УКТЭ-ийн ерөнхий эмч, анагаах ухааны дэд эрдэмтэн
Өгүүллийн PDF-ийг татах
Öóñíû системийн өвчнүүдээр өвчлөх байдал сүүлийн 20-30 жилд ºññººð байгаа хэдий ч диспансерчлах арга барил боловсрогдоогүй õýâýýð áàéíà. Энэ талаар сүүлийн арваад жилиéн дотор гемотологийн ба äотрын зарим эмнэлэгт диспансерчлах ажил эхлэн хийгдэж байна. (В.Т.Морозова I960, 1963, 1969. С.И.Шерман 1961, 1968, В.Н.Лебедев 1962, 1966, 1969, 1972, Ш.Жигжидсүрэí 1973). Цусны системийн өвчíүүдийí дотор лейкоз өвчиí тохиолдох нь олонтаа бàйна. Явц, төгсгөл, хүíд шалтгааí эмгэг зүй тодорхой бус, болохыí хувьд оíцгой байр суурийг эзэлнэ. Өвчтөний хөдөлмөрлөх чадварыг хадгалах, íаслалтыг аль болохоор уртасгах нь орчин үеийн лейкозологийí гол асуудал болно. Өвчтөíийг цàг тухайд нь оношилж мэргэжлийн эмчийн бàйнгыí хяíалтанд хамруулах, амбулаторийн үйлчилгээг дàвамгайлуулан чàíаржуулснаар өвчлөлèéí хөдлөл зүй, эмгэг зүй, өвчний явц, нас барах шàлтгааíыг илрүүлэí судлах, эмчилгээíий илүү үр дүíтэй àргыг боловсруулах боломж олно. Диспансерчлалтыг явуулснаар өвчиí, түүнèй хүндрэëийг цаг алдалгүй таних, урьдчилан сэргийлэх, шаардлагатай үед стационарт яаралтай хэвтүүлэх боломж олгодгоор өвчтөíий хөдөлмөрийн чадварыг сэргээх, наслàлтыг уртасгах ач холбогдолтой. Бид 1966 оíоос өөрийí саíаачилгаар лейкозтой болон цусны бусад зарим ýмгэгтэй өвчтөíийг хяналтандаа авч эмчилсэн туршлагыг товч таíилцуулíа. Мөí оíоос цусны өвчтөíийг эмчлэх өрөө, ор ажиллуулж, өвчтөний тоо хурдан өсч байгааг харгалзан 1976 оны эхнээс гематологийí тасаг, кабиíетыг нээí ажиллуулав. Өигөрсөí жилүүдийн туршлага цусíû системийн өвчтэй хүмүүсийг заавал диспаíсерчлах, түүнèйг явуулах бэлтгэлийг хангах арга барилыг боловсруулахыг улам хурцаар шаардах болов. Лейкозтой ер нь цусíы эмгэгтýй өвчтөíийг диспансерчлах ажëын бэлтгэлийг хангах зорилгоор:
а) мэргэжлийí эмч бэлтгэх, дîòðûí эмч íарыí гематологийн мэдлэгийг дээшлүүлэх;
б) цусны өвчтөнèйг дагнан эмчлэх өрөө, тасгуудыг зохион байгуулах;
в) мэргэжлийн эмчийн амбулаторийí үзлэгт хяналтыг бий болгох, улмаар мэргэжлèéí кабинетыг нээн диспансерчлах ажлыг эрхлүүлэх, тухайн өвчтөнèйг гэрийí эмчилгээíд «үнэгүй» аль болох өргөн хамруулàх;
г) хөдөº ороí нутгаас ирэгсдийг дотор-гематологи эмчийн давхар хяналтанд хамруулах, ичнээ (утас, захидал, өвчний түүх, амбулаторийн хуудсаар) зºвлөлгөөнийг бий болгох.
д) мэргэжлийн эмч ба кабинетын ажил мэргэжлийн холбоог сайжруулах.
е) өвчтөний хөдөлмөрийн чадварыг зөв тодорхойлох, тэнцэх хөдөлмөрийг эрхлүүлэх, мýргэжлийн талаар өвчний явцад муугаар нөлөөлөх шалтгаанаас ангижруулах ажлуудыг хийлээ.
