Бага насны хүүхдэд тэжээл хямрал (дистрофи) үүсгэх урьдчил-сан хүчин зүйлсийн зонхилох хэсэг нь хоол тэжээл болоод халдвар харшлын нөлөө юм. Тэжээл хямралын үед уураг, тослогийн хэвийн солилцоонд гүнзгий өөрчлөлт гарч бие махбодын иммунореактив ча-нарыг эрс бууруулдаг болохыг эрдэмтэд (Ю. М. Гефтер, 1944; А. С. Розенталь 1948, В. С Гостев, 1950, П. Ф. Здродовский, 1950 В. Ф. Ведрашко, 1952; Н. Е. Озерцовская, 1953; Е. М. Фатеева, Н. А. Троицкая, 1963;   Т. Н. Хаустова, 1963 г.м)   судалсаар    ирлээ.

1964 онд Е. М. Фатеева тэжээл хямралтай нярай хүүхдийн 86,0%-д, нэг хүртэлх насны хүүхдийн 49,3%-д уг эмгэг нь хоол тэ-жээлээс шалтгаалж байгааг тогтоосон байна.

Хоол тэжээл нь хэмжээ, чанарын хувьд хүүхдийн хэрэгцээг бү-рэн хангаж чадаагүйгээс цус багадах, тэжээл доройтох (гипотрофи), сульдаа тусах зэрэг эмгэг үүсэхэд бага насны хүүхдийн фагоцито-зын үзүүлэлт нь эрс буурдаг болохыг И. Л. Гусарская, А. Д. Ко-сицкая (1966) нар баталсан байдаг. Өнгөрсөн жилүүдэд хийсэн бид-ний судалгаагаар, хөхүүл хүүхдийн 40,9—49,7%, холимог хоолтой хүүхдийн 44,0—64,3%, тэжээвэр хүүхдийн 54,1—84,3%-ийг тэжээл хям-ралтай хүүхэд эзэлж байна.

Хүүхдийн клиникийн нэгдсэн төв эмнэлгийн сүүлийн 9 жилийн материалаас үзэхэд гэдэсний өвчнөөр нас барагчдын 10,0—24,9% нь холимог хоолтой, 14,4—46,9% нь тэжээвэр хүүхэд байв.

Г. Данзангийн (1971) судалгаанаас үзэхэд хоол тэжээлийн га-ралтай хорт биж өвчин гэдэсний бусад өвчний дотор 25,6%-ийг эзэлж байна. Иймээс гэдэсний цочмог хямралын үе дэх хооллолт, түүний шингэцийг судлан тогтоох нь онол практикийн ач холбогдол бүхий зүйл юм.

Бодисын солилцооны, тухайлбал уураг, тослогийн солилцооны өөрчлөлт ямар нөхцөл байдалд хэдий хирийн хугацаанд хэвийн хэмжээнд эргэн ордог талаар явуулсан судалгааны материал ховор байна. Бага насны хүүхдийн тэжээл доройтлын хувийн жинг багасгах арга хэмжээг боловсруулахаас гадна тэдгээрт тохирох, хялбархан шингэх чанарлаг хоолыг олж тогтоох нь чухал байгаа юм.

.

.Бид Хүүхдийн Клиникийн төв эмнэлэгт эмчлэгдсэн гэдэсний өвчтэй 34 хүүхдийн бодит хоолны (В-рис, тараг, дан сүү ээдэм)  уураг тослогийн шингэцийг судалсан зарим дүнг танилцуулж байна. 1-р хүснэгт                                                                            

                                     Өвчтөнийг оношийн байдлаар ялгасан нь

Дээрх өвчтөний 6 нь тэжээл доройтлын 1-р зэрэгтэй, 28 нь II—III зэрэгт хүрсэн байв. Өвчтөн тус бүрийн хоол, хоёр хоногийн фекаль дахь азотыг Кьелдалыи аргаар, тослогийг Сокслетын аппаратад нэрж тодорхойлов.                                                                 

Бид өвчний хордлогын үед 6—12—13 цагийн турш хоол сойж тэр хугацаанд 5%-ийн глюкоз, ренгерийн уусмалыг өгч байлаа. Хоол сойлтын хугацаа дуусмагц В-рис ба В-таргаар хэмжээт хоолыг 2—2,5 цаг тутам өгч нэг удаа идэх хоолыг өдөр тутам 5—10 мл-ээр нэмэгдүүлж байв. Гэдэсний өвчиөөр хүндэрсэн тэжээл доройтолтой хүүхдийн хоолны шингэцийг гэдэсний цочмог хямралын эхний үед судалсан байдлыг 2-р хүснэгтэнд үзүүлэв.

