Анагаах ухааны дээд сургууль
Өгүүллийн PDF-ийг татах
Тархины судасны эмгэгүүдээс тархины цусан хангамжийн аажим даамжрах архаг дутмагшил онцгой байр эзэлдэг. Судас хатуурах, артерийн гипертони (АГ) өвчний үүсэлтэй энцефалопатийг тархины цусны эргэлтийн даамжрах явцтай архаг дутмагшлын ангилалд багтаадаг (Шмидт Е. В. 1985). Артерийн даралт (АД) ихдэхэд тархины гүний судсуудад бүтцийн өөрчлөлт гарч, цагаан бодист тархмал гэмтэл үүссэний явцын илрэл болох тархины судасны эмгэгийн архаг даамжрах хэлбэрийг гипертонийн энцефалопати (ГЭ) гэж нэрлэх бөгөөд түүний эмнэлзүйн нэг гол илрэл нь экстрапирамид хамшинж (ЭХ) юм (1, 2, 3, 6, 9).
Бид энэ удаа ГЭ-ийн үе дэх ЭХ-ийн эмнэлзүйн онцлог, түүнийг Паркинсоны өвчнөөс ялгах оношийн зарим асуудлыг авч үзэв.
Судалгаанд хамрагдсан ГЭ бүхий 60 өвчтөний (1-р хүснэгт) 63,3%-ийг хөдөлмөрийн насны хүмүүс (41— 60 нас) эзэлж байгаа бөгөөд эмнэл зүйн үндсэн илрэл нь хөдөлгөөний өөрчлөлтийн ЭХ зонхилж байв. ЭХ-ийг үүсгэж байгаа үндсэн шалтгаан нь судасны хатууралтай хавсарсан буюу АД дангаараа ихдэх өвчин байв. Гучин нэгэн хүнд АД ихдэх өвчин гол судасны хатууралтай, 9 өвчтөнд дангаараа, 13 хүнд АГ гол судасны хатууралтай тус тус хавсарч илэрсэн 6олно. Найман өвчтөнд АГ-ийн шалтгаан тодорхой бус байв. Судалгаанд хамрагдсан өвчтөний АД ихэдсэн хугацааг авч үзвэл 1—5 жил — 12 (20%), 6—10 жил — 9 (15%), 10-аас дээш жил 39 (65%) байв.
Эдгээр өвчтөнд «артерийн дассан даралт» 157±13/100±9 мм муб хэмжээнд байгаа бөгөөд чухам сулралтын даралт өндөр байгаа нь анхаарал татаж байна.
|
|
.jpg)
|
Эвчтөний нас, хүйснмй байдал |
1-р хүснэгт
ЭХ ихэнхдээ (54 өвчтөнд) тархины цусны эргэлтийн цочмог өөрчлөлтийн (ТЦЭЦӨ) дараа аажим үүссэн нь бусад судлагчдынхтай тохирч байгаа боловч (1, 2, 4, 9) 3 хүнд цочмог илрэлтэй байв.
ЭХ-ийн эхлэл алгуур, өвчтөнд зовиур багатай байв. Өвчтөний шаналгаа нь гар, хөлийн хөдөлгөөн удааширч, эвдүй нь багасах (35%), алхаа гишгээ өөрчлөгдөх (33,3%), тэнцвэр алдах (31,8%), юм залгихад хахаж цацах, хэл яриа тод бус болох (26,7%), хөл хүндэрч хөших (26,7%) зэрэг шинж байлаа. Эдгээр нь толгой өвдөх, эргэх, нойр өөрчлөгдөх, цочромтгой болох зэрэг тархины ерөнхий шинжүүдтэй хавсарч байв.
Бодит үзлэгээр экстрапирамид тогтолцооны гэмтлийн шинжүүд мэдрэл эмгэгийн голомтот бусад өөрчлөлттэй хослон илэрсэн.
Судалгааны материалд үндэслэн ЭХ-ийн эмнэлзүйн илрэлийг гурван зэрэгт хувааж авч үзэв. 1. ЭХ-ийн хөнгөн зэрэгт (ЭХ1-нүүрний хөдөлгөөн багасаж, дан экстрапирамид хэвшинжээр юмуу эсвэл холимог хэлбэрээр булчингийн хүчдэл ихэссэн хедөлгөөн бага зэрэг удааширсан өвчтөнийг багтаав. 2. ЭХ-ийн дунд зэрэгт (ЭХ2) дээрх шинжүүд гүнзгийрэхийн зэрэгцээ хөдөлгөөний эвсэл алдагдаж явахдаа гараа унжуулах, хэл яриа удаашрах шинжүүдийг хамааруулсан. 3. Хүнд зэрэгт (ЭХз) экстрапирамид тогтолцооны өөрчлөлт бусад шинжүүдээс давамгайлсныг оруулав (2-р хүснэгт).