Диспансерчлалыг үндсэн 2 шатаар хийж явуулсан юм. Нэгдүгээрт өвчтөнийг илрүүлэн оíошлох. Хоёрдугаарт өвчтөнг стационараас гарсны дараа амбулатори, кабинетыí хяналтаíд байнга эмчлэх эдгээр үе шат байлаа.
Өвчтөнийг диспансерийн хяналтанд нарийн мэргэжлийн эмч нарын зөвлөлгөөн авч эмчилгээ хийсэн нь дагалдах өвчин, хүндрэлээс сэргийлэн, хөдөлмөрийí чадвараа хадгалж байхад íь зохих тус үзүүлэв. Өвчтөíийг илрүүлэн оношлохдоо:
а) аймаг, хот, районы эмнэлэг хэсгүүдээс сэжиг бүхий ба оношлогдсон ºвчтөний мэдээ авах.
б) лабораториудад зөвлөлгөөн өгч харилцан мэдээлэх.
в) урьдчилаí сэргийлэх үзлэг хийх
г) хөдөө орон нутгийí эмч нарт утсаар ба биеэр зөвлөлгөөн өгөх замуудыг ашигласаí болно. Нэгэнт илэрсэн өвчтөнèйг аль болохоор өөрсдийн хараанд байлгаж эмчлэх хөдөө алслагдсан орон нутагт суугчäыг давхар хяналтандаа авсан юм. Хэвтүүлэн эмчлэх шаардлàга гарсан үед нэн даруé хэвтүүлэх чигийг баримталсан болно. Амбулаториор эмийн «цитостатик» эмчилгээ хèйхийн зэрэгцээ цус сэлбэх, сувиллын хоолоор сувèлах, хөдөлмөрийн чадвàр магадлах, хөдөлмөрийí нөхцөлèйг сайжруулах арга хэмжээнүүдийг авч явууллàа. Цочмог лейкозтой өвчтөниéг тасагт яаралтай хэвтүүлэн эмчлэх нь илүү ашигтай байсан áа архаг лейкозтой өвчтөíийг амбулаторèор эмчлэхэд боломжтой өвчтөний сэтгэл санаанд илүү нийцэж байлàа. Архаг лейкозтой өвчтөн жилд дунджаар 1-2 удаа 15-35 хоíог хэвтэж эмчлүүлсэí байна. Цочмог лейкозтой ээíэгшилтэй өвчтөíг 10 хоíог тутамд, архаг лейкозын 1,2-р үе ээíэгшил бүхий өвчтөнг сард íэг удаа, үүнээс хожуу үед 7-14 хоног тутам үзэж цусны ерөнхий шинжилгээг давтах жилд 1 удаа чөмөг хэмèйн болон бусад холбогдох шинжилгээг давтаж байлаа. Өнгөрсөн хугацаанд бид лейкоз голлосон 49 өвчтөнг (эрэгтэй 30, ýмэгтэй 19) диспансерын хараанд авч эмчèлсэн юм.
