Хоол бол амьд бие махбодын амьдралын хэрэгцээ юм. Энэ хэрэгцээг хангахад е~сөх ба цадах явц физиологийн чухал үүрэгтэй. Өлсөх ба цадах нь тодорхой бодит :-:хтэнд хамаарагдахгүй биеийн ерөнхий сэрэл юм. Мэдрэхүйн физиологийн үүднээс звэл., гадаад орчинд биш биед өөрт нь үүсэж байгаа тохирсон стимул үүсгэнэ. • . нийг хүлээн авуур хүлээж авна. Энэ стимул зөвхөн ерөнхий сэрэл үүсгээд зогсохгүй, б/еийн тохиромжгүй байдлыг зогсооход чиглэгдсэн хүсэл эрмэлзлэл үүсгэнэ. Өлсөх ба _адах нь нэг зүйлийн хоёр тал юм. Өлсөх нь хооллох үйл явцыг идэвхижүүлдэг бол _здах сэрэл нь түүнийг саатуулна.

Ор-ин үед хоосон ходоод агшсаны улмаас ходоодны хананы механо-хүлээн авуур _омроход, эсэд глюкозын хэмжээ багассанаас глюко-хүлээн авууур цочроход, биед дулаан үүсэлт дутагдсанаас термо-хүлээн авуур цочроход , эсхүл өөх тосны солилцоо еес-~өгдсөнөөс липо-хүлээн авуур цочроход өлсөх сэрэл үүсдэг гэж үздэг.

Өлсөх ба цадахын төв гипоталамуст байна, Дээд төв нь лимбийн тогтолцоо ба их -зохины гадарт байна. Цусны тэжээлийн бодисын хэвийн найрлага бол нөхөн төг - .үлэх тогтмол үзүүүлэлт юм. Энэ үзүүлэлт бага зэрэг багасахад л хоол эрж хайх, хэсг идэх дур хүсэл оргилдог. Хоолоор орсон уураг, өөх тос, нүүрс ус нь тэр zaszraapaa эсийн мембраныг нэвтэрч, цусанд шингэж чаддаггүй. Боловсрох _аасдлагатай.

Хосл боловсрох гэдэг нь хоол хүнсний зүйл бие махбодын эсээр шингэх 5: "омжтой энгийн химийн нэгдэл болж хувирах, боловсрох үйл явцын бүрдлийг хэлнэ. ■эег боловсрох нь аманд боловсрохоос эхлээд цус, т/нгалагт шимэгдэх нарийн=з;_зар төгсөнө.''ссг боловсруулах эрхтэн физиологийн ямар үүрэг гүйцэтгэдэг вэ?1. Хөдөлгөөний үүрэгтэй. Хоол боловсруулах эрхтэн хананыхаа гөлгөр б.пчингийн тусламжтайгаар идэвхитэй хөдөлгөөн хийж хоолыг дээд хэс.гээс доод хэсэг рүү шилжүүлэх, шүүстэй холих, биеэс зайлуулах үүрэг гүйцэтгэнэ.

2 Шүүрлийн үүрэгтэй. Хоол боловсруулах эрхтний булчирхайнууд фермент болон бусад бодис агуулсан электролитийн уусмал байдлаар шүүрэл ялгаруулах ба энэ нь булчирхайн цоргоор дамжих явцдаа электролитийн найрлагаа өөрчилнө. _,үрэлд шүлс, шүүс, цес хамаарагдана. Хоногт 6 - 8 л шүүс ялгарч, ихэнхи нь ^эдсэнд эргэж шимэгдэнэ.

3. Дотоод шүүрлийн үүрэгтэй. Хоол боловсруулах үйл явцыг ихэсгэх буюу багасгах үйчилгээтэй биологийн идэвхит бодис, дааврыг хоол болозсруулах зам ялгаруулна. Орчин үед даавар буюу пептид ялгаруулдаг 18 төрлийн эсүүд хоол боловсруулах замын салст бүрхүүл, нойр булчирхайд байдаг нь тодорхойлогдсон. Хоол боловсруулах дааварт гастрин, секретин, холецистокинин орно. Гастрин ■ эдоодны шүүсийг тэтгэн ихэсгэнэ. Секретин нойр булчирхайн шүүрэл ялангуяа бикарбонатын шүүрлийг нэмэгдүүлнэ. Холецистокинин нойр булчирхайн ±есментлэг шүүрлийг ихэсгэх ба цөсний хүүдийг агшаах үйлчлэлтэй. Сүүлийн чилүүдэд хоол боловсруулах замд үүсээд, зэрэгцээ оршин гүйцэтгэгч эсэд паракрин замаар үйлчилдэг биологийн идэвхит пептидүүд ялгардаг нь тогтоогдсон. vYHfl: соматостатин ходоод, нойр булчирхайн шүүрлийг дарангуйлна. Нойр булчирхайн полипептид нойр булчирхайн шүүс , цөсний шүүрлийг саатуулна. Урогастрон, энтероглюкагон ходоод, нойр булчирхайн шүүрлийг дарангуйлна. -ейротензин судас нарийсгах ба ходоодны шүүрлийг зогсооно. Паракрин замаар .йлчилдэг нейропептидүүд байдаг, Энкефалин, эндорфин нь гөлгөр булчингийн агшихыг дарангуйлна. П - бодис гөлгөр булчингийн агшилт ба шүлсний булчирхайг зохицуулна. Пептидүүд нь мэдрэлийн төгсгөл судасны хана, гөлгөр булчингийн эстэй харилцан үйлчилж, биеийн гомеокинез, бодисын солилцоонд чухал үүрэг гүйцэтгэнэ.

