“Сити Оптик” хараа зүйн газар
Өгүүллийн PDF-ийг татах
Компьютерын хэрэглээнд үндсэн хоёр төрлийн дэлгэц хэрэглэж байна.
Нэгдүгээрт нь CRT (cathode ray tube) буюу катод туяаны хоолойны тусламжтайгаар дүрсийг дамжуулж дэлгэц дээр харуулдаг дэлгэц.
Хоёр дахь төрлийн дэлгэц нь шингэн кристал дэлгэц буюу LCD. Энэ дэлгэц нь транзисторын (3 электродтой маш сийрэг шилэн хоолой) тусламжтайгаар дүрсийг дэлгэцэн дээр дүрсэлдэг. Мөн thin film transistor, TFT буюу нимгэн ялтаст транзистор ч гэж нэрлэгддэг. Учир нь зузааны хэмжээ нь бараг хавтгай дэлгэц шиг нимгэн байдаг.
Дэлгэц нь төрөл хэлбэрээсээ хамаараад төрөл бүрийн цацрагууд, цахилгаан болон соронзон орнууд үүсгэдэг. Дэлгэцээс гарч байгаа эдгээр туяа, цацрагийн хэмжээ хүнд хэрхэн нөлөөлөх талаар доор тайлбарлав.
Ионжсон цацраг (рентген цацраг)
Катод туяаны дэлгэц CRT нь өндөр хүчдэлийн хурдтай цахилгаан орон үүсгэх ба энэ нь дотор ханын флюоресцент дэлгэцийг мөргөж удааширдаг. Энэ үед рентген туяа үүсдэг. Рентген цацрагийн энерги нь катод туяаны хоолойны хүчдэлтэй ойролцоо 5 kV-аас 40 kV буюу рентген цацрагийн зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс бага байдаг. Энэ нь хатуу материалд шүүгдсэн идэвхи багатай рентген цацраг юм. Катод туяаны дэлгэц дээр үүсдэг рентген цацраг нь катод туяаны хоолойны 1 см орчим зузаан шилэн ханаар бараг ихэнхи нь шүүгдэж гадагш цацардаггүй.
Физик текникийн хүрээлэнгийн өргөтгөсөн судалгаа болон Карлсрухын Цөмийн Судалгааны Төвийн хэмжилтээр дэлгэцээс гарах ионжсон цацрагийн хэмжээ жирийн үед байгальд байж байдаг хэмжээнээс 2 нэгжээр бага байсан байна. Энэ судалгаагаар мөн олон ажилтантай, хэд хэдэн компьютертэй ажлын өрөөнд дэлгэцийн эсрэг тал буюу компьютерийн ар талаар цацрах туяаг судалсан. Энэ хэмжээ ч бас маш бага байсан байна.
Мөн жирэмсэн үедээ компьютер дээр ажиллаж байсан эмэгтэйчүүд үр зулбах ба ургийн гаж хөгжил үүсэх эрсдэл ихэсдэг гэж өмнө үздэг байсан бол энэ судалгаагаар үгүйсгэгдсэн байна.
LCD дэлгэц нь ионжсон цацраг үүсгэдэггүй.
Цахилгаан статик орон
CRT дэлгэцийн хувьд катод туяаны хоолойд нь цахилгаан статик орон үүсдэг. Дэлгэцийн гадаргуугаас 30 см хүртэлх зайд 7000 V/m хүчлэгтэй цахилгаан статик орон байдаг. Сүүлийн үеийн CRT дэлгэцүүд үүнээс ч бага хэмжээний цахилгаан орон үүсгэдэг. Мэргэжлийн Хяналтын Байгууллагын зөвшөөрсөнөөр цахилгаан статик орон 20000 V/m-аас хэтрэхгүйгээр байж болдог (Герман Улсын Мэргэжлийн Хяналтын Байгууллагын Зөвлөмжийн ГУМХБЗ B 11-д зааснаар) CRT дэлгэцийн катод туяаны хоолойд өндөр хурдтай электронууд шилэн ханын дотор ханыг мөргөж, киноскопын нүүр нь цахилгаан цэнэгээр цэнэглэгддэг. Мөн агаараас тоос тоосонцорууд татагдаж цэнэгжсэн байж болно.
