Монголын Анагаахын Сэтгүүлүүдийн Холбоо (МАСХ)
Онош, 2001, (009) 2001.No1(009)
ГЭДЭСНИЙ ХАЛДВАР
( Судалгааны өгүүлэл )
Т.Алтанцэцэг Анагаах Ухааны Их Сургууль
 
 
Абстракт
Суулгалт өвчний шалтгааныг эмнэлзгт эмчлэгдэж буй өвчтөний 75%, гэрээр эмчлэгдэж буй хөнгөн тохиолдлын 50%-д илрүүлж байна. Дараах нян', вирус, эгэл 5иэт(паразит) өнөөдрийн байдлаар гэдэсний халдварт өвчнүүдийн гол үүсгэгчид нь солж байна. Үүнд: А. Нян
а. Shigella.
б. Salmonella
в. Е. coli
г. Campylobacter
д. Vibrio cholerae
е. lersiniae Б. Вирус
а. Rotavirus
б. Enterovirus 8. Паразит
а. G. Lamblia
б. Е. Hysiolytica
=,иарваа кэг өвчин вакуумд үүсч бий болдоггүй билээ. Хүрээлэн буй орчин, эзэн : е үүсгэгчийн харилцан үйлчлэлийн дүнд халдварт өвчин гарна. ^ =энх гэдэсний халдварт өвчин антропоноозын бүлэгт багтах ба олон судлаачид : зах тахлыг усаар дамждаг сапроноозын жишээ гэж үздэг байна. " мэсний халдварт өвчин өтгөн-мөрийн замаар дамжин халдварлана,
Өтөн-мөрөөр халдвар дамжих явцад үүсгэгч, өртөөлөн дамжих анхдагч, завсрын, : _: .VH хүчин зүйлүүд онцгой ач холбогдолтой.
<алдварлагдсан бие мах бодиос үүсгэгч ялгадастай гадагшлан анхдагч хүчин ' - 5уюу ус, хөрс, ахуйн хэрэгцээний зүйлс мэтийг бохирдуулна. Завсрын хүчин зүйл :: ~зх ялаа, бохир rap үүсгэгчийг анхдагч хүчин зүйлээс эцсийн хүчин зүйлд Z3. куулна. Эцсийн хүчин зүйл болох халдварлагдсан ус, хоол хүнс, ахуйн • • гзтзэний зүйл үүсгэгчийг эзэн биед хүргэдэг байна.
Эвчин үүсгэгчийн сүүлчийн дамжуулагч х\'чин зүйл нь насанД хүрэгчдэд гол телев jr. ■■ • нс тэжээл, хүүхдэд ахуйн эд юмс байдаг онцлогтой.
Гэдзсний шингэний хэвийн тэнцвэр
: эрдсийн шимэгдэлт ба шүүрэл нарийн гэдсэнд явагдана. Нарийн гэдсэнд ус, ::-:•: -энцвэржих ёс жам алдагдснаас суулгалт үүснэ.
I-: ~ -зсанд хүрсэн хүн хоногт 2 литр шингэн уухад шүлс, ходоод, нойр булчирхай, з:---ээс 7 литр орчим шүүс ялгарч өдер бүр 9 литр орчим шингэн нарийн гэдсэнд :; -: Ус эрдэс шууд хөхлөгөөр шимэгдэх ба гэдэсний хучуурын буячирхайлгаар нь _ рзг явагдаж цус, гэдэсний хендийн хооронд ус, эрдэс- нь 2 чиглэлээр шилжиж :: .12" Юингэний шимэгдэлт шүүрлээсээ олон дахин их байдаг нь энэ шилжилтийн - ОН1_-ЮГ үр дүн юм.
