Өгүүллийн PDF-ийг татах
Lomatogonum rotatum is a plant which was widely used in traditional medicine for the treatment of chronic hepatitis, choleangities, inflammations of skin and high temperature.
The phytochemical research on this plant showed that it contain polyphenolic compound.
The result of identification and purification on biologically active compounds of lomatogonum rotatum, we revealed the following substances:
!M substance- 3.7,8- trimetoxym- Hydroxyl xanton le Desusstin
11*2 substance*3,5,6 trimetoxyl-1* Hydroxylxanton
H* substance 1,8 (OH)2*3,5- (OOH3)2 xanton.
H-4 substance eckoicldoid swertiamarin
Ардын уламжлалт эмнэлэгт төрөл бүрийн өвчнийг эмчлэх эмийн жоронд дэгдийн төрлийн ургамлыг өргөн ашиглаж байжээ. Дэгд нэрийн дор хэрэглэж байсан ургамлын нэг нь дугуй дэгдгэнэ бөгөөд монгол ардын эмнэлэгт халдварт ба архаг элэгний үрэвсэл, цөсний замын өвчин, халуурах, арьсны зарим үрэвслийн үед хэрэглэдэг байсан аж.
Бид дугуй дэгдгэний найрлаганд зонхилох полифенолт нэгдлүүдийг ялгаж цэвэршүүлэн улмаар тэдгээрийн молекулын бүтэц байгуулалтыг таньж тодорхойлох, химийн аргаар батлах зорилтыг тавив.
Судалгаанд 1990-1992 онд Гачуурт орчмоос ид цэцэглэлтийн үед нь түүж бэлтгэсэн /0,5 кг/ ургамлын газрын дээд хэсэгт биоидэвхт нэгдлүүдийн судалгааг эхлэн явуулав. Жижиглэн нунтагласан агаарын хуурай ургамлыг 80%-ын этилийн спиртээр хандлаж, өтгөрүүлсий дараа хандыг уусгагчийн туйлшралын дараалалаар хлороформ, этилацетат, бутилийн спиртээр бүлэглэн авав /4/. Хлороформын бүлэглэлийн хуурай үлдэгдлийг силикагель 60/100 бүхий баганат хоолойд суулган хлороформ, хлороформ-метилийн спиртээр сүүчийнхийг нь ихэсгэх дараалалаар угааж задрагуудыг 50-100мл гарган авч тэдгээрийн бүрэлдэхүүнийг нимгэн үеийн хроматографаар хянаж ижил төстэйг нэгтгэн дахин цэвэрлэж талстжуулсны эцэст гамма-пироны уламжлалын 4 бодис, этилацетатын бүлэглэлээс 2 бодис, нэг иридиодыг ялган авав /1/.
ДД-1 бодис Шар өнгийн зүү хэлбэрийн талст бодис. Хайлах цэг нь 198-190Со. УФ- шингээлтийн спектрт 255, 275, 333, 398нм үндсэн 4 максимум ажиглаглдсан нь 1, 3, 7, 8 нүүрстөрөгчийн атомуудад функциональ булэг бухий ксантоны төрлийн бодис болох нь ажиглагдав. (Hostell шапл. К et all 1977) ДЦ-1 бодисын УФ-спектрийг АеСеЗ-тай бүртгэхэд 248, 278, 333, 402нм-ийн шингээлтүүд илэрсэн ба үндсэн спектртэй харьцуулахад шингээлтийн 1-р мужил 52нм-ийн шилжилт ажиглагдсан нь С-1 юмуу С-8 байрлалд чөлөөт гидросилийн бүлэг буй нь тодорхойлогдов. Гэтэл спектрийг ацетат натритай бүртгэхэд УФ спектрт ямарч шилжилт ажиглагдсангүй. Энэ нь бодисын С-3, С-6 байрлалд чөлөөт /ОН/ бүлэг байхгүй болохыг гэрчлэв. 1Н-ЯМР спектрийг /СНСеЗ/ бүртгэхэд сантоны A цагирагт мета харилцан үйлчлэлтэй 2 протон, В цагирагт орто харилцан үйлчлэлтэй 2 протон ажиглагдав . Barrac-longli.D.1970/ 6.21 с.нд.2Н. / J*2.5 гц, Н-2, Н-4/, 7.21 .С.Н /д.2Н,>9гц, Н-Г>, Н-6/, 3.86 с.н/с.ЗН.ОСНЗ, С-3/, 3.91 с.н /. ЗН, ОСНЗ, С-7/, 3.98 с.н / С.ЗН, ОСНЗ.С- 8/, 13.24 с.н/ с.ОН.С-1/ 1НЯМР- спектрийн дээрх дүнгээс үзэхэд мета харилцан үйлчлэлийн протонууд орто харилцан үйлчлэлиин протонуудыг бодвол хүчтэй соронзон орны талд, метоксилийн бүлэг С-3-аас С-8 нүүрстөрөгчийн атомын чиглэлд хүчтэй соронзон орны тал руу шилжилттэй илрэх зүй тоггол ажиглагдав. Тэрчлэн С-1, С-8 байрлалын /ОW бүлэг 11-13 нм-ийн утганд сул соронзон орны талд илэрч байна. ИК спектрт 1650 см-1 эрчимтэй шингээлт илэрч буй нь С-9 байрлалын карбоксил бүлэгтэй байрлалд гидроксилийн бүлэг байгааг давтан батлав. ДД-1 бодисын ацетилмйн уламжлалд ПМР*спектр бүртгэхэд 2.46 с.н утганд 3 протоны идэвхтэй ацетилийн бүлэг илэрсэн нь С-1 байрлалд гидроксилийн 1 бүлэг байгаа нь дахин нотлогдов. Мчасс -спектрт 302 М+, 287/M-15/» 284./M-18/*, 273/М-29А, 269, 259, 244, 227 задралын ионууд ажиглагдсан ба үүнийг ПМР-спектрийн дүнтэй харьцуулахад гидроксилийн бүлэг С-1 байрлалд, метоксилийн бүлэг С-3, С- 7, С-8 байлалуудад байгаа нь нотлогдов. УФ, ИК,Масс, ПМР-спектрийн судалгааны дүнгээс үндэслэн ДД-1 бодиснь 1-OH-3.7, 8-ОСНЗ- ксантон буюу декуссатин болохыг тодорхойлов. /2/.