LCD дэлгэц дээр цахилгаан статик орон бараг байдаггүй.
Цахилгаан соронзон орон
CRT дэлгэц нь цахилгаан гэрлийг чиглүүлэх хугарлын цагираг хэрэглэдэг. Энэ нь соронзон орон үүсгэдэг. Бага давтамжтай орон нь цахилгаан үүсгэвэрээр үүсгэгддэг бол дунд ба өндөр давтамжтай орон нь дэлгэц доторхи өөр өөр төрлийн цахилгаан гүйдэлээс үүсдэг. CRT дэлгэцээс үүсч байгаа бага давтамжтай соронзон орны хэлбэлзэл нь 30 kHz хүртэл буюу гэр ахуйн нөхцөлд хэрэглэгддэг энгийн цахилгаан хэрэгсэл болох үсний сэнс, цахилгаан зуух зэргээс үүсдэг соронзон оронтой ижил хэмжээнд байдаг.
Соронзон урсгалын зөвшөөрөгдөх хэмжээ нь 50 Hz-ийн давтамжтай үед 424 μT байдаг ба Герман Улсын Засгийн Газрын Цацрагаас Хамгаалах Хуулийн дагуу нийт хүн амын хувьд энэ хэмжээ нь 100 μT гэж батлагдсан.
CRT дэлгэцээс 30 см хүртэлх зайнд бага давтамжтай цахилгаан орон дахь соронзон урсгалын хэлбэлзэл 0.75 μT байсан байна. Иймээс CRT дэлгэцээс гарч байгаа цахилгаан болон соронзон орны хэмжээ нь зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс 2-3 нэгжээр бага байна. 30 kHz - 300 GHz-ийн өндөр давтамжтай үед ч CRT дэлгэцийн цахилгаан болон соронзон орны хэмжээ зөвшөөрөгдөх хэмжээнээс эрс бага байдаг. Судалгаагаар дэлгэцээс 30 см-ийн зайн дахь 30 MHz-300 MHz-ийн хооронд давтамжтай үед соронзон орон 2 • 10 -6 A/m ба цахилгаан орон нь 0.18 V/m байсан байна. Герман Улсын Мэргэжлийн Хяналтын Байгууллагын Зөвлөмжийн дагуу энэ нь хэвийн хэмжээ бөгөөд соронзон орон нь 0073 A/m, цахилгаан орон нь 27.5 V/m хүртэл байхад хэвийн гэж үздэг байна.
LCD дэлгэц хагас дамжуулагч хэрэглэдэг ба бага хүчээр ажилладаг учир маш бага хэмжээний цахилгаан соронзон орон үүсгэдэг.
1988 онд Шведийн үйлдвэрчний эвлэлийн байгууллага TCO-өөс дэлгэцээс ялгарах цацрагийн хэвийн хэмжээний хязгаарын талаар баримтлал гаргасан. Энэ хэмжээ нь жирийн зааварчилгаа боловч дэлгэцээс ялгарах цацрагийн хэвийн хэмжээг тогтооход дэлхий даяар энэ зааварчилгааг баримталдаг.
TCO-ийн шаардлагыг хангасаныг илтгэх тэмдэг
Цахилгаан соронзон зохицол
Ямар нэгэн цахилгаан багаж нь ажиллах үедээ цахилгаан гүйдэлээр цахилгаан соронзон орон ба эсэргүүцэл үүсгэж болно. Эдгээр нь ойр орчимдоо ажиллаж байгаа бусад цахилгаан хэрэгсэлийн ажиллагаанд нөлөөлж болох юм. Тиймээс цахилгаан хэрэгсэл нь бусад цахилгаан хэрэгсэлд нөлөөлөхгүй хэмжээний маш бага эсэргүүцэлтэй байх нь чухал.