2-р хүснэгтээс үзэхэд тэжээлийн доройтлын аль ч зэрэгт уураг тослогийн шингэц их буурч байна. Энэ нь эрүүл тэжээвэр хүүхдэд хийсэн Д. Дамбын судалгааны урьдчилсдн дүнтэй харьцуулан үзэхэд их доогуур байна.

 Үүнд: тэжээл доройтлын 1 зэрэгт уургийн шингэц 10,7%, тослог Л5,2%-иар, II зэрэгт уураг 14,6%, тослог 20,2%-иар тус тус буурч байхад III зэрэгт дээрх үзүүлэлт тохирох байдлаар 24,4%, 23,2% байна.

Ийм учраас гэдэсний өвчнөөр хүндэрсэн тэжээл доройтол бүхий хүүхдэд өгөх хэмжээт хоолны уураг, тослогийг нэмэхэд гол зорилго орших бус харин уураг, тослогийн толерант чанарыг харгалзах нь зүйтэй юм. Бид өвчтөний бие засарч хордлого багасах үеэс эхлэн клиник эдгэрлийн үе хүртэл хугацаанд тэжээл доройтлын 1,2 зэрэгт байгаа хүүхдийн 1 кг жин тутамд 3,0—4,5 г тослог буюу өө- рөөр хэлбэл тосдогийн хоногийн хэрэгцээг 1/2 хүртэл бууруулж хооллоход түүний шингэц нь тэжээл доройтлын 1 зэрэгт байгаа гэдэсний өвчтөний хордлого багасах үед 91,5+3,6%, эдгэрэх үед 93,2+ +2,6%, харин II зэрэгт байгаа өвчтөнд дурдсан үзүүлэлт тохирох байдлаар 90,2+1,2, эдгэрэх үед 91,7+2,4% болон нэмэгдэж байлаа. Энэ нь гэдэсний өвчтэй, эцэнхий туранхай хүүхдийн хоолон дахь тослогийн хоногийн хэрэгцээний хэмжээг хагас хувь хүртэл бууруулж аажим ихэсгэн өгөх нь илүү тохиромжтой болохыг гэрчилж өглөө.

Д. Дамбын судалгаагаар, тэжээвэр эрүүл хүүхдэд эхний 3 сард азотын ретенци 41,0+1,49%, мөн насны эрүүл хөхүүл хүүхдэд 56,7± 4г,2 % байхад гэдэсний өвчнөөр хүндэрсэн тэжээл доройтолттой хүүхдийн азотын ретенци нийтдээ их гарч байна.Үүнд: тэжээл доройтлын гуравдугаар зэрэгт азотын ретенци өвчний эхний үед бага зэрэг буурч эдгэрэх үедээ 71,7—74,3% хүртэл ихсэж байхад тэжээл доройтлын 2 үе, гэдэсний өвчний аль ч үед бараг нэг хэвийн  түвшинд (тохирох байдлаар 46,3%,51,6%, 42,9%) байв.

 Тэжээл доройтолтын III зэрэгт азотын хуримтлал гэдэсний өвчний эхэн ба дунд үед бага зэрэг буурч (40,4%,39,2%) клиник эдгэрэлтийн үед 50,8% хүртэл нэмэгдэж байгаагаас үзэхэд уургийн дутагдлыг нөхөх бие махбодын компенсаци үйл ажиллагаатай холбоотой байж болох юм. Гэвч бидний судалгаа эхлэлт төдий байгааг дурдах нь зүйтэй.

Гэдэсний цочмог хордлогыг эмчилж байгаа хугацаанд тэжээл доройтолтой өвчтөний нийт уургийн динамик өөрчлөлтийг 3-р   хүснэгтэнд үзүүлэв.

3-р хүснэгт 

Цусан дахь нийт уургийн өөрчлөлт/г%/