ДД-2 бодис Шаравтар цагаан туяатай зүү хэлбэрийн талст бодис. Хайлах цэг нь 214-215Со. Хлороформд сайн уусна. УФ-спектрт 252, 273, 328, 370нм-ийн шингээлтийн 4 максимум илэрсэн нь ксантоны төрхийг харуулав. АеСеЗ-тай бүртгэхэд батохром шилжилт ажиглагдаагүй. NaOAc шилжилтгүй.Энэ нь С-3, С-6 байрлалд чөлөөт ОН бүлэг байхгүй болохыг гэрчлэв. ПМР-спектрг / Сн СеЗ/ бүртгэхэд дараахи протонууд илрэв. 3.94 с.н / 6Н.С.ОСНЗ/, 3.84 с.н /ЗН.С.ОСНЗ/, 6,44-6.31 с.н/ 2Н.д. J*2.57 гц/, 6.47-6.62 с.н /1Н.д. J*8.8 гц/, 7.22-7.10 с.н / 1Н.д. >8.8 гц/, 13.16 с.н / 1Н.ОН/ тус тус илэрснээс үзвэл тухайн бодис ДД-1 бодистой бүтцийн хувьд төсөөтэй байсан боловч хлороформ метонол 9:1 системд нимгэн үеийн хроматографаар Rf-ийн ихээхэн зөрөөтэй байсан юм. Иймээс ДД-2 бодис ДД-1 бодисын изомер буюу 1-гидроксил 3, 5, 6 триметоксил ксантон гэж үзэв.
ДД-3 бодис C15H1206, М+288 Тод шар өнгийн зүү хэлбэрийн талст бодис хайлах цэг нь 182-184о / метанол/. УФ спекрт*. МеОН- 230, 255, 276, 333 нм АеСеЗ- 266, 288, 333, 392 нм NaOAc- 255, 276, 334 н ДД-3 бодисын 1Г- ЯМР спектрийг бүртгэхэд дараахи протонууд ажиглагдав.6.35-6,51с.н /д.д.2Н. J*2.5 гц, Н-2.Н-4/, 7.16-7.51 с.к/ д.д.2Н.J-9.0 гц, Н- 6, Н-7/ мөн 2 метоксилийн бүлгийн сигнал 3.92-3.96 с.н / с.ЗН. С-5.С-3/, 12.15,13.0 с.н/ с. no ЮН C-1.C-8 Спектрийн дээрхи судалгааны үр дүнд ДД-3 бодис нь 1,8-/ ОН/2- 3,5- / ОСНЗ/ 2 ксантон гэж батлав.
ДД-4 бодис С16Н220Ю. Хайлах цэг нь 113-115о, М-374 /масспектрометр / /D - 129о /менатол/, меон мах 238 нм (Log)-3.98, ПМР- спектрт / Д20/: 7.66 сл / с.1Н. С-3/, 5.75 аи / д.1Н >1.5гц/ 01/ 5.35 ан / 1Н. С-8/, 5.50 с.н / 1Н.Н-Ю/ 13 С ЯМР саекрг / Д20/: 97.7/1/, 150.7/3/, 109.9/4/, 63.1 / 5/, 32.6/6/, 131.5/8/, 50.8/9/. 121.3/10/,164.8/11/, 97.0/1/, 70,7 /2/, 72.4/3/, 68.2 / 4/, 71.9 /5/, 61.6 /6/. Спектрийн судалгааны үр дүнд ДД-4 бодисыг секоиридоид свертиамарин болохыг баталж тодорхойлов.
ДҮГНЭЛТ
- Монгол орны нутаг дэвсгэрт ургаж буй Дугуй дэгдгэний ксантон, придондийн бодисын бүрдлийг анх удаа судлав.
- Дугуй дэгдгэний газрын дээд хэсэг нь ксантон, агликон, тэдгээрийн гликозидууд, припондийн нэгдэл агуулж буй нь энэ зүйл ургамлын биологийн үйлчлэлийг тодорхойлж байна.
2. В.Н.Глызин, Г.Г.Николаева, Т.Д.Даргаева Природные ксантоны. Изд. Наука. 1986. стр. 58.
3. Mabry T.V., Markham, 1977, 32, No. 12, p. 803 The systematic identification of flavonoids. Sprinjrer- Verlag- New York, Berlin, 197(/.