- = :ийн гэдсэнд орсон шингэний 90% нь шимэгдэж, харин 1 л буюу үлдсэн 10 X ; /эь шингэн нь бүдүүн гэдсэнд хүрч тэнд мөн шимэгдэлт явагдан хэлбэржсэн §£.:-:-=. хамт зевхөн 100-200 мл ус едер бүр ялгардаг. Нарийн гэдсэнд явагддаг ус, •2 чиглэлийн шилжилтийн аль нэгний өөрчлөлтийн улмаас нийтшүүрэл ихэсч Я н: -- ийт шимэгдэлт багасч бүдүүн гэдэс рүү орох шингэний эзлэхүүн нэмэгдсэнээс z* —=_— .'усдэг байна.
хапдварын үед үүсэх суулгалтын эмгэг жам нь тухайн эмгэгийг үүсгэж буй т г?--зэсээ шалтгаалан дараах 3 зарчмаар гол төлөв тайлбарлагддаг.
1. Шүүрлийн (секретор) суулгалт
ЕТЕС
♦Vibrio cholerae 01
Rotavirus гэх мэт үусгэгчид ходоодны хүчиллэг орчинд үхэж, хоригийгдавсан хэсэг нь нарийн гэдэсний хөндийд өсөж үржин хор ялгаруулдаг байна.
Үүсгэгчийн ялгаруулсан хор нарийн гэдэсний салст бүрхүүлд нөлөөлөн ферментийн систем ялангуяа аденилатциклазыг идэвхжүүлдэг байна.
Аденилатциклаза нь АТФ (аденозинтрифосфат)-г цАМФ (аденозинмонофосфат) болгон задалж, их хэмжээгээр үүссэн цАМФ ус, эрдсийг зевхөн гэдэсний хөндий рүү татаж усан суулгалт үүсгэнэ. Энэ үед гэдэсний хөхлөгөер натрийн шимэгдэлт гэмтэж харин булчирхайлаг зсззс хлор шүүрзлт хзвийн юмуу нэмэгдсэн байна.
2. Осмосын суулгалт
Нарий.и гздэсний ханын салст нь нэвтрүүлэх чадвар сайтай, сиймхий учраасзсийн гаднах шингэн болон нарийн гэдэсний хөндий дэхь агууламжийн осмосын зөрөөгөөр ус, эрдэс нь энз хоёрын хооронд маш түргэн шилжиж байдаг.
Муу шимэгддэг, осмос идэвхтэй бодисууд хэрэглэсзн тохиолдолд суулгалт үүсч болно. Бидний хэрэглэж байгаа хоол хүнсзн дэхь полисахарид амны хөндий моносахароз, дисахарид болон задарна.
Дисахаридийн шимэгдзлт нарийн гэдсэнд лактоз, мальтоз гэх мзт ферментүүдийн тусламжтай явагдах бөгөөд гздзсний халдвар үүсгэгч аливаа нзг үүсгэгчийн хорын нөлөөгөөр нарийн гэдэений хөхлөгийн хучаас нь боловсроогүй шүүрлийн ба булчирхайлаг зсззр түр солигддог тул хөхлөгийн эсийн шимэх чадвар буурч дисахаридийн шимэгдэлт адлагдан, шимэгдээгүй дисахарид нь ус эрдсийг нарийн гэдэсний хөндий рүү татаж баасыг усархаг болгон шингэн алдалт үүсгэдэг аюултай.
3. Салстанд шигдзлтийн (инвазив) суулгалт
> Shigella
> Salmonella
> Campylobacter
> El EC
> Ehystylica гэх мэт олон үүсгэгчид знэ төрлийн суулгалт үүсгэдэг.
Гэдэсний халдвар үүсгэдэг дээрх нянгуудын аль нзгзэр халдварлагдсан хоол хүнс амаар орж, үүсгэгч ходоодны хүчиллэг орчинд ходоодны хүчил, лизоцим, хоол боловсруулдаг ферментүүдийн нелөөгөөр үхзх ба зарим хэсэг нь энэхүү хоригийг даваннарийн, бүдүүн (еерийн амьдрахад тааламжтай орчин) гэдсэнд очно.
Салмонелл гол телөв нарийн гздсзнд үрзвслийн процесс үүсгздзг байхад шигелл сонгомолоор бүдүүн гэдэсний үрзвсэл үүсгэх нь илүүтэй тохиолдоно.
