Р. Бямбаа

Анагаах ухааны доктор Рh.D

ЮХУВЬИХҮҮ БАГА УУ

2007 оны төсвийн жилд Эрүүл мэндийн сайдад эрүүл мэндийн даатгалаас 23.2, туслах үйл ажиллагааны орлогоос 4.4, улсын төсвөөс 100.0 бүгд 127.7 тэрбум төгрөгийн төсвийн эрх олгож, үүнээс салбарын хөрөнгө оруулалтад 10.8 тэрбэм төгрөг тусгажээ.

УИХ өмнөх жилүүдэд орлого зарлага хоёрыг яаж тэнцүүлэх вэ? гэж толгойгоо гашилгадаг байсан бол энэ жил зарлагаас давсан орлогыг хэрхэн оновчтой хуваарилах вэ? гэдгийг илүүтэй ярилцлаа гээд байсан чинь Эрүүл мэндийн салбарын төсвийн орологын дөнгөж 10 хувьтай тэнцэж байх юм. 2005,2006 онуудад энэ тоо бас л 10 хувь хүрэхтэй үгүйтэй л байсан. Энэ жил зарлагаас давсан орлого нь халгиж цалгиад байхад 10 хувийг ядахдаа нэг хувиар өсгөөгүйг бодоход эрүүл мэндийн төсөв 2007 онд нэмэгдсэнгүй.

"Миний эх орон" сонины тусгай дугаарт доктор Л.Түдэв "Шинэ зууны хөдөлгүүр байх нэгдүгээр болзол- эрүүл мэндээр хүн ард минь тэнцэх эсэхийг улс төрчид, намууд, төрийн бус байгууллагууд бодох санах хийх цаг болжээ. Дотоодын нийт бүтээгдэхүүний /ДНБ/ 90 хүртэлх хувийг бүтээдэг ард түмнийхээ эрүүл мэндэд ДНБ-ний хоёрхон хувьтай тэнцэх мөнгө олгодог мунхаг засаглал, хэнд хэрэгтэй болж байнаа..." гэж хагас жилийн өмнө халаглан бичсэнийг эргэн санав. Зохиолч хүн ард түмний эрүүл мэндийн төлөө ингэж сэтгэл зовниж байад Монголын 6000 гаруй эмч нар амандаа ус балгасан мэт чимээгүй байх нь юутай эмгэнэл вэ?

Намууд, эрхэм гишүүд сонгууль болгоны өмнө хямдхан болж өгвөл үнэ төлбөргүй эмнэлгийн үйлчилгээ санагалзсан олон нийтийн сэтгэл зүй дээр тоглоно. Харамсалтай нь сонгууль болгоны дараа УИХ-аас батлагддаг жил жиийн эрүүл мэндийн салбарын төсөв нь улсын төсвийн 10 хувиас хэтэрч байсан удаагүй.
Ард түмний эрүүл мэнд хэчнээн жил улсын төсвийн орлогын аравхан хувь дээр дэнжигнэх ёстой юм бэ? Монгол Улс зах зээлд шилжээд чийлийсэн 15 жил өнгөрлөө. Өнөөдөр Монголын эрүүл мэндийн салбар социализмын буурин дээрээ "уянгын тойрог" эргэсээр зах зээлд шилжих нь байтугай бараа тоос ч алга.

Салбарын төсөв даржин байх нь хэнд хохиролтой вэ? Ард түмэнд гэж цээж дэлдэхээ болььё. Монголын эмч нар өргөсөн тангарагтаа барьцаалагдан энэрэгүй дүр эсгэж, төр засагтаа залбирсаар суутал салбар маань зах зээлд өеөдлөө.
 

ДААТГАЛ УУ, ТӨСӨВ ҮҮ, ТӨЛБӨР ҮҮ

Нийгмийн бололцоотой давхарга нь бусад хүмүүсээ чирч явдаг эрсдэл хуваах зарчимтай эрүүл мэндийн даатгал / ЭМД/ манайд хөгжиж байна.