4. Биед хэрэгцээгүй зүйлийг гадагш ялгаруулах үүрэгтэй. Бодисын солилцооны бутээгдэхүүн: цөсний пигмент, мочевин, аммиак, хүнд металлын давс, эмийн бодис хоол боловсрох замаар гадагш ялгарна.

 

5. Хамгаалах үүрэгтэй. Ходоод хүчиллэг орчинтой байдаг нь хоол хүнстэй хамт орж ирсэн нянг устгаж, гэдэсний өвчнөөр өвчпөхөөс хамгаална. Ходоодонд гемамин буюу Кастлийн хүчин зүйл үүсдэг нь В12 аминдэмийн шимэгдэлтийг сайжруулж, хорт цус багадах өвчнөөр өвчлөхөөс хамгаална.

6. Шимэх үүрэгтэй. Гэдэсний хөндийн гадаргуугаас хялгасан судас руу харсан энтероцитийн дотор гадаргуу руу бодисуудын шилжих үйл явцыг шимэх гэнэ. Хоол боловсруулах замд хоол хэрхэн боловсрох вэ?

Амны хөндийд хоол биед тохирох эсэх нь соригдож, механикийн ба химийн боловсролтод орж, зарим бодис шимэгдэнэ. Шүлсний фермент - амилаза нь полисахаридын - 1,4 гликозид холбоонд үйлчилж, цардуулыг малыоз ба мальотриоз болгож задална.

Ходоод иь хсол агуулах, боловсруулах, шилжүүлэх, даавар ялгаруулах, мөн цус телжүүлэх, бие мах бодыг хамгаалахад чухал үүрэгтэй. Ходоодны хөдөлгөөний зохицуулгад интрамурал мэдрэлийн сүлжээ, тэнэгч мэдрэл, хоол боловсруулах замын даавар, пептид оролцоно. Ходоодны хананы гол эс нь пепсиноген, хучаас эс нь давсны хүчил, нэмэлт эс нь салс - гликопротейн ялгаруулна. Пөпсиноген идэвхигүй хэлбэрээр ялгараад давсны хүчлийн нөлөөн дор уургийг задлагч идэвхитэй фермент -пөпсин болж хувирна. Энэ хувирал нь автокаталазын зарчимаар явагдана. Пепсиногений шүүрэл нь давсны хүчлийн шүүрлийг зохицуулдаг. Давсны хүчил нь уургийг денатураци болгох, пепсиногенийг идэвхижүүлэх , нянг устгах үүрэгтэй. Муцин ходоодны салст бүрхэвчийг хамгаална. Гэхдээ N - ацетилнейрамины хүчлийн төгсгөлийн молекулууд тодорхой хамгаалах үүрэг гүйцэтгэж болох юм. Муцин бикарбонаттай нэгдэж, музозо- бикарбонатын хориг үүсгэх ба энэ нь пепсин, давсны хүчил ходоодны салст бүрхүүлд үйлчилж өөрөө хайлах үйл явцаас хамгаалж байдаг. Бие махбодын амьдралын үйл ажиллгаанд нэн чухал, ходоодны шүүсэнд байдаг нэг бүрэлдхүүн бол Кастпийн буюу дотоод хүчин зүйл болно.