Инвазив суулгалт үүсгздэг нян, згзл биет гздзсний салстанд наалдах ба нян энэ газраа эрүүл, үүргийн хувьд идэвхтэй эстэй харилцан үйлчилснээр салстын хөхлөгийг гзмтээн зсзд шигдзн ордог байна. Хоруу чанартай нян эсэд үржиж, үхэж дотор хор ялгаруулах ба үүний улмаас гэдэсний салстын шархлаа, бичил буглаа үүсч үрэвслийн бүтззгдзхүүн, нянгийн ялгаруулсан дотор хорын нөлөөгөөр биологийн идэвхт бодисуудын (простогландин, гистамин, серотонин г.м) нийлэгжилталдагданзс эдийн үйл ажиллагаа өөрчлөгдөж суулгалт үүсдзг байна. Бүдүүн гэдсэнд шархлаа, бичил буглаа үүссэн тохиолдолд баас харагдахуйц цустай гардаг.
Эмнэл зуй
Гздзсний халдварын үед өвчтөнд ходоод, нарийн, бүдүүн гэдэсний үрзвсэл, түүний улмаас үүсэх хямрал, хордлого, шингзн алдалтын хам шинж илэрч усгүйжилт, халдвар хордлогын шокийн хүндрэл гарч болно.
Эмгзг төрөгч нян хоол хүнсний хамт змаар ороод ходоодны хүчлийн нелеөгөөр үхэх боловч нянгийн ялгаруулсан дотор хорын улмаас ходоод хямарч өвчтөнд дотор муухайрах.. аюулхайд өвдөх, бөөлжис цутгах, бөөлжих.. огиулах гзх мзт шинж тэмдэг илэрнэ. Гэдэсний халдвар үүсгэгч нян, туүний ялгаруулсан гадар, дотор хорын нөлөөгөер -арийн гэдэс үрэвссэн тохиолдолд гэдэс хуржигнан дуугарах, хүйс тойрч өдвөх, их хэмжээний устай суулгах шинж тэмдэг илзрдзг бол бүдүүн гэдэсний үрэвслийн үед өвчтөнд гэдэс базлах, хий дүлүүлэх зовиур илэрч, баас бага хэмжээтэй, цус залхаггай гарна.
Нянгийн хоруу чанар, бие организмд орсон тун, эзэн биеийн эсэргүүцэл зэргээс _;алтгаалан халуурах, толгой өвдөх, бие сулрах, булчингаар өвдөх, нойр хямрах гэх мэт хордлогын шинж тэмдэг өвчтөн бүрт харилцан адилгүй илэрнэ.
Өвчтөнд илэрч буй хордлогын шинж тэмдэгт тулгуурлан гэдэсний халдварыг • энгөн, хүндзвтэр, хүнд гэсэн зэрзгт ангилж үздэг.
Ходоод, нарийн гздзсний үрзвслийн үед евчтен бөелжиж, их хэмжзэгэзр устай -уулгаснаас шингэн алдалтанд орж ам цангах, шээс багасах, биеийн жингээ алдах, -үд хонхойх, арьсйы уян хатан чанар буурах, арьс хуурайших, судасны лугшилт -үргзсзх, нярай хүүхдэд зурай хонхойх зэрэг зовиур, шинж тэмдэг илэрдэг байна. 5 И.Покровскийн /1981/ шингэн алдалтын эмнэлзүйн ангилал нь шингэн алдалтын ззргийг тогтоож, эмчилгээний оновчтой аргыг сонгоход тустай юм..иингэн алдалтын эмнэлзүйн ангилал
^ингэн алдалтын i зэрэг : өвчтөн биеийн жингийн 1-3%-тай тзнцэх хэмжзэний _ингзнээ алдана. Өвчтенд ядрах, 37°хүрч халуурах, ам нь цангах, хоногт 3-10 удаа суулгахзовиур илэрнэ. Суулгалт 3 хоногоос илүүгүй үргэлжилнэ. Арьс салст чийглзг 5зйна.