Энэ даатгалын төлбөр тооцооны арга нь их энгийн, зохион байгуулахад хялбар нэг ёсны иргэний эрүүл мэндийн урьдчилсан төлбөрт үйлчилгээ юм. Гараа нь зөв явж 1995 оны үед Монголын хүн амын 96 хувь нь ЭМД-д хамрагдаж Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллагаас өндөр үнэлгээ авч байсан удаатай.

Гэтэл 2003 онд энэ тоо 77.8 хувь болтлоо буурчээ. 2006 онд сум, өрхийн эмнэлэгт үзүүлэх анхан шатны тусамж үйлчилгээний өртөг зардлыг 100 хувь төрөөс хариуцхаар эрүүл мэндийн болон эрүшүл мэндийн даатгалын хуулиндаа өөрчлөлт оруулсан болохоор цаашид иргэдийн эрүүл мэндийн даатгалд хамрагдах хувь үлэмж буурах магадлалтай.

Сүүлийн гурван жилд эрүүл мэндийн зардлыг санхүүжүүлсэн эх үүсвэрт ЭМД-ын санхүүжилт өсөөгүй ба 2007 оныг 2006 онтой харьцуулахад 780 сая төгрөгөөр буурсан байхад, төсвийн санхүүжилт жил дараалан 25 тэрбэм төгрөгөөр нэмэгдсэн байх юм. Үндсэн туслах үйл ажиллагааны орлого, эх үүсвэрийн дөнгөж 3.5 хувиас хэтрэхгүй байна. Үүнээс

үзвэл ЭМД-ын маань үнэ цэнэ, хамрах хүрээ    өдгөө аль эрт торох юмгүй дардан зам

буурч эмнэлгийн төлбөрт үйлчилгээ    болчихжээ.

зогсонгишиж төр минь ямар их өгөөмөр баян Монголчуудад минь дотоодын эмчилгээ

болчихвоо гэж ойлгогдоно.    үйлчилгээнд мөнгө төлөх болохоороо гар нь

Хөгжлийн хандлагаар зах зээл л юм бол    татганадаг мөртлөө гадаад эмчилгээндбаруун

эмнэлгийн төлбөрт үйлчилгээ, ЭМД өргөжиж    солгойгүй цацдаг сонин араншин байх юм. Энэ

аль болох олон хүн амыг хамарч эрүүл мэнд    бас л манай салбарын гажуудлын нэг илрэл

үнэ цэнэтэй болох учиртай. 2007 онд төрөс    байхаа.

эрүүл мэндийн бүх зардлын 73.2 хувийг гаргаж САЛБАРЫН ЭДИЙН ЗАСГИЙН ГАЖИЛТ байгаа нь өнөөдөртөө сайн ч, хэр олон жил    УУ, ГАЖУУДАЛ УУ

үргэлжлэх юм бол доо гэх эргэлзээ төрүүлнэ. Салбарын төсөв нь үнэхээр хомсдоод байна

Төр ард түмнийхээ эрүүл мэндэд дандаа ийм    уу, эмнэлгийн төрөл тусламжийн хүртээмж нь

өгөөмөр байх аваас түүн шиг эрхэм баян гэж    дутагдаад байна уу, зохион байгуулалт нь

юу байх вэ? Ерөөлөөр болтугай.    болохгүй байна уу гэдэгт ЭМЯ дуугүй л байх

Тэгэхдээ төр дааж байгаа нь энэ гээд жил    юм. бүрийн эрүүл мэндийн төсөв нвь улсын ЭМЯ энэбүхэнддорвитойхон дүгнэлтхийж

төсвийн орлогын 10 хувиас хэтрэхгүй байгаад    ядахдаа салбарын түвшиндээ зохих асуудлыг

байвал. ЭМД-ийн хүрээ нэмэгдэхгүй байвал,    бага ч болов шийдвэрлэмээр. Хувийн

төсөв даатгал хоёр нь амсуурга төдий хомс    хэвшлийн эрүүл мэндийн салбар их хөгжиж,

даржин мөртөө төлбөрт үйлчилгээгээ    бид их дэмжиж байна гэж ярих хүн олон болж.

