Өгүүллийн PDF-ийг татах
Цайр бол хүний хоол хүнсний эссенциаль микроэлементүүдийн нэг мөн.Тэрээр 200 гаруй ферментийн тогтолцооны үйл ажиллагаанд, тэдгээрийн идэвхитэй төвийн найрлаганд орж өвөрмөц конформацийг нь тодорхойлдог болох нь тогтоогджээ.
Цайр нь лактатдегидрогеназа, алког ольдегидрогеназа.малатдегидрогеназа, глутаматдегидрогеназа, глицеральдегид-3-фосфатдегидрогеназа зэрэг никотинамидын коферменттэй дегидрогеназууд,
нойр булчирхайн лептидазууд буюу карбоксипептидаза А ба В, энолаза ,
аргиназа, лецитиназа, фосфатазууд, трансфосфорилаза, карбоангидразууд, альдолаза, эдийн коллагеназа,
цагирагг фосфодиэстеразууд.
аспартаттранскарбамилазууд, уриказа. уураг нуклейны хүчлийн нийлэгжилтийн ферментүүд ДНХ-полимераза, РНХ-полимераза зэрэг олон металлоферментүүдийн идэвхитэй төвийн бүрэлдэхүүнд орж голдуу азотот ба хүхэрт органик нэгдлүүдтэй нягт холбогдон 4 ковалент холбоо үүсгэхийг « эрмэлздэг».
Бүх металлоферментүүд дотор цайрын ионЗимидазолынбүлгээр хүр ээ лэ гд э н орших ба 4 дэх валент нь субстраттай харилцан үйлчлэлцэхийн тулд чөлөөт байдалтай үлддэг ажээ. Металлоферментүүдүүдийн доторх металлын ионууд ферментийн идэвхижүүлэгч болж үйлчлэл үзүүлдэг. Металлын ионууд ферментийг субстратттай нь холбох гол гүүр болж идэвхижүүлдэг.
Ихэнх тохиолдолд тодорхой ферментийн идэвхижуулэгч нь металлын тодорхой ион байдаг. Бас заримдаа нэг фермент хэд хэдэн металлын ионоор ч идэвхижнэ. Жишээ нь:
Шүлтлэг фосфатаза нь Мд2+,Мп 2+,Са2+ба 2пг+,Со2+,МР+зэрэг 2 валенттай металлын ионууд буюу катионуудаар идэвхижнэ.
- Металл ууд фөрментийн идэвхитэйтөвийн байнгын бүрэлдэхүүн хэсэг байж болно. Эдгээрийг жинхэнэ металлоферментуүд гэдэг.
Бусад тохиолдолд металлууд ферменттэй байнга холбоогүй зөвхөн фермент-субстраттай (Су) холбогдох мөчид»гүүр « болж өгнө.
Энэ үйл явц тодорхой дараалалтай.
-Эхлээд металл (ме) ферменттэй (фе) нэгдэнэ,
-Дараа нь Ме-Фе-Су гэсэн бүрдэл үүснэ.
Ме-Фе-Су гэсэн гурвалсан бүрдэл 1:1:1 харьцаагаар үүсэхэд 4-н хувилбар байж болно.Үүнд:
а. Фе-Су-Ме (субстратан гүүртэй бүрдэл )
б. Ме-Фе-Су (Ферментэн гүүртэй бүрдэл )
в. Фе-Ме-Су (Металлан гүүртэй бүрдэл )
г. Ме
Су ( металл гүүртэй цагирагт бүрдэл ) Металлын ионууд нь ферментэд простетик бүлэг болох, эсвэл электроны акцептор, эсвэл электроны донатор болох, мөн электрофил буюу нуклеофил болж өгне.
Бас аллостерик модуляторын үүрэг гүйцэтгэж аллостерик төвтэй нь харилцан үйлчлэлцэнэ.
Идэвхитэй фермент субстратын бүрдэл үүсэх орон зайн зохистой конфигураци-д оруулах « эффектор» болох зэрэголон янзын үүрэгтэй,
Цайр бол голдуу ферментийн идэвхитэй төвийн найрлаганд орж тэдгээрийн бүтцийн байнгын бүрэлдэхүүн хэсэг болсноороо дээрх үүргүүдийг гүйцэтгэдэг ажээ.
Цайр агуулсан зарим ферментүүд , тэдгээрийн үүрэг
Хоол хүнсэнд цайр байхгүй бол түүний гүнзгий дутагдалд орж цайрын өвөрмөц микроэлементоз үүсэх бөгөөд бодисын солилцоо хямрах ба гол илрэл нь гипогонадизм байдлаар тодорно:
1 .Өсөлт удааширна
2.Ясжилтын явц буурч алдагдана.
3.Арьсанд эмгэг өөрчлөлт илэрнэ. Цайрын харьцангуй дутагдал болоход
бие махбодод өвөрмөц бус илрэлүүд ажиглагдана. Үүнд :
- Арьсны талаас -дерматит.экзема, батган тууралт, шарх удаан эдгэх ба үл эдгэрэх шарх үүсэх гэх мэт.
- үс халцрах, үс удаан ургах
- салст бүрхэвчийн эмгэг (стоматит,гингивит,хейлит,шарх шархлаа (эрози)
- Т-эсийн дархлаа буурч мөөгөнцрийн ба эгэл биетний халдварт мэдрэг чанар ихсэнэ.
Глюкоз-д тэсвэрт чанар буурна, хүүхдийн бэлгийн бойжилт удааширна, холестрины түвшин нэмэгдэнэ.ТМТ-ны талаас эмгэг хазайлт илэрч хэт мэдрэгшил, депресси, ой тогтоолт муудах , амт, үнэр мэдрэх чадвар гажих хоолны дур гажих /анорекси/ зэрэг шинж тэмдэг илэрдэг байна.
2. Дог-оз 5 \\\'.\\\'\\\"::-:=а В и др. Клинико-диагностичеаоое ллсиис яабораторных показателеГ\\\' М 1955 гт> -€9
3. Кон Р -,С эг-няя диагностика болезней о€ч-е-= ве^_естз
М. 1986 стр 593. 599
4. Марри Р Л и др Биохимия человека. Т-1 /2- \\\'.\\\'лэ» 1993. с.121
5. Маршалг Е 1- • .-.»ническая биохимия / перевод с а--г. V 2X3. стр 343
6. Пурэв 1 :-\\\":.::-- Биохими 2006 х-107
7..Руководство клинической
лаборатсс-:.\\\"\\\' :-. ■ е Т-3/ Клиническая
биохим/= Б-а:=с-овой,Морозовой
М.Медииина \\\'988 стр237
8. Страйер Л Б.\\\': *.-мия Т-1 , М. 1984 . стр 144-146
9. Уайт А. Основы биохими , Т-2, М.1985 стр 448
10. Энэс.-- I Бсл^сын солилцооны биохими УБ 200\\\" х \\\"65
11. Энэ€.-_ ~ -а: Еоөнхий энзимологийн үндэс, УБ 20С\\\'5 ■ 45-5\\\'
12.ТЬе е-г -.\\\'0 есИЙоп ебИес! Ьу Рау1 й. Воуег -. :*: =5 5- \\\'а1е ез1егз сагЬоху! ез-1егз с1усо51сез 197\\\'