_-ингэн злдалтын II зэрзг : өвчтөн биеийн жингийн 4-6 %-тай тэнцзх хэмжээний
./нгэнээ алдана. Ам их цангана, хоногт 5-10 удаа бөөлжилж, 10-20 удаа суулгана. -зьс цонхийж арьсны уян хатан чанар буурна. Хамар уруулын гурвалжин хөхөлбер '"олно. Зарим евчтөний гар, хөлийн булчин татна. Өвчтөний артерийн даралт буурч _ззсний гарц багасна. Бие сульдан ядарч, толгой нь зргэнэ. Лабораторийн _/нжилгзэнд цус өтгөрөх шинж ажиглагдана. Ht= 0,46-0,50 г/л , Ph=7,36-7,4Q, ВЕ=-_ 0-5.0 ммоль/л. Цусан дахь К~, CI багасна.
— ингэн алдалтын lii зэрэг : Өвчтөн биеийн жингийн 7-9%-ийг алдана. Энз :-лбзрийн онцлог нь евчин зхзлсзн эхний цагаас л өвчтөн бөөлжиж, хзмжзз их, .■сархаг олон удаа (хоногт 20 гаруй) суулгадаг. Арьс салст хуурайших, арьсны уян -анар алдагдах, биеийн арьс нилэнхүйдээ хехөлбөр болох, артерийн даралт буурах, _ззсний гарц зрс багасах (олигоанури), зарим өвчтөний биеийн халуун буурах ззрзг _ чжүүд илзрнз, Өвчтөний дууны хөвч хуурайшсанаас дуу гарахгүй болох, арьс ..урайшсанаас"Угаагчийн гар", нүд хонхойн "Нүдний шил" зэрэг шинж тэмдэг илэрч : ;лно. Тайван бус болох, зүрхний цохилт түргэсэх, АД буурах шинжүүд гарна. -с= 0,50-0.55 г/л, ph= 7.30-7.36, ВЕ= -0.5-10.0 ммоль/л, К , CI багасна. _>«нгэн алдалтын !Узэрэг : өвчтөн биеийн жингийн 10% алдаж, шингэн алдалт их здацтай явагдана. Хоногт маш олон /20 гаруй удаа/ бөөлжиж, суулгасны улмаас 1зэр дурьдсан шингэн алдалтын бүх шинж тэмдгүүд тод илэрнэ. Өвчтөний судасны -.-шилт сул утсархаг болно. Өвчтөний хүйтэн хөлс гарч, хөхрөлт үүснэ. Биеийн «злуун 34,5"С болтол буурч, арьс уян чанараа алдана. Уегүйжилт гүнзгийрэхийн : 5цуу судасны лугшилт тодорхойлогдохгүй, зүрхний цохилтын хзм алдагдаж, :;-согдох төдий болох ба амьсгал түргэсэж, 1 минутанд 40-60 удаа болно. Өвчтөн зантай боловч, царай нь маш зовиур шаналгаатай_болно. Шззс хаагдана.
Ht= > 0.55г/л, ph< 7,30, ВЕ< - 10.0ммоль/л, К , CI- -ын хзмжзз зрс багасна.
Эрүүл хүний сийвзн дзхь :
Натрий 135-150 ммоль/л Калий 3.9-6.0 ммоль/л
Гематокритийн индекс 38^5% /0.38-0.45г/л.
Лабораторийн оношлогоо "эдзсний халдвар үүсгзгчдийг илрүүлзхзд анагаах ухааны бичил амь судпалын _ - чилгээнүүдийг өргөн ашигладаг.Нян судлалын шинжилгээ : Гэдэсний халдварт өвчнийг нян судлалын аргаар оношлоход өвчтөний баас, бөөлжис, ходоодны угаадас, цус, шээс; цөс, нугасны ус, идээт үрэвслийн голомтын шингэн, хүнсний зүйл, ус, амьтны баас, шээс зэргийг шинжлэх ба шинжилгээний дээж тус бүрийг дугаарлаж өвчтөний холбогдох мэдээллийг/нэр хаяг нас нүйс, шинжилгээ авсан өдөр гэх мэт/тодорхой бичсэн дагалдах хуудсын хамт лабораторит илгээнэ.