Ходоодны шүүс тархины, ходоодны, гэдэсний гэсэн 3 үетэйгээр шүүрнэ. Шүүрүүлэгч рефлексийн төвүүд нь завсрыи тархи, лимбийн гадар, гипоталамуст байрлана. Тэнэгч мэдрэлийн төгсгөлд үүссэн ацетилхолин нь гол ба хучаас эсийг сэрээх ба G эсээс гастрин ялгаруулалтыг ихэсгэнэ. Гастрин бол гептадекопептид буюу 17 амин хүчлээс тогтсон полипептид бөгөөд давсны хүчлийн шүүрлийг хүчтэй өдөөгч болдог. Гистамин давсны хүчлийг үүсгэхэд түлхүүрийн үүрэг гүйцэтгэнэ. Ходоодны шүүрлийн гэдэсний үеийн үйл ажиллагаа секретин, ходоодны саатуулагч пептид, мэдрэлийн замаар зохицуулагдана. Ходоодны шүүсний шүүрэлд сэтгэл хөдлөл нөлөөлдөг. Сэтгэл түгших уурлах нь шүүрлийг нэмэгдүүлдэг бол айх уйтгарлах нь саатуулна.

Нарийн гэдсэнд нойр булчирхай, гэдэсний шүүс, цөсний нөлөөн дор хоол боловсроно. Нойр булчирхайн шүүсэнд уургийг задлагч фермент пептидаза байна. Дээд гэдэсний салст бүрхүүлээс ялгарах энтерокиназ - эндопептидаз фермент нь трипсиногенийг трипсин болгож хувиргана. Трипсин нь химотрипсиногенийг химотрпсин болгож идэвхижүүлнэ. Өөх тосыг задлагч липаза, фосфолипаза А2 фермент байна. Нойр булчирхайн шүүс нь шүлтлэг урвалтай ( рН 8 - 8.5 ) ба энэ нь бикарбонат их агуулсантай холбоотой. Нойр булчирхайн шүүс ялгаруулалт нь секретин, холецистокинин болон тэнэгч мэдрэлээр зохицуулагдана. Нарийн гэдэсний салст бүрхүүлийн S эсээс ялгардаг секретин нь бикарбонат ба бусад ион, усыг шүүрүүлдэг эсийг идэвхижүүлдэг бол I эсээс ялгарах холецистокинин нь фермент ялгаруулдаг ационоз эсийг идэвхижүүлнэ. П - бодис, нейротензин нь сулавтар идэвхижүүлэх нөлөөтэй. Харин соматостатин, глюкагон шүүрлийг дарангуйлна. Тэнэгч мэдрэлийн нөлөөгөер ферментээр баялаг шүүс үүсдэг.Бодисын солилцооны төв байрыг эзэлдэг хамгийн том эрхтэн бол элэг юм. Элэг нь уураг, нүүрс ус, өөх тос, даавар, амин дэмийн солилцоонд оролцдог ба гадаад дотоод гаралтай олон бодисуудыг хоргүйжүүлэх үүрэгтэй. Элэгний эс цөсийг ялгаруулна. Цөстэй хамт холестерол ялгардаг. Бодисын солилцооны эцсийн бүтээгдэхүүн, тухайлбал билирубин, эмийн бодис, хор нь цөстэй хамт гадагшлана. Цөсний хүчлүүд өөх тосыг эмульс болгох ба шимэгдэхэд чухал.

Нарийн гэдэс нь хоолны химусыг шүүстэй холих, хоол боловсруулах, шимэх, шилжүүлэх, даавар ялгаруулах үүрэгтэй. Гэдэсний шүүс нь уураг, нүүрс ус, өөх тосыг задлагч фермент агуулсан шүлтлэг урвалтай байна. Нарийн гэдэсний эпител эс ба :-,'й ферментийн тусламжтайгаар хоолны өндөр молекулт бүрдлүүд гидролитик i; = ороод шимэгдэх чадвартай, доод молекулт бодис үүснэ. Уураг нь амин хүчил,- :: . с нь моносахар, өөх тос нь глицерин ба тосны хүчил болно.г.д.үн гэдсэнд химус агуулагдах ба ус эрчимтэй эргэж шимэгдэнэ. Тэнд байрлахд ургамлын эслэгийг задлахад оролцоно. Гэдэсний эдгээр нян нь зөвхөн уураг,- эс усыг задлаад зогсохгүй бас цөсний пигментийг задалдаг.гэдэг нь боловсорсон хоолны зүйл хоол боловсруулах замаас биеийн I: ~эод орчинд шилжих үйл явцыг хэлнэ. Нарийн гэдэс шимэгдэлт явагдахад ::--омлоор зохицсон байна. Гэдэсний гадаргуугийн шимэх талбай 200 м2 байна. Хоол 5словсруулах замд бодис зөөвөрлөгдөхөд гэдэсний гадаргуугийн их талбай, цус ба :-эа-.1й хөндий хоорондын крнцентрацийн зөрүү, салст бүрхүүлийн тогтмол цусан =-~av- чухал ач холбогдолтой. Шимэгдэлт идэвхитэй ба идэвхигүй хэлбэрээр Гэдсний салст бүрхүүлээр нэвчилт ба осмосын замаар ус хлорын ион, а:*сс5»'"Ы хүчил, пиридоксин, рибофлавин идэвхигүй зөөвөрлөгдөнө. Идэвхитэй эее&е^лөлт нь цахилгаан - химийн зөрүүгийн эсрэг энерги зарцуулж явагдана. Ерийн -е>4влд идэвхитэй зөөвөрлөлт эсийн мембраны гадна гадаргууд байрласан

