллицинийг

28

Өсгөврийн

нэр

Коллинцентөрэгч омгийн тоо

Бүгд

Флекснер — 1

Флелсвер. 2 Флекснср 3

Хүрээ тодроогүй флекс нер

Флекснерийн бугд Бойд Зонне Бүгд

2 1

11

14

флекснерийн 1-р хүрээний бактерийн 50% нь 5 төрлийн коллицин үүс гэсэн байна.

Бидний хийсэн ажиглалтаар шигеллийн 314 өсгөврийн (105) 33,4%, үүнээс шигелл флекснерийн (93) 31,7%, бойдын (1) 25%, зоннын (10) 62,5% нь 1 буюу хэд хэдэн коллицинд мэдрэг байна.

Хүснэгт № 3

Улаан суулгын бактерийн коллицинд мэдрэх ладзар

Коллицинд мэдрэх чанарын спектор

флекснер

3

4

5

6 6

Бүгд дун

Тэсвэр-| тэй Бүгд

12 1 1 1

1

2

29 47

19

2 4

68 98

15 21

9

42 51

6 10

9

19 32

16

25

52 4 4

200

293

6 16

61 5

14 1 1 4 6 8 ' 1 1 1

209 314

3-р хүснэгтээс үзэхэд коллицинд мэдрэг бүх өсгөврийн 81 (77,1%) нь 1 төрлийн коллицинд, 20 (19,0%) нь хоёр төрлийн коллицинд,4 (3,8%) нь 3—4 төрлийн коллицинд мэдрэг байна.

Шигеллуудын коллицинд мэдрэг чанарыг түүний доод бүлэг ийл-дэс судлалын хүрээнүүдтэй ямар нэг харилцаа холбоотой эсэхийг 4-р хүснэгтээр үзүүлэхэд коллицинд шигеллийн 314 өсгөврийн 105 (33,4%), шигелл флекснерийн 293 өсгөврөэс 93 (31,7%), шигелл зоннын 16 өсгөврийн 10 (62,5%) нь мэдрэг, шигелл зонне нь шигелл флекс-нерээс илүү мэдрэг байна. Эдгээрийн дийлэнх олонхи нь коллицин №-1-д мэдрэг юм.

4 - р Xүснэгт

Шигеллүүдийн коллицинд мэдрэг чанар ба ийлдэс судлалын хүрээ

Шигелл флекснерийн манайд зонхилж байгаа 1-р хүрээний 47 өсгөврөөс 18 (38,3%, 2-р хүрээний 98-аас 30 (30,7%), 4-р хүрээний 51-ээс 9 (17,6%), 6-р хүрээний 32-оос 13 (40,6%) нь коллицинд мэдрэг буюу 1, 2, 6-р хүрээний өсгөврүүдийн коллицинд мэдрэг чанарын хувь 4-р хүрээнийхээс их байна.

Бидний хийсэн судалгаагаар өөр нэг сонирхолтой зүйл ажиглагд-сан нь шигелл зоннын 2 өсгөвөр коллицинд мэдрэг, коллицин төрөгч, шигелл флекснерийн 1 өсгөвөр Е—1 коллицинд мэдрэг, коллицин Е—1 төрөгч байлаа. Энэ бол эшерих колийн ба шигеллүүд хоорондоо ял-гаатай өөр төрлийн коллицин үүсгэдгийг харуулж байна.

Бидний хийсэн шинжилгээний дүн зөвлөлтийн ба бусад орны судлаачдын ажиглалтуудтай ойролцоо байгаа юм.

1. Шигелл флекснерийн коллицинд төрөх чанар бага (3,4%), зон-нын их (81,2%) байна.

2. Коллицин төрөгч шигеллүүдийн 96% нь 2-оос дээш төрлийн кол-лицин үүсгэж байна.

3. Шигеллүүдийн коллицин төрөх чанар (7,9%)-аас коллицинд мэдрэг чанар нь их (33,4%), сонгож авсан коллициндын дотроос колли-цин Е — 1,-д хамгийн их (25,1%—9,9) (К—12-д хамгийн бага (0,6%) мэдрэг байна. Коллицинд мэдрэг өсгөврийн 77,1% нь нэг төрлийн кол-лицинд, 19% нь хоёр төрлийн коллицинд 3,8% ньЗ—4төрлийн колли-цинд мэдрэг байна.