Сорьцыг 1. өвчний эрт үед эмгэг төрөгч нян сорьцонд ялангуяа баасанд их хэижээтэй байгаа үед 2. антибиотик эмчилгээ эхлэхээс өмнө авах нь шинжилгээний үр дүнд ихээхэн нөлөөлдөг.
Сорьц авах сав нь дараах шаардлагад нийцсзн байх хэрэгтэй : Ариун
Хүрэлцэхүйц хэмжээтэй Таглаатай сав
Халдваргүйтгэлийн бодисын үлдэгдэлгүй Сорьц авах шил савны орчны урвал саармаг байх
Ийлдэс судлалын шинжилгээ : Өвчтөний хураагуур судаснаас 8-10 мл цусыг ариун шилэнд авч ийлдэс судпалын лабораторит илгээнэ. Ийлдэс судлалын шинжилгээг биед үүссэн эсрэг бодисын таньц тодорхойлох зорилгоор хийдэг тул гэдэсний халдвар бүрийн эмгэгжамыг бодолцон өвчний 7-10 хоногт хийх нь зүйтэй. Гэдэсний халдварт өвчний лабораторийн шинжилгээг Эрүүл Мэндийн Сайдын тушаалаар батлагдсан зааварт өвчин тус бүрээр заасны дагуу хийдэг тул нэг бүрчлэн бичих шаардлагагүй гэж үзлээ.
Эмчилгээ
Гэдэсний халдварын үеийн эмчилгээ нь хувь хүндээ тохирсон, цогц, эмгэг жамд тулгуурласан байх шаардлагатай бөгөөд евчтөний нас, хавсарсан өвчин, өвчний явц зэргийг харгалзан үзэж эмчилгээг аль болох зрт эхлэх нь евчний цаашдын тавиланд сайн нөлөөтэй. Хоол эмчилгээ :
Хүнс, хоол тэжээл нь бие махбодийн үйл ажиллагаанд зайлшгүй шаардлагатай шимт бодис, уураг, өөх тос, нүүрс ус, эрдэс бодис, аминдэм, ус зэргээс бүрдэх бөгөөд хоол боловсруулах эрхтзн тогтолцоо нь хоол тэжээлийн зүйлийг механик болон химийн боловсруулалтаар энгийн нэгдлүүд болгон задалж, ходоод гэдэсний ханаар шимж, цусны урсгалд оруулна.
Гэдэсний халдварт евчнүүдийн үед хоол боловсруулах эрхтэн тогтолцооны үйл ажиллагаа хямардаг тул хоол эмчилгээ нь эмчилгээний зайлшгүй чухал хэсэг болох учиртай.
Цочмог суулгалтын үед нийт шимт бодисын шимэгдэлт 30 орчим хувь, ялангуяа өөх тос, уургийн шимэгдэлт нүүрс усныхаас илүүтэй буурдаг.
