Н. Доржсүрэн

Эмийн завод

Изучена рецептура лекарств, изгогозленн дх аптеками больниц г. Улан-Биора № 1 и 2. Всгго бллэ и*ученэ бол^ае 43 тысдч рецэптоз на 1970 год. Изучениз рзцеп-туры показало, что рецэптура бэльничн лх атте< кы по сгру.<гуре лзкаэсгззнн лх форм, так и по сложности лекарств, резко отллчается от рецептуры хорасчётных атгек. »

При игучении пэвторяемости рецептуры выявлены 52 часто повторяющиеся лекарсгвенн ле прэписи, из нлх 30 прэписей предлагаются для заготовки в виде шутриаптечных стандартов.

Манай эх орны өргөн уудам нутагт 6 дүрсийн тарваган шийр ургадаг болох нь тодорхойяогджээ. Ардын эмнэлэгт тарваган шийр ^всийг уулгины өвчин, халуун намдаахад хэрэглэдэг байсан байна. Анх зөвлөлтийн эм судлагч М. Н. Варлаков цэр ховхлох, ханиад да-рах үйлчилгээтэйг зааж, практикт нэвтрүүлснээс хойш эмнэлэгт хэ-рэглэгдэж байна. Тарваган шийр өвсийг эмнэлгийн практикт цэр ховх-лох, ханиад намдаах болон бөөлжүүлэх зорилгоор хэрэглэхээс гадна түүнээс гарган авсан пахикарпин, цитизин цэвэр аЛкалоидуудыг өргөн хэрэглэж байна. Үйлчилгээний өргөн хүрээт алкалоидуудыг агуулсан энэ ургамал фитохими, фармакологийн хувьд харьцангуй бага суд-лагдсан байна. Тарваган шийр нь хинолизидины уламжлалын эгнээ-ний алкалоидуудыг агуулах ба гол алкалоид нь термопсин болно. Анх энэ ургамлаас академич А. Орехов 5 алкалоидыг цэврээр гарган авч, хожим 2 алкалоидыг нэмэн нээжээ.

Сүүлийн жилүүдэд академич Ю. Юнусов, түүний шавь нар тар-ваган шийрийн дүрсүүдээс 2 алкалоидыг гаргасан байна. Ер нь алка-лоидын хэмжээ бүрэлдэхүүн нь га^ар нутгийн онцлог, хөгжлийн үе шат зэргээс хамааран 0,5—3,2% хэлбэлздэг байна. Ланцуй тарваган шийрт алкалоидын хэмжээ 0,6—1,1% (Орехов А.П), 0,88—2,56% (Епо-ва) байцаг байна. Тарваган шийрийн фяавоноид, сапонин, аргаах бо-дис зэрэг биологийн идэвхт нэгдлүүдийг судалсан материал хомс, тодруулах учиртай асуудлууд байдаг билээ.

Тарваган шийр өвсөнд фитохимийн судалгаа явуулж^ эмнэлгийн лрактикт ихээр сонирхол татаж байгаа энэ ургамлын үйлчлэгч гол бодис-алкалоицын хэмжээг тодорхойяох нь манай орны нөхцөлд түү-нийг түүх хугацааг тогтоох практикийн ач холбогдолтойгоос гадна дүрсүүдийн химийн найрлагыг нарийн тогтоох нь оноя практикийн сонирхолтой байгаа юм. Бид цаашид фитохимийн суцаягааг тарваган шийр өвсний дүрсүүдэд нарийвчлан хийх зорилго тавьж байна. Туршлагын хэсэг

Эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлж байгаа өвчтөнүүдэд эмийн туслам-жийг сайжруулах гол зам бол бэлэн эмийн хэлбэрийг ихэсгэх явдал юм. Бэлэн хэлбэрийн эм нь эмийг олгох хугацааг түргэсгэх, эмийн саигийн ажилчдын хөдөлмөрийн бүтээмжийг дээшлүүлэх, эмийн тун тохируулах ач холбогдолтой юм.