- сгэйлсан зөөвөрлөгчийг ашиглана. Тийм зөөвөрлөгч нь фермент байж болно. "-?5=гэй зөөвөрлөлт пиноцитозын замаар явагдаж болно. Амин хүчил, моносахарид,

Е sv/H дэм, кальци идэвхтэй зөөвөрлөлтийн механизмаар шимэгдэнэ.-■ .car, нуурс ус . өех тос хэрхэн боловсрох ба шингэх тухай үзье.

"а^наас хоол хүнстэй хамт орсон уураг хоол боловсруулах замд пепсин, трипсин, v г-сипсин карбоксипептидаз А ба В, трипептидаз ферментийн үйлчлэлээр задарч, -,'пептцд, трипептид, чөлөөт амин хүчлийн хэлбэрээр амин хүчлийн зөөвөрлөлтийн валин, фенилаланин, аланин зэрэг саармаг амин хүчлийн, аргинин, цистейн, лизин, :сн,'тин зэрэг суурилаг амин хүчлийн, глутамин, аспарагин зэрэг дикарбоны амин .чяийн пролин, гидроксипролин зэрэг иммунохүчлийн ба глицины ) 4 тогтолцоо ба натр/йн ионы котранспортын механизмаар шимэгдэж цусанд орж, цусаар дамжин ггз-д очин, альбумин, глобулин, протррмбин, фибриноген, пррконвертин, -оо£-'_өлерин нийлэгжихэд оролцоно. Зарим амин хүчил нь гемоглобин, фермент, 2за=зр эдийн уураг нийлэгжин бүрэлдэхэд барилгын үндсэн материал болно.

Хоол хүнстэй биед орсон нийлмэл нүүрс ус нь хоол боловсруулах замд - амилаза, "а^-аз, моносахар хэлбэрээр натрийн котранспортийн механизм ба концентрацийн зэс. гээр шимэгдэж цусанд орж, тэндээсээ элгэнд очин, гликогөн ба триглицерид -лйлэ^ихэд рролцоно.

Өех тос триглицерид, холестерин, фосфолипид хоол хүнстэй хамт орж, хоол Толовсруулах замд фосфолипаз А ба В, холестераз, липазын нөлөөгөөр задарч, •■"сноглицерид ба тосны хүчил болно. Бргино ба дунд гинжтэй тосны хүчил гэдэсний е-1дийгөөс шууд энтероцит эсэд, дараа нь цусанд нэвчинэ. Урт гинжтэй трсны хүчил :а холестерин мембраны энтероцит эсэд цөсний хүчилтэй нэгдэн, цөсний хүчлийн v/_элл үүсгэнэ. Энэ мицелл нь урт гинжтэй трсны хүчилтэй нэгдэж, холимог мицелл .. :~ээд салбангуудын хоорондын зайд ба энтероцитын гадаргууд нэвчинэ. Энтероцит эсзл өөх тосны задралын бүтээгдэхүүн дахин триглицерид, холестерин, фосфолипид 5олж хувирна. Эдгээр нь ацетил - соА, идэвхижсэн тосны хүчил, АТФ- ын сламжтайгаар дахин нийлэгжих ба холестерол фосфолипидтэй нэгдэж глобул ..^гэнэ Глобул нь - липопротейноор хучигдаж бүрхэгдсэн тохиолдолд эсийн '.•е"браныг нэвтрэх чадвартай болнр. Энтеррцит эсийн Гольджийн аппарат орчимд -,'йлэгжсэн өөх тос нь янз бүрийн апопротейнтэй нэгдэж липопротейнууд хиломикрон, липопротейн ) - ыг үүсгэнэ. Липопротеидууд нь тунгалагт орж,--алгаас цусанд орно. Триглицеридийн 95%, холөстерины 20 - 50% нь цусанд _.'мэгдэнэ. Липид нь эд эсийг нөхөн төлжүүлэх ба энергийн эх булаг болно.

Судлаачдын бусад өгүүлэл

Сүүлд хийгдсэн