Шимт бодисуудын шимэгдэлт муудах шалтгаанууд :
* Шимэгч хучаас эсүүд гэмтсэнээр гэдэсний шимэх нийт талбай багасдаг
* Бичил хөхпөгүүд гэмтсэний улмаас эсэг ялгаруулалт багасч дисахаридаза дутагдана (гол төлөв лактозын шимэгдэлт үүсэхгүй)
* Өөх тос шимэгдэхэд шаардлагатай цөсний хүчлийн гэдсэнд байх өтгөрүүлэг багсдаг
* Гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөн ихэссэнээс хоол нарийн гэдсэнд боловсорч шингэх ба шимэгдэхэд хангалтүй богино хугацаанд дамжин өнгөрдөг
Иймээс суулгалтын үед ба дараа :
* Халууралттай уялдсан бодисын солилцооны хэрэгцээг хангах
* Гэдэсний гэмтсэн хучаасын нөхөн төлжилтийг сайжруулах
* Цусан суулгын үед тохиолддог шиг гэдэсний гэмтсэн салстаар алдагдсан сийвэнгийн уургийг эргэн нөхөх шаардпагуудын улмаас өвчтөнг шим шингэц сайтай хоолоорхооллох хэрэгтэй. Өвчний ид үед хоолны махыг хярж хийсэн нухаш буюу бантан маягийн зеөлөн эолөгнө. Махны найрлаганд дунджаар 20% өөхтос, 13-15%уураг, 1 % эрдэсбодистус -ус агуулагддаг. Махны уураг бие махбодид нийлэгжих замаар үүсэхгүй, үл орлогдох змин хүчлийг агуулсан төгөлдөр уургийн эх үүсвзр болдог. Махны илчлэг чанар малын ~зрга хүчээс ихээхэн шалтгаалах ба 10%-иас илүүгүй өөх тостой махыг тарган гэж үздэг. ,'зханд тосны ханасан хүчил их бөгөөд түүний хэмжээ малын төрөл, малын махны аль ^эсэгт байгаа ззргээс хамааран харилцан адилгүй байдаг.
Махны найрлагын нэг гол бүрзлдэхүүн нь өөх тос. Өөх тос илчлэгийг ялгаруулах эх . .свэр юм. Түүнчлэн өөх тос нь тосонд уусагч амин дэм, эрдэсийн шимэгдэлтэнд зээгцзэтэй бөгөед эсзгийн нийлэгжилтэнд оролцдог.
Өвчтөний хоол хэт ханаагуй тосны хүчлээр байлаг байх нь гэдэсний салст 5 ,рхүүлийн нөхөн телжилтөнд сайнаар нөлөөлдөг. Өдрийн хоолиы цэсэнд мах, ендөг, -зхианы махан таташ, загасыг ээлжлэн өгөхөөр тусгавал зохистой
Сүү нь төрөл бүрийн амин дэм, эрдэс, бичил бодисуудаар баялаг бөгөөд сүүний ,'мийн найрлагын хэмжээ малын төрөл угсаа, хоол тэжээл зэргээс хамаарч өөр өөр сайдаг ч дунджаар уураг 3%, тос 6 % хүртэл, нүүрс ус 4.7%-г агуулна. Сүүний -зйрлаганд казеин, лактоальбумин, лактоглобулин уургуудбайна. Эдггэрийн найрлагад гаруй амин хүчил агуулагддаг.
Лактоальбумин нь өвчин үүсгэгч нянгийн эсрэг үйлчилгээтэй, бие махбодид элдварын эсрэг бие үүсэхэд гол үүрэгтэй. Сүүнд байх нүүрс ус нь сахар буюу лактозын злбэрэзр байна. Энз нарийн гздсэнд лактаза эсзгийн нөлөегеөр глюкоз, глактозболон зздардаг.
Цочмог суулгалтын зарим тохиолдолд ялангуяа нэг хүртэлх насны хүүхдэд малын :. v үл тохирлын шинж илэрдзг Лактозын үл шимэгдэлтийн улмаас үүссэн сүү үл -зхирлын үед баасны РН> 5.5 байна. Сүү үл тохирлын үед сүү өгсөний дараа баасны :-злэхүүн ба тоо эрс нэмэгдэж, өгехөө болиход харьцангуй багасдаг, Ийм тохиолдолд г = чний цочмог үед малын цэвэр сүү хэрэглэлгүй харин тараг , ээдэм зэрэг сүүн : -ээгдэхүүнийг орлуулан хэрэглэнэ.
Ээдэмний уургийг сүүний найрлага дахь уурагтай харьцуулан үзэхэд хялбархан :словсорч шингэх онцлогтой.
Тараг шингэцээрзэ сүүнээс илүү байдаг бөгөөд ходоод гздсэнд байдаг ялзруулагч :.-чил биетнүүдийн үйл ажиллагааг саатуулж, тэдгээрийн ялгаруулан гаргадаг хорт ::дисоос бие мах бодийг хамгаалдаг тул эмчилгээний хоолонд тараг, зэдмийг өргөн зсэглэх нь нэн тохиромжтой.
