ЭМШУИС, Эм зүйн сургууль
Өгүүллийн PDF-ийг татах
Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагын тодорхойлсноор Фармаковижиланс гэж эмийн гаж нөлөө болон эмийн хэрэглээтэй холбоотой байж болох аливаа асуудлыг илрүүлэх, үнэлэх, судлах болон урьдчилан сэргийлэхэд чиглэсэн идэвхитэй үйл ажиллагаа буюу шинжлэх ухаан юм. Олон улсын түвшинд Фармаковижилансын үйл ажиллагаа эрчимтэй хөгжиж эмийн гаж нөлөөг бүртгэл, мэдээллийн нэгдсэн санг бүрдүүлж, түүний хариуд шаардлагатай арга хэмжээг авч хэрэгжүүлэн, эмнэлгийн мэргэжилтнүүд, иргэдэд эмийн гаж нөлөөний тухай мэдээлэл, анхааруулгыг цаг тухайд нь хүргэх, урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авч хэрэгжүүлж байна.
Аливаа улсад бүртгэлтэй, зах зээлд борлуулагдан эмчилгээнд хэрэглэж буй эмийн чанар аюулгүй байдлыг хянах үр нөлөөтэй аргын нэг нь эмийн гаж нөлөөний бүртгэл мэдээлэл бөгөөд үүний дүнд зөвхөн эмийн ноцтой гаж нөлөөг илрүүлээд зогсохгүй хуурамч эм, стандартын шаардлага хангаагүй, чанаргүй эмийн асуудлыг илрүүлэх, эмийн талаар авч хэрэгжүүлэх бодлого, шийдвэр гаргахад чухал үүрэгтэй юм.
Эмийн аюулгүй байдлыг бэхжүүлэх, иргэдийг эмийн хүсээгүй гаж нөлөөнөөс урьдчилан сэргийлэх үйл ажиллагаанд эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн идэвх оролцоо, мэдлэг чухал үүрэгтэй билээ.
Зорилго:
Анхан болон 2, 3 дугаар шатлалын эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн эмийн аюулгүй байдлын талаарх суурь мэдлэгийг судлах зорилго тавилаа.
Материал, аргачлал:
Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ үзүүлж буй хоёрдугаар шатлалын эмнэлгүүдээс Хэнтий, Дундговь, Говь-алтай, Сэлэнгэ, Өвөрхангай аймгийн, Улаанбаатар хотын Сүхбаатар, Сонгино-хайрхан дүүргийн эмнэлэг, Амаржих газар 1-ийг, гуравдугаар шатлалын эмнэлгүүдээс УНТЭ, УГТЭ, ХСҮТ, ГССҮТ-ийг сонгон авч судалгааг явууллаа. Эмийн гаж нөлөөг бүртгэн мэдээлэх үйл ажиллагаанд оролцож буй эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн мэдлэгийг асуумж судалгааны аргаар тодорхойлов. Судалгаанд 1-р шатлалын эмнэлгийн 42, 2-р шатлалын эмнэлгийн 62, 3-р шатлалын эмнэлгийн 71, нийт 175 эмч, эм зүйч хамрагдлаа.
Үр дүн, хэлцэмж:
Эмнэлгийн мэргэжилтний эмийн гаж нөлөөний талаарх болон түүнээс сэргийлэхийн тулд зайлшгүй мэдэж байх ерөнхий мэдлэг ямар байгааг асуумж судалгаагаар тодорхойлов.
Эмийн гаж нөлөө үүсэх магадлалтай эрсдэлт бүлэгт ямар бүлгийн хүн ам хамрагддаг тухай асуултанд гурван шатлалын эмнэлгийн мэргэжилтний дийлэнх хувь нь (1–р шатлал 75.6%, 2–р шатлал 72.6%, 3–р шатлал 69%) олон эм хэрэглэж буй хүмүүс болон шинэ эм хэрэглэж буй хүмүүс (1–р шатлал 66.7%, 2–р шатлал 54.8%, 3–р шатлал 57.7%) гэж хариулсан бол 3–р шатлалын эмнэлгийн мэргэжилтний 59.2% нь эрхтэн тогтолцооны суурь эмгэгтэй хүмүүсийг гаж нөлөө үүсэх эрсдэлт бүлэг гэж хариулсан байна. Харин судалгаанд оролцсон 2, 3-р шатлалын эмнэлгийн мэргэжилтнийн 2/3 хувь нь 60–аас дээш насны хүмүүсийг гаж нөлөө үүсэх эрсдэлт бүлэгт хамруулж үзээгүй байна (Зураг1).
Зураг 1. Эмийн гаж нөлөө үүсэх магадлалтай эрсдэлт бүлэг
Гурван шатлалын эмнэлэгийн мэргэжилтнүүд зайлшгүй мэдээлэх шаардлагатай эмийн гаж нөлөөний хэлбэрүүдийг хангалттай мэддэг болох нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна (Хүснэгт 1). Тухайлбал: эмнэлгийн мэргэжилтний 74.6-85.5% нь ноцтой гаж нөлөөг, 50–72.1% нь судлагдаагүй гаж нөлөөг, 56.3–79.1% нь хүүхдэд тохиолдсон гаж нөлөө, 61.3–74.4% нь шинэ эмийн гаж нөлөөг зайлшгүй мэдээлэх шаардлагатай гэж хариулжээ.