ЭХ-ийн хөнгөн зэрэгт (ЭХ1) хамрагдаж буй 18 өвчтөний 14-д ЭХ-ийн эмнэлзүйн илрэл ТЦЭЦӨ-ийн дараа аажим үүссэн бол, 2 өвчтөнд ЭХ цочмог илэрч, 2 хүнд ТЦЭЦӨ үүсээгүй нөхцөлд ЭХ бий 6олсон онцлог илэрчээ. Дээрх 18 хүнд мэдрэлийн үзлэгээр 9 өвчтөнд нүд хөдөлгөх мэдрэлийн (III, IV VI хос) гэмтэл, 12 өвчтөнд нүүрний хэм өөрчлөлт, 7 өвчтөнд IX, X, ,XII хос мэдрэлийн эмгэг тус тус илрэв. Харин гар, хөлд гүн саа, саажилт илрээгүй. Арван дөрвөн хүнд пирамид тогтолцооны өөрчлөлт (гүний рефлекс ихсэх, эмгэг рефлекс илрэх), 12 өвчтөнд хөдөлгөөний тэнцвэр алдагдаж байв. 13 өвчтөнд ой муудах, сэтгэл тогтворгүйдэх, 6 хүнд сэтгэлээр унах шинж илэрсэн. ЭХ цочмог илэрсэн 2 өвчтөний нэгд тархины зүүн дунд артерийн гүн салаанд үүссэн ТЦЭЦӨ-ийн улмаас баруун гарын сарвуунд эмгэг хөдөлгөөн (салганал, хореоатетоз) бий болж, 2—3 хоногийн дараа арилсан. Мэдрэлийн үзлэгээр баруун сарвуу, тавхайн хөдөлгөөн удааширсан, хэл дультраадах, нүүрний хөдөлгөөн багассан шинж тод илрэв. Нэг өвчтөний нуруy-суурийн артерийн хүрээнд ТЦЭЦӨ болсноор тархины баганын эмгэг шинж илрэхийн хамт, булчингийн хүчдэл экстрапирамид хэвшинжээр баруун мөчинд илүүтэй ихсэх, алхаа удаашрах, нүүрний хөдөлгөөн хомсдох, баруун гар салганах шинж илэрсэн нь Russo (1983), Demierre (1983) нарын ажиглалтыг давхар батлан АГ-ийн үед ЭХ цочмог үүсэхдээ тархины гадрын дорхи зангилааг гэмтээж, булчингийн хүчдэлийн хэсэгчилсэн хувиралд хүргэдгийг харуулж байна (7, 10).
|
|
.jpg)
|
ЭХ-ийн эхлэлийн байдал |
2-р хүснэгт
ЭХ-ийн дунд зэрэгт (ЭХ2) хамрагдсан 13 өвчтөнд ЭХ-ийн эмнэлзүйн илрэл ТЦЭЦӨ-ний дараа аажим үүссэн. Үүнээс 2 хүнд ТЦЭЦӨ болж байгаагүй болно. Энэ бүлгийн өвчтөнд мэдрэлийн голомтот өөрчлөлт, тухайлбал экстрапирамид тогтолцооны эмгэг улам даамжирч, ЭХ-ийн илрэл нь гавлын мэдрэлийн болон пирамид, тэнцвэрийн тогтолцооны өөрчлөлттэй хавсарч байв.
Арван нэгэн хүнд нүдний хөдөлгөөний өөрчлөлт, 13 өвчтөнд нүүрний хэм тэгш бус болох, 6 хүнд IX, X, XII хос мэдрэлийн гэмтзл ажиглагдсан. 4 өвчтөний мөч хөнгөн саажиж, 7 хүнд пирамид тогтолцооны шинж тус бүр илрэв. Талласан саа бараг үгүй буюу хөнгөн илэрч байгаа нь АД ихдэх өвчний үед варолийн гүүрийн пирамид багц бүрэн гэмтдэггүйтэй холбоотой байна (5). 9 өвчтөнд тэнцвэрийн алдагдал ажиглагдсан нь бага тархины хэсгүүдийг тархины гүүрийн цөмүүдтэй холбогч замууд гэмтсэнээс шалтгаалж байгаа болно. Ихэнх өвчтөнд сэтгэл хөдлөл, дур зоригийн еөрчлөлт илэрсний 9-д нь сэтгэлээр уналын байдал тод илэрсэн. Бүх өвчтөнд ой муудах шинж илэрснээс 2 хүнд тэнэгрэл, нэг өвчтөнд аарцгийн эрхтэний үйл ажиллагааны хямрал илэрсэн юм. Бүх хүнд булчингийн хүчдэл экстрапирамид буюу холимог хэвшинжээр ихсэж, хөдөлгөөн удааширсан. Дөрвөн өвчтөний алхаа гишгээ өөрчлөгдөж, зөвхөн алхалтын хурд, алхмын хэмжээ багасаад зогсоогүй, тэнцвэр алдаж, өвчтөн хөлөө зайтай тавьж, ойр ойр гишгэн, гараа хаялахгүй явах онцлогтой байв. Нэг өвчтөнд псевдобульбар хамшинж (ПБХ), хошууны эмгэг хөдөлгөөн (цорволцох) тус тус илэрсэн.