CRT дэлгэцийн хувьд цахилгаан соронзон орон үүсгэдэг учир цахилгааны дотоод тархалтын улмаас дээрхи асуудал үүсдэг. Бусад цахилгаан хэрэгсэлд нөлөөлөх энэ асуудал нь CRT буюу катод туяаны дэлгэцийн цахилгаан цацраг дээрхи соронзон орны нөлөөгөөр үүсдэг. Цахилгааны цацраг нь соронзон орноор хугарч дэлгэц дээрхи өнгөний ялгарал өөрчлөгддөг. Энэ нь дүрсний тод бүдэг, өнгө өөрчлөгдөх, дүрс жирэлзэхэд хүргэж болно. Жишээлбэл: зарим мэдрэмтгий цахилгаан хэрэгсэлүүд 0.4 μT орчим соронзон урсгалтай байдаг байна.
LCD дэлгэц нь бүтэц зохион байгуулалтынхаа улмаас гадаад соронзон орны нөлөөлөл бараг байдаггүй.
Оптикийн цацрагууд
Оптикийн цацрагт хэт ягаан туяа, үзэгдэх гэрлүүд ба хэт улаан туяа орно.
CRT дэлгэцийн хувьд катод хоолойны цахилгаан гэрэл флюоресцент давхрага үүсгэхэд цацрагийн гурван хэлбэр гурвуулаа дэлгэцийн дотор үүсдэг. Хэт улаан туяа нь мөн катод хоолойны халаалтанд хэрэглэгддэг. Энэ дэлгэцэнд үүсдэг хэт ягаан туяа нь бараг ихэнхи хувь нь шилэн хоолойд шүүгддэг. Дэлгэцийн гадна хэсэгт маш бага хэмжээний туяа илэрдэг. Үүнд тухайлбал UV-A буюу А төрлийн хэт ягаан туяаны дээд хэмжээ нь 10 mВт/m2-оос бага ялгардаг. UV-B буюу В төрлийн туяаны хэмжээ ч бас 3-6 нэгжээр бага байдаг. Ажлын найман цагийн турш ялгарах UV-A туяаны хэмжээ 288 J/m2-аас бага байдаг. Ионжоогүй Цацрагаас Хамгаалах Олон Улсын Хорооноос гаргасан хэмжээгээр нүдэнд аюулгүй, зөвшөөрөгдөх дээд хэмжээ нь 10000 J/m2 байдаг. Иймээс CRT дэлгэцээс ялгарах хэт ягаан туяаны хэмжээ хүнд аюул хор учруулахгүй юм.
Ийм дэлгэцээс ялгарах нүдэнд үзэгдэх гэрлийн хэмжээ ч мөн нүдэнд аюултай хэмжээнээс маш бага байдаг.
CRT дэлгэцээс ялгарах хэт улаан туяаны хэмжээ ч бас өчүүхэн бага. Ионжоогүй Цацрагаас Хамгаалах Олон Улсын Хорооноос гаргасан зөвшөөрөгдөх хэмжээ 100000 mВт/m2 байхад ийм дэлгэцийн хэт улаан туяаны хэмжээ 200 mВт/m2 орчим хэмжигддэг байна.
LCD дэлгэцээс мөн хэт ягаан, хэт улаан, үзэгдэх гэрлүүд маш бага хэмжээгээр буюу хүнд аюулгүй хэмжээгээр гардаг.
Дүгнэлт
Дүгнэж хэлэхэд LCD ба CRT дэлгэц аль аль нь маш бага хэмжээний цахилгаан соронзон орон болон оптикийн туяанууд үүсгэдэг. Ионжсон цацрагийн хувьд CRT дэлгэц маш бага хэмжээгээр үүсгэдэг бол LCD дэлгэц огт үүсгэдэггүй. Эдгээр цацраг, туяануудын хэмжээ нь хүний эрүүл мэндэд хор болохгүйгээр маш бага хэмжээгээр гардаг. Энэ нь ажлын байрны нэг өрөөнд хэд хэдэн буюу олон дэлгэц зэрэг ажиллуулах, жирэмсэн эмэгтэй компьютер дээр ажиллах үед ч ямар нэг аюулгүй байсан байна. Иймээс дэлгэцээс ялгарах цацраг эрүүл мэндэд хортойгоор нөлөөлнө гэж айх зүйлгүй юм.