Хүснэгт 1. Зайлшгүй мэдээлэх шаардлагатай эмийн гаж нөлөө
Эмийн аюулгүй байдал ямар хүчин зүйлээс хамаардаг талаар эмнэлгийн мэргэжилтнээс асуусан асуултанд дийлэнх нь эмийн чанар (1–р шатлал 91.8%, 2-р шатлал 82.3%, 3–р шатлал 71.8,%) ба эмийн зохистой хэрэглээнээс (1–р шатлал 83.7%, 2–р шатлал 74.2%, 3–р шатлал 70.4%) хамаардаг гэж үзсэн бол 50–аас бага хувь нь жор бичилтийн зохистой дадал, эмийн зохистой түгээлт, эмийн зохицуулалтын хяналтын үйл ажилгаа эмийн аюулгүй байдлыг бэхжүүлэхэд чухал үүрэгтэй байдаг талаар мэддэггүй болох нь харагдаж байна (Зураг 2).
Зураг 2. Эмийн аюулгүй байдалд нөлөөлөх хүчин зүйлс
Хүснэгт 2. Сонгосон эмийн нэг удаагийн болон хоногийн тунг эмчлүүлэгчид
тохируулахад харгалзан үздэг үзүүлэлт
Анхан болон 2, 3–р шатлалын эмнэлэгт ажиллаж буй эмч нар эмийн тунг тохируулахдаа голчлон өвчний үе шатыг харгалзахаас гадна эмийн зааврыг мөрдлөг болгон эмчлүүлэгчдэд эмийн тунг тохируулдаг нь судалгааны дүнгээс харагдаж байна. 1-р шатлалын эмнэлэгт ажиллаж буй эмч нарын дийлэнх (83.7%) нь 2 (54.8%) болон 3-р шатлалын эмнэлэгт ажиллаж буй (42.3%) эмч нарыг бодвол өвчтөний насыг харгалзан эмийн тунг тохируулдаг болох нь харагдаж байна. Харин аль ч шатлалын эмнэлэгт ажиллаж буй эмч нар эмийн гаж нөлөөнөөс сэргийлэхэд чухал хүчин зүйл болох эмчлүүлэгчийн элэг, бөөрний үйл ажиллагааны байдал, эмийн фармакокинетикийн үзүүлэлтүүдийг эмийн тунг тохируулахдаа төдийлөн хангалттай харгалзаж үздэггүй болох нь судалгаанаас ажиглагдаж байна (Хүснэгт2).
Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээ үзүүлж буй байгууллагад ажиллаж буй эмч нарын эмийн аюулгүй байдал, эмийн гаж нөлөөний талаар мэдлэгийг ямар шатны сургалтаар олж авсан тухай асуумж судалгаанд 1,2-р шатлалын эмнэлэгт ажиллаж буй эмч нарын дийлэнх нь төгсөлтийн өмнөх (1-р шатлал 42.9%, 2–р шатлал 37.1%) болон төгсөлтийн дараах кредитийн сургалтаар (1-ршатлал 40.8%, 2-р шатлал 35.5%) мэдлэг олж авсан гэж хариулсан байна (Хүснэгт 3). Харин 3-р шатлалд ажиллаж буй эмч нар төгсөлтийн өмнөх сургалтаар 32.4%, төгсөлтийн дараах мэргэшүүлэх сургалтаар 33.8% нь гаж нөлөөний талаар мэдлэг олж авсан гэж хариулсан байна.
Хүснэгт 3. Эмийн гаж нөлөөний талаарх мэдлэгийг олж авсан сургалтын түвшин
Дүгнэлт:
- Эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдийн эмийн аюулгүй байдал, эмийн гаж нөлөөний тухай суурь мэдлэг, түүнээс урьдчилан сэргийлэх, эрсдлийг багасгах арга замуудын талаар мэдлэг жигд хангалттай биш байна.
- Эмч, эмнэлгийн мэргэжилтнүүдэд эмийн аюулгүй байдал, эмийн гаж нөлөө, түүнээс урьдчилан сэргийлэх, эрсдлийг багасгах арга замын талаар мэдээлэл, сургалтыг явуулах шаардлагатай байна.
2. The Safety of Medicines in Public Health Programs: Pharmacovigilance an essential tool. Publisher: WHO, 2006.
3. The Importance of Pharmacovigilance. Safety Monitoring of medicinal products. Publisher: WHO, 2002.
4. Safety of Medicines - a guide to detecting and reporting adverse drug reactions. Publisher: WHO, 2002.
5. Эм зүйн тусламж үйлчилгээний эрх зүйн лавлах. УБ. 2011. Х. 171-189