Дýэрх хуснэгтээс үзэхэд архаг миелолейкозтой ºвчтөн давамгаéлж байнà. Брилля-Симмерсийн өвчний 2 тохиолдолд оношийг клиник-гистоцитологèйн хувьд баталсан бөгөөд хожим задлан шинжилгээгээð давхар нотлогдсон юм. Бидний ажиглалтын 10 жилийн дотор Лимфолейкоз нэг ч тохиолдоогүй бөгөөд ерººс энэ төрлийн лейêîç тус оронд ховор болохыг 1954-1969 оны материалаар хийсэн бидний судалгаа (Ш.Жигжидсүрэí 1970) харуулж байна. Диспансерын хяналтанд авсан өвчтөний үе шатыг харуулбал:
Ийнхүү өâчний илрүүлэлт, îíîø тогтоолт дийлэнх тохиолдолд хожóó хèйгдсэí íь уул ºâчний явцын онцлог, урьдчилан сэргиéлэх үзлэгийí чанар хангалттай биш, лабораторийí ажиллагаа,õºäººãèéí õºäºëìºð÷äèéí äóíä нарийн мэргэжлийн үзлэгийн хүрэлцээ äóтагдалтай баéãààãààñ шалтгаалсан байна. Өвчíèé үе шат, диспаíсерчлалын ¿ð ä¿í, өвчтөний ээнэгших хугацаа, дуíдаж наслалтанд шууд нөлөөлдгийг бас харууллаа. Диспансерчилсан цочмог лейкозтоé өвчтөнд химийн хэд хэдэí бэлдмэлийн (кортикостеройд гормон, 6-меркаптопурин, винбëàñòèí, метотрексат) хавсàрсан эмчилгээ байнгын курсээр хийхэд тэдгээрийн дундаж наслалт 1,5-3 cap байлàа. Эíэ íь өвчний хожуу үе шатанд онош тогтоогдсон, лейкозын процессыг нэлээд бүрэн хэмжээгээр арилгах боломжгүйтэй холбоотой юм. Архаг лейкозтой өвчтөнийг эмчлэхэд өвчíий явцыг харгалзан цитостатик эмийг бага туíгаар засварлах курсээр эмчлэх аргыг баримталсан юм. Диспансерын хараанд байгаа архаг лейкозоос нас барсан 35 өвчтөíèй дундаж наслалт 5-6 жил, тэдгээрийн 5 нь 7-гоос дээш жил амьдарсан байна. Одоо 13 өвчтөн геìатологийн кабиíет, орон нутгийн эмчийн хяналтанд 1 жилээс 22 жилийн хугацаатай эмчлэгдэж байгаàгаас 5 нь хөдөлмөрийн чàдâар бүхий байна. Өвчтөíèй хөдөлмөрèйн чадвар, хөдөлмөрийн нөхцөлийг зºв тодорхойлохыí тулд ХЧТ комисстой байнгын холбоотой ажиллан тахир дутуугийн тохирох групïèéã тогтоож байгаа 10 өвчтөн хөдөлмөрийн нөхцөлөө өөрчилсөн буюу ажлаа хөнгөвчлөí дараа нь хөдөлмөрийн чадвар алдан групп тогтооëгосоí байна. Диспансерын хугацаанд нэг өвчтөí «архаг миелолейкоз б¿хий» ходоодны карди хэсгийн өмөíгөөр өвчилсөн ба ондоо нэг өвчтөн архаг миелолейкозоор өвчлөхөөс 5 жилийí өмнө хөхний өмөнгийн улмаас мэс засал хийлгэсэí байлаа. Хяналтын хугацаанд ээíэгшил бүхий нэг өвчтºн аппендектоми хүíдрэлгүй хийлгэж, нэг өвчтөн ºвчнèй хожуу 3-р үед эрс экзофталмийн улмаас нүд ухархайнаас бүлтэрч нүдний алим авахуулах мэс засал хèйлгэсэн юм. Мөí хугàöаанд 3 өвчтөн жирэмсэлñíээс 2 нь амьд хүүхэд төрүүлж 1 нь дутуу төрүүлсэн юм. Энэ нь лейкозтой өвчтөн ээнэгшлийí үед жирэмсэлж болохыг харуулж байгаа бөгөөд жирэмслэл өвчний явцад ямагт муугаар нөлөөлж, 3 өвчтөний 2 нь жирэмсний 2-р хагасаас цочмог бласт кризийн байдалд орж төрөх үеийн цус алдалтаар нас барсан байна. Лейкозтой өвчтөнийг эмчлэх, хянахын гол нь амьдрах хугацааг уртасган сунгах асуудал мөн хэдий ч өвчтөн яаж амьдарч байсан, хөдөлмөрийн чадвар, амьдралын идэвх ямар байх нь бас чухал юм.
Энэ байдлыг харгалзан бид хяíалтанд байсан өвчтөний ээíэгшлийн хугацаа, клиник гематологийн шинжийн тайван байдал, хөдөлмөрийí чадвар, амьдралыí èдэвхийг харгалзан ангилсан юм.
