АУДС-иин физиологи генетикийн тэнхим
Үр хөврөлийн хөгжилд архины íөлөºг судалсан бидний (И.Пүрэвдорж 1975) болон бусад (Д.Л.Шастакович 1970, В.Д.Дульнез 1971) туршлагууд бүхэл бүтэн бие махбодыí түвшинд хийгдсэíийг тэмдэглэх хэрэгтэй. Эдгээр туршлагаар илэрсэн архины хөнөөлт үйлчилгээ нь үр хөврөлд үйлчлэх архины шууд үйлчлэлээр үүсч болохоос гадна архаг архидалтын улмаас эх организмын дотоод эрхтэн системүүäэд гарах өөрчлөлт бодисын солилцооíы явцад үүсэх завсрын бодисын нөлөө зэрэг шууд бус замаар нөхцөлдөж болох талтаé. Тиймээс ургийн хºгжилд үéлчлэх архины үйлчилгээнèй сонгомол чаíарыг тоäруулахын тул түүниé шууд үйлчèлгээг судлах нь ихээхэн ач холбогдолтой юм õóðóó шилэнд тэжээлт орчèнд (in vitro) өсгөвөр бэлдсэí хөврөл дээр архины шууд үйлчилгээг судалж түүний үр хөврөлд үйлчлэх сонгомол үйлчилгээг тодруулахыг зорьсон юм.
Судалгааны арга: Үр хөврөлийí хөгжилд архиíы шууд үйлчилгээг судлахдаà хөврөлèйг Nex-èйн аргаар in vitro өсгөвөржүүлсэн. Хээлийí 8-9 дэх долоо хоíогт туршлагыí хулганад декапптаци хийж 4-5 мл цус авч сыворотикèйг хөврөлийг цаашид өсгөх орчин болгож ашигласан. Энэ сыворотик íь хөврөлийг хуруу шилэíд өсгөх, тэжээлийí «тохирсон» орчèн болж өгөх бөгөөд энэ орчинд хөврөл пресомитийн үеэс 20-25 сомитийн үе хүртэл хөгжих боломжтой юм. (Л.С.Персианинов нар 1974) Хулганы хэвлийг нээж умайг äотор нь орших хөврөлийн хамтаар 37° хүртэл бүлýэсгэсэн Хеíксèйн уусмалд хийсэн. Дараа нь умайг íээж мèкроскопын хяналтын дор децèдуаль бүрхүүлээс эксплантаíтыг чөлөөлж рейхертовын мембраныг зàйлуулсан. Эксплантант хөгжлийíхээ энэ үед 1,3õ0.5 ìì хэмжээíèй цилиндр хэлбэрийн бүтэцтэй, хөврөлийí хөгжил 3 давхраас (экто, эндомезодерма) тогтсон анхдагч гэдэс үүссэí шатандаа байíа. Хүнхэр шилэнд бэлтгэсэн сыâоротокаас 1-2 мл авч түүндээ 4-5 ширхэг эксплантант хийж 37°-ийн термостат-д тавьсан. Хөврөлийн амьсгалын үйл ажилëàгааг хангаж өгөх зорилгоор òýæýýëò орчинд 8-10 эзэлхүүн процент нүүрсхүчлийн хий нэмж өгсөн. Ийм орчинд хөврºлийн хөгжил 25 цагийн турш үргэлжèлж чадаж байсан ба цаашид орчны тэжээлийн нөөц барагдаж түүнд бодисын солилцооны хорт бүтэýãдхүүн хуримталсны улмаас хөврөлийн хөгжил зогсч байлаа. Бид хөврөлийí хөгжлийг 20, 25 цагийн дараа бинокуляр микроскопоор харж хөврөлийн хэмжээ, тоо, толгойн хэсгийн бүрэлдэн тогтох онцлог шинээр үүссэн сомитын òîî зэргийг тодорхойлж зүрхний агшилтын байдал, аллантоисын өгсөлтийг хянаж эцэст нь зураг авсан.