ЭХз бүлэгт хамгийн олон (29) өвчтөн хамарсан. Нэгээс бусдад ТЦЭЦӨ давтан үүссэн байв. ЭХ даамжрахын хэрээр сэтгэц, зан төрхийн өөрчлөлт гүнзгийрч, ой хомсдох хандлагатай байв. Харин ЭХ-ийн даамжралын илрэл Паркинсоны өвчний хэмжээнд хүрээгүй болохыг тэмдэглэх нь зүйтэй.
Гавал тархины мэдрэлийг авч үзвэл 18 өвчтөний нүдний хөдөлгөөн өөрчлөгдөж, 24 хүний нүүрний, 20 өвчтөнд IX, X,- XII хос мэдрэлийн гэмтэл тус тус илрэв. Долоон хүнд талласан саа, 21 өвчтөнд пирамид тогтолцооны шинж илэрсэн. Бүх өвчтөний ой муудсанаас 17 тэнэгрэл ажиглагдав. Дийлэнх хүнд (23) сэтгэлээр унах байдал, дур зоригийн өөрчлөлттэй хослож байсан нь АД ихсэх өвчний хожуу үед өвчтөнд зөвхөн мэдрэлийн голомтот шинж төдийгүй, сэтгэцийн өөрчлөлт даамжрах явцтай болохыг нотолж байна (2). Мөн 2 өвчтөнд орон зайг баримжаалах чадвар алдагдаж, 1 өвчтөн хэлгүй бичиж чадахгүй болох нь ажиглагдав. Арван дөрвөн өвчтөнд бөөрний эмгэг илрээгүй боловч аарцгийн эрхтний үйл хямарч байв. Энэ нь пирамид замын хоёр талын гэмтлээс шалтгаалсан байж болох юм.
Эдгээр өвчтөнд ЭХ-ийн зэрэгцээ ПБХ тод илэрсэн нь тархины цагаан бодисын тархмал гэмтэл, гадар-бөөмсийн замын хоёр тал гэмтсэнийг харуулж байгаа юм. Арван найман өвчтөнд (30%) ПБХ илэрсний дийлэнх нь ЭХз-д хамрагдаж байна. Зарим хүнд хүчээр инээх, уйлах нь ажиглагдав. ТЦЭЦӨ-ний дараа ЭХ-ийн эмнэлзүйн илрэл ПБХ-тэй олонтаа хавсардагтай (1, 4, 8) бидний судалгаатай тохирч байна.
Бидний судалгаанаас үзэхэд ГЭ-ийн үе дэх ЭХ өөрийн эхлэл, явц, эмнэлзүйн онцлогоороо Паркинсоны өвчнөөс эрс ялгарч байна.
Паркинсонизмын хамгийн сонгомол шинж болох салганах, бөгтийх, хөдөлгөөний хурд, эрчим өөрчлөгдөх, вегетатив хямралуудыг (нүүрэнд «тос дааварлах», хөлрөх г. м) бид ажиглаагүй.
ГЭ-ийн үе дэх ЭХ-ийн эмнэлзүйн илрэл нь тархины цагаан бодисын тархмал өөрчлөлтийг харуулж буй пирамид, тэнцвэрийн тогтолцооны эмгэг, ПБХ, сэтгэхүйн өөрчлөлттэй хавсарч байгаа нь Паркинсоны өвчнөөс ялгах үндсэн шинж юм.
2. И. В. Ганиушкина. Н. В. Лебедева Гипертоническая энцефалопатия. — М. 1987, -с. 107—110.
3. Дисциркуляторная энцефалопатия Сосудистые заболевания головного и спинного мозга под ред. Шмидта Е. В. — М. 1976. —с 224—226.
4. A. С. Зограбян Сосудистый паркинсонизм. Автореф. дис канд. мед. наук.—М. 1983.
5. Г. 3. Левин Этиологический диагноз и локализация патологического процесса при паркинсонизме сосудистого приосхождения Труды государственного научно-исследовательского психоневрологического института им. Бехтерева. Л. 1961. вып. 21. с. 349—369.
6. Л. С. Петелин Экстрапирамидные заболевания нервные системы, достижение и задачи Научные труды: Экстрапирамидные заболевания нервной системы. М. 1982. =с. 4—14.
7. Demerre. В Dystonia caused by putamino-capsul-caudate Vascular lesions J. Neurol. Neurosurg. Psych. 1983. v. 46 \'N: 5, p. 404—409
8. De Reuck J., Siecon G., De Coster W. Vander. Eeoken H. Parkinsonism in Patients with cerebral infarcts Clin. Neurol Neurosurg. 1980. —v. 82. №3. p. 177—185.
9. Eadie M. J. Sutherland J. M. Arte-riosclerosis in Parkinsonism J. Neurol;Neurosurg. Psych. 1964. v. 27 p 237—240
10. Russo Z. S. Focal dystonia andLacunar infarction of the Basal gangliaArch. Neurol (Chic) 1983, v 40. N1 p.61—62