Гурил, гурилан бүтээгдэхүүн, төрөл бүрийн будаа нь хүний өдөр тутмын хоол -эжээлд өргөн хэрэглэгдцэг илчлэг сайтай бүтээгдэхүүнд ордог. Гурилын найрлагын <энх хэсгийг нийлмэл нүүрс ус, цардуул эзэлдэг. Гурил, гурилан бүтээгдэхүүн нь . самлын гаралтай хүнсний бүтэзгдэхүүн дотроос уураг, В-ийн төрлийн аминдэмийг их = зужээгээр агуулдаг байна.
Хүнсний ногоо нь төрөл бүрийн биологийн идэвхтэй бодис, органик нэгдлүүдийг з-/улсан байдаг. Хүнсний ногоо нь шүлтлэг чанартай байх ба эслэг ихээр агуулдаг тул злэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөнийг сайжруулж, гэдсэнд байдаг бичил биетний хзвийн :зйх нөхцлийг бүрдүүлдэг.
Зарим хүнсний ногоо глюкоз, фруктоз ззрэг энгийн сахарыг агуулсан байдагбөгөөд -:- -эсний халдварт өвчний ид үед дисахаридозын дутлын улмаас шимэгдэлт буурах нь з - иглагддаг. Иймд чихрийн өтгөрүүлэгтэй хоол, ундаанаас энэ үед татгалзах нь зүйтэй.
Жимс жимсгэнд агуулагдах нүүрс ус нь амархан задарч шингэдэг энгийн сахарыг зносахарид) агуулсан байдаг. Аминдэм С, рутин, каротин ихээр агуулагдана. Өвчтөн геелжилт, суулгалтаараа ус, эрдэс ялангуяа калийгаа алддагтул калийгаар хангахын - -д гадил жимс, шинэ төмсний шүүс өгөх хэрэгтэй.
Үүсгэгчийн эсрэг эмчилгээ
1940-өөд оны сүүлчээс нянгаар үүсгэгдсэн олон халдварт өвчний эмчилгээнд . огэгчийн эсрэг эм /антибиотик/-ийг хэрэглэн үр дүнд хүрч байна. Гэвч олон антибиотикт тэсвэртэй нянгийн омгууд уүсч бий болж байгаа нь антибиотикийн зохистой хэрэглээг телөвшүүлэх зайлшгүй шаардлагатайг ДЭМБ анхааруулж байна.
Өнөөдрийн байдпаар бид гэдэсний халдварын эмчилгээнд ампициллин, левомецитин, оксациллин, гентамицин зэрэг антибиотикуудыг өргөн хэрзглэж байна.
Антибиотикийн хэт хэрэглээ, шаардлагагүй тохиолдолд хэрэглэх нь нянг хэд хэдэн антибиотикт тэсвэртэй болгоход нөлөөлдөг тул :
1. Гэдэсний халдвар үүсгэгч нянгийн мэдрэг антибиотикийг сонгох нь зүйтэй
2. Түүнийхээ зохистой тунг сонгон, хэрэглэх хугацааг оновчтой тогтоох хэрэпэй
3. Гздэсний хэвийн бичил биетэнг антибиотикт нзрвзгдүүлзхззс болгоомжил
4. Дархлалын дутагдалтай өвчтөний болон тэсвэртэй болох хандпагатай нянгаар үүсч тэсвэрлэлт нь улам цаашаа ихэсдэг халдваруудад антибиотикийгхавсарч хэрзглэх нь үр дүнтэй
Эмч, эмнэлгийн бичил амь судлал болон эмнэлзүйн эм судлалын лабораторийн нягт уялдаатай ажиллагаа нь өвчтөний эмчилгээг зохистой явуулахад чухал ач холбогдолтойг дурьдах нь илүүдэхгүй болов уу.