Судалгааны үр дүн. Судалгааны үр дүнгээс үзэхэд тэжээлт орчин дахь архины концентраци 0.1 мг/мл байх үед хөврөлийн хөгжлийн саатал ажèглагдаж эхэлж байна (хүснэгт 1).
Хөврөлийн хөгжлийн саатал нь үүсэх сомитийн тоо цөөрөх, толгоéн хэсгийн ялгарал үл ажиглагдах аллантонс дутуу хөгжих, зүрхниé агшилт удаашрах зэрэг шинжээр илэрч байлаа. Архины хөврөлд үзүүлэх хөнөөлт үйлчèлгээ нь 0,5 мг/мл коíцентрацийн үед мэдэгдэхүéц тодоор илэрч байна. Энэ концентрацийн орчинд ургуулсаí 23 хөврөлөөс 9 хөврөлд хөгжлийн илэрхий саатал ажèглагдаж 5 хөврөл бүрмөсөн үхсэн байна. ªºрөөр хэлбэл бүх хөâрөлийн 60% гэмтэж байлаа. Цаашид тэжээлт орчин дахь архины концентраци нэмэгдэх тутам түүний үр хөврөлд үзүүлэх хөнөөлт үйлчилгээ улам бүр өсч байлаа.
Зөвшлөг in vitro хийсэн судалгаа нь архи үр хөврөлийн хөгжлийг илэрхий саатуулснаар сомитийн тоо цөөрөх мэдрэлийн системийн ялгарах хөгжил саатах, зүрхний агшилт удаашрах, аллантоис дутуу хөгжих зэрэг хөнөөлт үйлчилгээ үзүүлдэг нь харагдаж байна. Аллантоисын хөгжил өсөлт саатах үзэгдэл нь ганц архины үйлчлэлээр үүсдэг биш мөн тетрациклин, хлоромицин зэргийн нөлөөгөөр нэгэí адил үүсдэг (Л.С.Персиаников нар 1974). Хөнгөн согтуурлын үед хүний цусанд илэрдэг алкоголийн концентрацтай ойролцоо концентрацийн үед (И.В.Стрельчук 1972) хөврөлийг гэмтээх архины үйлчилгээ эхлэн илэрч байгааг онцлон тэмдэглэх хэрэгтэй юм. Архины 10 мг/мл концентраци нь амьдралд үл нийцэх тун (Б.М.Сегал 1967) боловч манай туршлагаар архnны ийм тунгаар үйлчлүүлсэн хөврfлийн зарим нь үргэлжлэн амьдарч хөгжсөөр байсан Үүнийг хөврөл бүрийн архийг янз бүрээр тэсвэрлэх онцлог чанартай холбож ойлгох íь зүйтэй гэж үзэж байна.
Дүгнэлт:
- Архины 0,5 мг/мл ба түүнээс их тунгийн шууд үйлчилгээ нь хөврөлийн сомит үүсэх процесс саатах, зүрхний үйл ажиллагаа дарангуйлагдах, аллантоис дутуу хөгжих, хөврөл үхэх зэрэг хөнөөлт байдлаар илэрч байна.
- Архины тун ихсэх тутам түүний хөврөлийг хөнөөх үйлчилгээ нь нэмэгдэж байна.
2. Персианов Л.С. Кирюшаков и Скосырева A.М. Культивèрование зародышей крыс по методу в фармако эмбриîлогий Архив. Кнат. 1974 4.
3. П¿рэвдорж И. Хулганы үр хºврөлийн хөгжилд архины нºлºө Тезисы докладов научной конф. пос вященной IV съезду мîнгîльских учèтелей 1975 он
4. Сегал М.Б. Алкоголизм М. 1937.
5. Стрельчук И. В. Острая и хроническая интоксикàция алкоголем М 1972
6. Шастакоâич Л.В. Влияíие семейнîго алкàголизма родителей в патологиé нервной системы у детей. В сб. Алкоголизм Киев 1970. 24-25.