Социалист орнуудын эм хангамжийн албаны туршлагаас үзэхэд бух жоронд эзлэх бэлэн хэлбэрийн эмийн жинг ихэсгэхдээ: аптекуу­дын хүлээн авч найруулан бэлтгэж байгаа амбулатори ба стациона-рын жоронд байнга судалгаа хийснээр зорилгодоо хүрч байна. Энэ талаар ЗХУ-ын Москва, Киев, Баку, Г1ермь, Ташкент зэрэг хотуудын ЦАНИЙ болон лабораториуд ихээхэн ажил хийж байна.

Манай оронд жоруудыг судлах ажил сүүлийн жилүүдээс эхлэн хийгдэж байгаа юм.

Бид, больницын аптекийн стационарын жорыг 1970 онд Улаан-баатар хотын 1, 3-р больницад судлахад жор нь змийн хэлбэрийн •бүрэлдэхүүн ба бичиж буй эмийн тоогоор, аж ахуйн тооцоот апте-куудын хүлээн авч байгаа амбулаторийн жоруудтай харьцуулан үзэ-хэд эрс ялгаатай байна. Больницын аптекийн стационарын жорын ихэнх хувийг тарилгын уусмал эзэлж, жоронд нэг, хоёр төрлийн эм бичигдэн бэлэн эмийн эзлэх хувийн жин бага байгаа нь судалгаа-гаар харагдаж байна.

Бид станционарын жорыг судлахдаа Узбек улсын Ташкент хо-тын АУД Сургуулийн багш Ташмухамёдовын аргын дагуу сар ту-тамд таван өдрийн жорыг хуулан авах замаар 1970 оны 3-р сараас 12-р сарыг дуустал Э X Яамны Сайдын 1969 оны 10-р сарын 19-ны өдрийн 60-р тушаалын дагуу жорын нэгжид оруулан Улаанбаатар хотын нэг, гуравдугаар больницын аптекийн 46, 041 ширхэг жорыг судалж түүнийгээ 1963 онд Ташкентын АУДС-ын багш Ташмухаме-довын долоон больницын аптекийн стационарын жорыг судалсан дүнтэй харьцуулан үзлээ.

1-р х ү с н э г т Больницын аптекийн найрлагатай жорын эмийн хэлбэрийг хувиар үзүүлбэл

1-р хүснэгтээс үзэхэд найрлагатай жорыг эмийн хэлбэр бүрээр ангилан үзэхэд: Жорын ихэнх хувийг шингэн эм (87,8 %) эзлэн эд-гээрийн дотроос тарилгын уусмал 72,4 %-ийг эзэлж байгаа нь жо-рьш онцлогийг гэрчилж байна. Дотуур хэрэглэх шингэн 7,99%, га-дуур хэрэглэх шингэн 7,42 %-ийг эзэлж буй нь аж -ахуйн тооцоот

аптекуудын найрл^гатай жортой харьцуулан үзвэл бага байна. Нун-таг эмийг аптек их хэмжээгээр бэлтгэх учир 9,53 %-ийг эзэлж байна.

Бусад төрлийн эмүүд 2,68% байгаа нь аптект гол суурийг тосон түрхэц эзэлж, бусад эм нь туйлын бага бичигдэяс байгааг судалгаа харуулж байна.

Ташкент хотын больницын аптекуудын жорын судалгаатай харь-цуулан үзэхэд ихэнх эмийн хэлбэрүүд нь хоорондоо 4,2—9,19%-иар бидний судалгаанаас хэлбэлзэж байгаа нь манай эмч нарын бичиж буй жорын онцлогийг харуулж байна. Үүнд: Шингэн эм дүнгээр 4,46%-иар их, дотуур хэрэглэх эм 6,48%-иар бага, тарилгын уусмал 9,19%-иар их, нунтаг эм 5,86-иар их тус тус хэлбэлзэж байна.

Жоронд бичигдэж байгаа эмийн тоог судалснаар жор нарийн бай-гаа эсэх, найруулан бэлтгэхэд хир зэрэг цаг зарцуулж байгааг ха-руулаж болох юм.

Нэг жоронд бичигдэж буй эмийн тоог судлахдаа эмийн тоонд (нэрсэн ус, вазелин) зэргийг аваагү# юм.