зохиомлоор бариад байвал, эрүүл мэндийн    Ортой л байх. Тэгэхдээ л улсын эмнэлгүүд

салбар нь өөрөө хөгжихгүй, техник төхнологи    ачааны хүндийг үүрсэн хэвээр л байна. Хувийн

нь шинэчлэгдэхгүй байгаагсүүлийн жилүүдийн    хэвшлийн эрүүл мэндийн байгууллагуудыг

эрүүл мэндийн салбарын дүр төрх нотлон    хөгжүүлэхтөрийн бодлого, салбарын бодлого

харууллаа.    хоёр нь хоорондоо зөрөөд байх шиг ээ.

За ямартай ч ЭМД-ыг хүчтэй хөгжүүлж Зүй нь улсын эмнэлгийн хийж чаддаггүй

иргэний эрүүл мэнд үнэтэй болсон цагт    үйлчилгээүйлдлийгшинэтөхнологиор чанарын

эмнэлэг хөгждөг нь зах зээлийн нийгэмд    өндөр түвшинд хийж гэмээ нь хувийн хэвшил

нотлогдсон зүйл гэдэг шүү.    улсыынхаас давуу гэдгээ харуулж төлбөртэй

Манай эрүүл мэндийн даатгалын эрсдэл    үйлчилгээ явуулах ёстой биш үү. Гэтэл улсын

хуваадаг зарчимтай, урьдчилсан төлбөрт    эмнэлэгт хийгддэг оношлогоо эмчилгээг

үйлчилгээ байсн сайн талыг нь умартаа юу,    хувийн эмнэлгүүд давтан хийж ЭМД-ын санг

энэ нь үеэ өнөрөөгөө юу? Өдгөө ямартай ч    тамирдуулах нь хэнд ашигтай вэ? хүмүүс нь ч төр засаг нь ч үүнийг ойлгож Сувилал аятайдотор мэдрэл, уламжлалтын

харгалзан үзүэхээ больжээ. Иймд ард иргэд    хувийн ортой эмнэлэг байгууллагсдыг эрүүл

нь хүсвэл ЭМД-ын байгууллагад сайн    мэндийн даатгалын сангаар угжижсуух ньбас

дураараа эрүүл мэндээ даатгадаг /эс хүсвэл    хэнд ашигтай вэ?

энмэлэгт төлбөртэй үйлчлүүлдэг/ улмаар Өдрийн хагаст улсын эмнэлгийн ажлыг

эмнэлэгт төлбөрөө төлж үйлчлүүлээд гарсан    оромдчихоод үдээс хойш хувийнхаа мэнэлэгт

зардлаа даатгалын байгууллагаас нэхэмжилж    очдог "тэлээ хурга" -нууд байх нь зөв үү, буруу

авдаг байх нь энэ цагийн нийгмийн захиалга    юу? Зөв юм бол улсын эмнэлгийн эмч нарт

болсонбололтой.    цалинг чинь нэмж чадахгүй ньээ хувийн

Энэзахиалгахэрэгжвээсдаатгалньхүчтэй    эмнэлгээсээ хагас цалингаа аваарай гээд

боловсронгуй болж, эмч эмнэлэг нь хөгжиж,    журмалчихамаар, буруу юм бол хувь нь

эцэст нь иргэн хүн хожиж, эрүүл мэнд үнэ    хувиараа улс нь улсаараа ялгармаар юм гэж

цэнэтэй болох бус уу. Эрүү мэнд үнэ цэнэгүй    үйлчлүүлэгчид олонтаа ярьж байна. Наад

учраас иргэд эрүүл мэндийнхээ төлөө    захын энэ хэдэн асуудлыг эс шийдвээс эрүүл

дорвитой алхам хийхгүй төрд даатгадаг    мэндийн эдийн засаг эрүүлжих янзгүй. сэтгэлгээ нь арилахгүй байна шүү дээ. Ор шүтэж эмнэлэг сувилал санхүүжүүлсэн

Эмнэлэг хөгжихгүй бол эмч нар нь хоцрогдоно.    лдаатгалын мөнгө нь оргүй амбултори, өрхийн

Хүмүүсгадаадэмчилгээгхүсэмжилнэ. Аргагүй    эмнэлэг, хөнгөлөлттэй жороор олгох эмэнд

шүү дээ. Оношлогоо эмчилгээ хийгэхээр урьд    зарцуулсан мөнгөнөөс 16.2 тэрбум төгрөгөөр

хөршийг зорьдог монгол түмний минь зөрөг    илүү буюу даруй 6.2дахин их байна.