Ерөнхийдөө компьютер дээр удаан хугацаагаар ядартлаа ажиллах, анхаарлаа удаан хугацаагаар төвлөрүүлэх, муу гэрэлтүүлэгтэй орчин, гялбалт, ажлын байрны буруу зохион байгуулалт гэх мэт нь ядрах, нүд чилэх, толгой өвдөх, нуруу чилэх, даралт ихсэх зэрэгт хүргэдэг.
2. Handbuch Nichtionisierende Strahlung. Hrsg.: Berufsgenossenschaft der Feinmechanik und Elektrotechnik (BGFE), Köln (1999) – Losebl.-Ausg
3. Lauterbach, U.: Strahlenexposition durch Datensichtgeräte. In: PTB-Berichte –Serie Dosimetrie Nr. 10. Hrsg.: Physikalisch Technische Bundesanstalt, Braunschweig (1984)
4. McDonald, A.D.; Cherry, N. M.; Delorme, C.; McDonald, J.C.: Visual display units and pregnancy: evidence from the Montreal survey. J. Occup. Med. 8 (1986), S. 1226- 1231
5. McDonald, A.D., MacDonald, J.C. Armstrong, B.; Cherry, N.; Nolin, A.D.; Robert, D.: Work with visual display unit in pregnancy. Brit. J. Ind. Med. 45 (1988), S. 509-515
6. Berufsgenossenschaftliche Vorschriften für Sicherheit und Gesundheit bei der Arbeit: Elektromagnetische Felder (BGV B11) (06.01). Carl Heymanns Köln (2001)
7. Sechsundzwanzigste Verordnung zur Durchführung des Bundes Immissionsschutzgesetzes vom 16. Dezember 1996 (Verordnung über elektromagnetische Felder – 26. BImSchV). BGBl. I (1996), S. 1966
8. Bittighofer, P.M.: Strahlenemissionen aus Bildschirmgeräten. Arbeitsmed. Sozialmed. Präventionsmed. 23 (1988), S. 269-274
9. Marriott, I.A.; Stuchly, M.A. Health aspects of work with visual display terminals. J. Occup. Med. 28 (1986), S. 833-848
10. International Commission on NonIonizing Radiation Protection: Guidelines on limits of exposure to ultraviolet radiation of wavelenghts between 180 nm and 400 nm (Incoherent Optical Radiation). Health Physics 49 (1985) Nr. 2, S. 331-340
11. International Commission on NonIonizing Riadiation Protection: Proposed Change to the IRPA 1985 Guidelines on Limits of Exposure to Ultraviolet Radiation. Health Physics 56 (1989) Nr. 6, S. 971-972
12. International Commission on NonIonizing Radiation Protection: Guidelines on UV radiation exposure. Health Physics 71(1996) Nr. 6, S. 978
13. International Commission on NonIonizing Radiation Protection: Guidelines on Limits of Exposure to broadband incoherent optical radiation (0,38 to 3 μm). Health Physics 73
(1997) Nr. 3, S. 539-554
14. Verordnung über Sicherheit und Gesundheitsschutz bei der Arbeit an Bildschirmgeräten vom 4. Dezember 1996. BGBl. I (1996), S. 1841; zul. Geänd BGBl. I (2003), S. 2304
15. Berufsgenossenschaftliche Informationen: Bildschirm- und Büroarbeitsplätze – Leitfaden für die Gestaltung (BGI 650) (01.02). Hrsg.: Verwaltungs-Berufsgenossenschaft, Hamburg. C. L. Rautenberg, Glückstadt (2002)