4-р х ү с н з г т

Жоронд бичигдэж байгаа эмийн тоог хувиар үзүүлбэл

2-р хүснэгтээс үзэхэд: 1 төрлийн эм 88,6%, 2 төрлийнх 8,16% би-чигдэж жор нь маш энгийн байдалтай байна. Харин Ташкент хотын больницын аптекуудын жорын судалгаатай харьцуулан • үзэхэд тэд-нийд 2 төрлийн эм орсон станционарын жор ихэнх суурийг эзэлдэг байна.

Жоронд бичигдэж байгаа эмийн эзлэхүүний ба ширхэгийн хэмжээг огтоох нь уул эмийг урьдчилан болон хагас автоматаар бэлтгэхэд ташигтай юм.

3-р хүснэгтээс үзэхэд дотуур, гадуур хэрэглэж байгаа шингэ эмүүдийн 88,46—42%-ийг 500 мл-ээс хэмжээгээр бичиж байна. 200 мл 1,21—5,47%, 50 мл 1,13%, 15 мл 1,67% нь тус тус бичигдэж байгаа-гаас үзэхэд аж ахуйн тооцоот аптекуудын хүлээн авч буй жорыг бодв ол эмийн эзлэхүүний хэмжээ нэг жоронд их хэмжээгээр бичиг-дэж байна. Үүнээс үзэхэд зарим нэгэн шингэн эмийг хагас механикж-сан аргаар бэлтгэж болох талтай юм.

Жоронд бичигдэж байгаа эмийн эзлэхүүний ба ширхэгийн

хэмжээг %-иар үзүүлбэл

Үргэлжлэл

Жорын давтан бичилтийг илрүүлэх нь уул жорыг заводад ба аптекуудад урьдчилан бэлтгэх замаар бэлэн хэлбэрт шилжүүлэн, эмийн тусламжийг түргэсгэн, аптекийн ажилчдын хөдөлмөрийн бү-тээмжийг дээшлүүлэх ач холбогдолтой юм.

Энэ зорилтыг тавьсан үндсэн дээр бид жор давталтыг 4 групп болгон хувааж үзэхэд, 87,4% буюу 40 мянга гаруй жор нь 50-аас дээш удаа давтагдан бичигдэж байгаа ба ялангуяа тарилгын уусма-лын 94,8% нь 100-гаас дээш удаа давтагдан бичигдэж байгаа нь со-нирхолтой юм.

Эдгээрийн дотроос зарим нэг олон давтагдаж буй жорыг нэрлэвэл:

1. Кальций хлорид 10%; 2. Аскорбины хүчил 1,2%; 3. Натри хло-рид 0,9% ба 10%; 4. Глюкоз 5,10 ба 40%; 5. Новокаин 1,2 ба 0,25%; 6. Хлорамин 2,3%; 7. Фурациллин 1:5000 8. Стрептоцид 0,5,9. Фтала-зол 0,5; 10. Анальгин Н-пирамдон 11. Люминал + сахар, димедрол + сахар зэрэг 20 шахам эмүүд давтагдаж байгааг илрүүллээ.

1. 1 ба 3-р больницын аптекийн жорын бүрэлдэхүүний хувийн жинг тогтооход судалсан 460 41 жорт 548 бичилтээр 196 эм бичигдсэнийг тодорхойлсон нь тус улсад байгаа 1400 нэр төрлийн эмийн 14,3%-ийг хамарч байна. Больницын стационарын жоронд 1,2 төрлийн эмүүд бичигдэх нь их байна.

2. Жорын дотор тарилгын уусмал, хуурай эмүүд нилээд хувийг эзэлж байгааг харгалзан цаашид үүнийг стандартчилах болон хөдөл-мөр зохион байгуулалтыг энэ хэлбэрийн эмэнд чиглүүлж зохион бай-гуулах хэрэгтэй юм.

20 гаруй дахин бичигдэж буй эмийг урьдчилан аптект ба заво-ды н аргаар бэлдэх шаардлагатай гэж үзнэ.