Дотрын өвчний мэргэжлийн тусламж нь хүн амд үзүүлэх эмнэлгийн тусламжийн хамгийн түгээмэл хэлбэр бөгөөд амбулатори-поликлиникийи үйлчилгээний 40— 55%, эмнэлгийн бүх орны 20 гаруй хувийг эзэлдэг (4).

Манай оронд хүн амын өвчлөлийг эмнэлэгт хэвтэж эмчлүүлсэн материалаар судлах ажил тодорхой эмнэлэг, нутаг дэвсгэрийн төвшинд хийгдэж байна. (1, 3, 5, 6, 7).

 Хэвтсэн шалтгааныг тал бүрээс нь судалснаар өвчлөлийн тархалт, бүтцийн зүй тогтол, поликлиник-стационарын уялдаа холбоог тогтоох, эмнэлгийн ор, боловсон хүчин, эм хангамжийн төлөвлөлтийг боловсронгуй болгох ажилд үнэт материал болдог байна.

Бид аймгийн хүн амд дотрын евчний мэргэжлийн тусламжийн зарим үзүүлэлт дотрын өвчний тархалт, үгдрэл хүндрэл, нас, хүйсний бүтэц, өвчлөлийн cap, улирлын хэлбэлзэл хөдөөнөөс ирж дотрын өвчнөөр хэвтэж эмчлүүлэгчдийн нийгэм, эмнэл зүйн онцлог, дундаж ор хоног, өвчний төрөл ангилалын холбоог судлах зорилго тавилаа.

   Судалгааны аргачлал, материал: Бид судалгаандаа Ховд аймгийн нэгдсэн эмнэлгийн дотрын тасагт 1985—1986 онд хавтэж эмчлүүлсэн 1945 өвчтөнд судалгааны тусгай карт хөтлөн статистик боловсруулалт хийж, харьцуулан судлах журмаар уг ажлыг гүйцэтгэлээ.

Судалгааны үр дүн: Дотрын тасаг 1985—1986 онд 50—55 ортой ажиллаж, дундаж ор хоног 19,0; орны эргэлт 18,1; орны үйл ажиллагаа 350—355 байсан нь дотрын орны хүрэлцээ дутмаг байсныг харуулж байна. Ийм учраас хэвтэж эмчлүүлэгчдийн 50 гаруй хувь нь 1—3 хоног ор хүлээж байжээ. Ор­ны хүлээгдлийг сараар судлахад 8, 9 дүгээр сараас бусад саруудад тогтмол их байлаа.

Бидний ажиглалтаар аймгийн нэгдсэн эмнэлгийн дотрын тасагт аймгийн төвийн 16-аас дээш насны хүмүүсийн 8,3% нь хэвтэж эмчлүүлжээ. Хөдөөний хүн амын 19,6% (Ц.Мухар 1977) хотын хүн амын 25% (Л. Буджав 1971) хэвтэж эмчлүүлсэн судалгаа бий.

Дотрын тасагт харьяа сумдаас ирж эмчлүүлэгсэд 28,1% байгаа ба Дорнод, Архангай, Дундговь аймгуудад (Л. Буджав, Н. Чагнаа) 1973 онд явуулсан судалгаанд 25% байлаа. Энэ нь орны хүрэлцээтэй холбоотой юм. Хөдөөнөөс нэгдсэн эмнэлгийн дотрын тасагт хэвтэж эмчлүүлэгсдийг аймгийн төвөөс алслагдсан байдалтай нь харьцуулан судлахад 75 км хүртэл зайнд орших (Буянт, Ховд, Мянгад, Эрдэнэбүрэн, Дуут, Манхан) сумуудаас ирж хэвтэгсэд 52%-ийг, 75— 200 км хүртэл зайнд орших (Дөргөн, Чандмань, Зэрэг, Мөнххайрхан, Мөст) 25,9%; 200-аас дээш км зайнд орших (Алтай, Булган, Үенч, Дэцэг, Дарви) сумдынх 22,1%-ийг эзлэж байлаа, Энэ нь эмнэлгийн үйлчилгээний дүүргийн нөлөөг харуулах нэг гол үзүүлэлт мөн.

Бид хэвтсэн шалтгааныг өвчний ангилал нэршлээр харьцуулан дүнг профессор Б. Рагчаагийн (1965) судалгаатай харьцуулан хүснэгт 1-д харуулав.