Одоогийн ЭМД-ын сангаас хэрэглэж байгаа / нэг хэвтэн эмчлүүлэгчид ноогдох төлбөрийн хэмжээ зарим тохиолдолд амбулторийн үйлчилгээний төлбөрөөс 100 даин их байгаа/ төлбөрийн томъёог юу гэж ойлгох вэ? Энэ мэт өвчнийг эмчлэхээс илүү урьдчилан сэргийлэх мэт өвчнийг эмчлэхээс илүү урьдчилан сэргийлэх гэсэн төрийн бодлоготойгоо уялдуулан эргэж харах юм их байна.

Дүүргийн эмнэлэгт тэр ч бүү хэл амбулаториор эмчлүүлчих боломжтой сэдрэлгүй архаг өвчтэй хүмүүс нь клиникийн эмнэлэгт ор эзэгнэдэг "дэмий" хэвтэлт клиникийн эмнэлгүүдэд 30-35 хувь байгаа нь нууц бишээ.

Энэ нөхцөлд дүүргийн эмнэлэгт эмчлэгдэх элэг цөс ходоодны архаг үрэвсэлтэй өвчтөнийг клиникийн эмнэлгүүдэд чимээгүйхэн авч хэвтүүлээд дундаас нь 13 мянган төгрөг унагадаг байсан башир аргыг цаашид хэвээр үргэлжлүүлэхээр 2006 оны есдүгээр сард "Даатгуулагчид үзүүлэх тусламж үйлчилгээний зардлын хэмжээг батлах тухай" гурван сайдын тушаал гарчээ. Энд өнгөц харвал унагадаг мөнгөний зөрүү 8000 -аар багассан харагдавч клиник, дүүргийн эмнэлгийн зардлын хэмжээ хэт ойртож / зөрүү нь 5000 төгрөг/ эргээд клиникийн эмнэлгээ жижгэрүүлсэн нь харамсалтай.
Зүй нь аль ч тохиолдолд эмнэлгийн ор санхүүжүүлдэг аргаар бус бүтээгдэхүүнд суурилсан санхүүжилтын арга эсвэл гүйцэтгэлд тулгуурласан урамшууллын арга нэвтрүүлэх тухай тушаалд гурван сайд маань гарын үсгээ зурах ёстой баймаарсан даа. Тийм тушаал гаргах цаг нь аль эрт болсон шүү.

Өрхийн эмнэлгүудэд нэг иргэнд ноогдох санхүүжилтээр тооцож 60 хувийг нь даатгалаас 40 хувийг нь төсвөөс мөнгө гаргаж хот, хөдөөд ялгалгүй нэг иргэнд гэр хороололд 3800, орон сууцны хороололд 2800 төгрөгөөр тооцож төсөв олгодог байлаа. Гэтэл бас л гурван сайдын тушаалаар гэр орон сууцны хороолол гэж ялгалгүй аймагт 3400, нийслэлд 2450 төгрөгөөр тооцож өрхийн эмнэлгүүдийг 100 хувь төсвөөр санхүүжүүлдэг болгосноор лав л нийслэлийн 116 өрхийн эмнэлэг эн оны сүүлээр хаалгаа барих гэдэг шүү.

Сүүлийн жилүүдэд нийслэлд ард түмний эрүүл мэндийн төлөө ганц сургуулийн өргөтгөлийн дайны барилга ч баригдсангүй. Харин ч байгаа хэд нь танагдсаар амаржих эхчүүд нь багталцахгүйн улмаас саяхан нийслэлийн II амаржих газар хүйн халдвар гарсан тухай сүр дулиан болж байх юм.

Энэ бүгд эрүүл мэндийн салбарын эдийн засгийн гажилт уу, төрийн бодлогын гажуудал уу гэдгийг ялгаж салгах цаг болсныг харуулж байгаа бус уу