Үүíд: 1. Биеийí хүч ба оюун саíааíы идэвх 100-80% хадгалагдсан өвчтөн хөдөлмөрийí чадвартай, биеийн ба оюуны хүч 80-50% буурч, өвчний клèнèк гематологийн шинжүүд 2-3 сараас богиíо хугацаанд дахин идэвхжèх болсоí үе, 3-р зэрэгт хөдөлмөрийн чадвар, оюун саíааны идэвх 50%-èас доош буурч өâчний шинж байнга хүчтэй идэвхжин цитостатик эмчилгээ түр зуурыí үр дүн үзүүлэх болсон үеийг оруулан ангилан үзүүлэв. (Хүснэгт 3) Дараахè хүснэгтээс үзэхэд дèспансерчилсан байнгын эмчилгээ нь лейкозтой өâчтөíèй дуíдаж наслалтыг уртасгах төдийгүй тэдгээрийн хөдөлмөрлөх чадвар, амьдрал, оюуí саíааны идэвхт ихээхэн үр дүнтэй íөлºөлж байна. Лейкозтой ер íь цусíы системийí өвчтөнг диспансерчлахад зохиоí байгуулалт, эмчилгээний дутагдалтай талууд байгаа нь диспансерчлалын ¿р дүнд муугаар íөлөөлж байна. Эдгээр бэрхшээл товчдоо ийм байна. Хөдөө орон нутагт мэргэжëèйн эмч хоâор дотрыí ба ерөнхий мэргэжлийн эмч нарын гематологийн мэдлэг хаíгалттай биш, лабораторийн хүчин чадал дутмаг, зориудыí урьдчилан сэргийлэх үзлэг тодорхой хуваариар тогтмол явуулдаггүй нь оношлол, эмчилгээ оройтох үндсэн шалтгаан болж байна. Хөдөө орон нутагт мэргэжлийн төвөөс хэт алслагдсан «600-2000 км» байдал өвчтөнг мэргэжлийí эмчийн хяналт, байíгын эмчилгээнээс хөндийрүүлэх áýрхшээл болж баéна. Иéм баéдàлд мэргэжлийí бà ороí íутгийн эмчийн давхар хяналтыг зөв тогтоох, утас, захèдал, мэдээлэх хуудас зэргээр õàðèлцан мэдээлэх аргыг зөâ тогтоох нь онцгой ач холбогдолтой юм.
Мэргэжил олгох, дээшлүүлэх курсүүдэд суралцагчдын клиник-гемàтологийн мэдлэгийг ахиулах түр семèнар зохиох, лабораторийн ажлыг чанаржуулахад ýчнээ зөвлөлгөөíийг ашиглах нь чухал байна. Ихээхэн дутагдалтай тал бол одоо хүртэл хүүхдийн гематологийн тасаг кабèнет, мэргэжлийн эмч огт үгүй байгаа явдал мөн. Үгүйдээ хүүхдийн төв эмнэлэг гематологийí өâчтөнийг эмчлэх өрөө, кабинет мэргэжлийн эмчтэй болгох шаардлагатай байна. Гагцхүү хүүхэд, дотор, гематологийн ìэргýжлийí хамтач ажиллагаа энэ нарийí түвэгтэй тусламжийг зөв явуулах, үр дүнтýй болгох асуудлыг шийдвэрлэж чадíа. Áèäíèé бяцхан туршлага гематологийн өвчтөнийг диспансерчлахыг үр дүнтэй болгох, өвчтөний амь íас, хөдөлмөриéн чадварыг уртасгахын үр дүнтэйг харуулах жèшээ болов. Иíгýж диспансерчлахад оношийг эрт тогтоох, арга хэмжээ аль болох бүрдмэл явуулахын шийдвэрлэх ач холбогдолтойг харуулав. Сайтар зохион баéгуулсан диспансерчлал тухайн өвчний тархалт яâц, шалтгаан, эмгэг зүй, эмчилгээг гүнзгий судлах гол арга болно.
2.Винокурова Т.С. Пробл. Гематол. 1967 № 9 стр. 54.
3.Лорие Ю.И. Пробл. Гематол. 1972. № 1 сòр 39.
4.Лебедев В.Н. Пробл. Гематол. 1972. № 1 стр 60.
5.Лебедев В.Н. Пробл. Гематîл. 1972. № 10 стр 60.
6.Воðîáьåва А.И. и др. Новое в гематологии 1974.
7.Êàññèðñêèé È.А.Аëексеев Г.А. Клиническая геìатология,1970 М
8.Жигжидсүрэн Ø. Монголын анагаах ухаан. 1973, 3-4. 105 äàõü òàë