Судалгаанаас үзэхэд амьсгал зүрх судасны эрхтэний өвчнөөр хэвтэгсэд 52%-ийг эзэлж, Б. Рагчаагийн судалгаатай тохирч байна.

Харин ходоод гэдэсний замын өвчин (11,0%) багассан байхад элэг цөсний өвчин (12,0%), бөөр, шээс ялгах эрхтэнийх (16,0%) ихэссэн нь ажиглагдлаа.

Хэвтэж эмчлүүлсэн тоогоор амьсгалын эрхтэний өвчин тэргүүн байранд орж байгаа  боловч ор хоног эзлэх тоогоор зүрх судасны өвчин (28,0) эхний байранд орж, дараа нь амьсгалын эрхтэнийг (24,7), бөөр шээс ялгах эрхтэний (18,4), ор хоног 71,1%-ийг эзэлж байна.

Дундаж oйp хоног эрхтэн системүүдээр эрс ялгаатай байгаа ба бөөр, шээс ялгах эрхтэний (22,0) хамгийн их байхад, хоол боловсруулах эрхтэнийх (15,0) бага байна. ЗХУ-ын судлаач И. Д. Богатыревынхтэй харьцуулахад ихэнх эрхтэн системээр дундаж оp хоног тохирч байгаа боловч бөөр шээс ялгах эрхтэний дундаж ор хоног манайд их байна.

Дөрөвдүгээр хүснэгтээс үзэхэд зүрх судасны өвчнөөр хэвтэгсэд өвөл, хавар илүү, амьсгалын замын өвчнөөр 11 дүгээр сард ихсэж, тогтмол их байсаар 3 дугаар сараас эхлэн аажим буурч, хоол боловсруулах эрхтэний өвчнөөр 7, 8, 9 дүгээр саруудад олон хүн хэвтэж, харин элэгний архаг үрэвсэлд cap, улирлын ялгаа бага, цөсний өвчнүүд өвөл арай их, бөөр шээс ялгах эрхтэний өвчнүүд 6, 7 дугаар сард бага хэвтжээ.

Дотрын тасагт хэвтэж эмчлүүлэгсэдийн 48,0% нь эрэгтэй, 52,0% нь эмэгтэйчүүд байв. Зүрх судас, ходоод гэдэс, элэг цөсний замын өвчнүүдээр хэвтэгсдэд хүйсний ялгаа бага байлаа. Харин амьсгалын замын эрхтэний өвчинөөр эмчлүүлэгсэдийн 57,0% нь эрэгтэйчүүд, бөөр шээсний зам, цус, дотоод шүүрлийн булчирхайн эрхтэний өвчнөөр хэвтсэн эмэгтэйчүүд, эрэгтэйчүүдээс 2—3 дахин их байв.

Цус ба дотоод шүүрлийн булчирхайн өвчний ихэнхийг цус багасалт,  бамбай  булчирхайн  хордлогот томрол эзэлж байлаа.

Дүгнэлт: 1. Дотрын өвчнеөр хэвтсэн шалтгааныг судлахад эхний байранд зүрх судасны, амьсгал, бөөр шээсний замын өвчнүүд орж, op хоногийн 71,1%-ийг бүх хэвтэж эмчлүүлсэн өвчлөлийн шалтгааны 68%-ийг эзлэж байна.

Үйлчлэх хүрээний сумуудаас ирж эмчлүүлэгсэд нийт эмчлүүлэгсэдийн 28,1%-ийг эзлэж, аймгийн төвд ойртох тутам нэгдсэн эмнэлэгт үзүүлж эмчлүүлэх нь их байна.

Дотрын тасагт бүх хэвтэтсэдийн 59,3% нь 11 дүгээр сараас 5 дугаар сард хэвтэж, 16—29, 50-иас дээш насны хүмүүс бүх хэвтэгсдийн 60,7%-ийг тус тус эзлэж байна.

Хүйсний байдлаар үзвэл бүх хэвтэгсдийн 48,0% нь эрэгтэйчүүд, 52,0% нь эмэгтэйчуүд эзэлж, архаг пиелонефрит, цус ба бодисын солилцооны өвчнүүд эмэгтэйчүүдэд эрэгтэйчүүдээс 2—3 дахин их, амьсгалын замын өвчлөл эрэгтэйчүүдэд арай их (57%) болох нь ажиглагдав.