Гэдэсний халдварын үед хэрэглэх үүсгэгчийн эсрэг эмүүд (насанд нүрэгчдэд)
Эмчилгээнд янз бүрийн антибиотикийг хэрэглэхийн зэрэгцээ тэдгээрт тэсвэртэй нянгийн омог өсч байгаа нь эрүүл мэндийн салбарт тулгамдсан асуудлын нэг болж байна.
Шингэн сэлбэх эмчилгээ
> Гэдэсний халдвараар өвчилсөн өвчтен бөөлжиж, суулган ус, эрдэсээ алдсанаас шингэн алдалтанд орох аюултай. Өвчтөн бөөлжөөд байгаа тохиолдолд бүлээн /18-20 0.02-0.1%-ийн перманганат калий эсвэл 2% содын уусмалаар ходоод угаана. Ходоод угааж байгаа усыг цэвэр гартал угаах ба гол төлөв 2-3 литр ус шаардагддаг. Бөөлжилт намдахгүй байгаа тохиолдолд ходоодыг дахин угааж болно.! Ходоод, улаан хоолойд шархтай, даралт өндөртэй, зүрхний шигдээстэй, хэвлийн хөндийн хагалгаанд яаралтай орж байгаа евчтөний ходоод угаахыг хориглоно.
Бөөлжилт, суулгалтаар алдаж байгаа шингэн, эрдсүүдийг аль болох богино хугацаанд нөхөх, суулгалт зогстол үргэлжлүүлж нөхөх 2 шаттайгаар шингэн нөхөх эмчилгээг хийнз.
ДЭМБ ба НҮБ-ын хүүхдийн сангийн зевлөдөг шингэн сэлбэх давсны 1 литр уусмал -ь шингзн алдалтаас сэргийлэх, эмчлэхэд тохирсон хэмжээний хлорт натри 3.5 г/л, гурван натрийн цитрат, дигидрат 2.9 г/л, хлорт калий 1.5 г/л , глюкоз 20г/л агуулсан байдаг.
Шингэн сэлбэх давсны уусмалын зэрэщээ шөл, цагаан будааны шүүс, буцалгасан ,с зэрэг шингэнүүдийг өвчтөн суулгаж эхэлмэгц ердийн үеийнхээс нь илүү хэмжээгээр уулгах нь шингэн алдалтаас сэргийлэх ач холбогдолтой.
Хийжүүлсэн чихэрлэг ундаа, амтлаг жимсний шүүс, чихэртэй цай, кофе зэрэг нь осмосын суулгалт үүсгэдэг тул суулгаж байгаа өвчтөнд бүү хэрэглэ.
Уулгах шингэн 40°С бүлээнтэй байх нь тохиромжтой. .иингэн уулгах эмчилгээ нь шингэн алдалтын I-II зэргийн үед илүү үр дүнтэй.
Дараах тохиолдолд зөвхөн ШСД-ны уусмал уулгах эмчилгээ үр дүнгүй юм.
Шингэн алдалтын Ш-1\/зэрэг
Халдвар хордлогын шок
Тасралтгүй бөөлжиж байгэа өвчтөн
1 цагт 1 литрээс их хэмжээний шингэнийг бөөлжилт суулгалтаараа алдаж байгаа тохиолдолд
Шээс ховордсон, шэс гарахгүй байгаа
Чихрийн шижинтэй өвчтөн
Энэ тохиолдолд хураагуур судсаар шингэн сэлбэх эмчилгээг сонгоно.
Бусад тохиолдолд шингэн уулгах эмчилгээг хураагуур судсаар шингэн хийх эмчилгээтэй хослуулах нь тохиромжтой.
Шингэн сэлбэх эмчилгээнд эрдэс агуулсан уусмал сонгон хэрэглэвэл зохино. Ф Глюкозын уусмал нь зөвхөн ус, глюкозоор хангахаас эрдэс агуулдаггүй туя шингэн сэлбэх эмчилгэнд хэрэглэхзд ач холбогдолгүй юм.
Шингэн алдалтын шинж тэмдэг илэрсэн өвчтөнд полиглюкин, реополиглюкин, гемодез зэрэг өндер молекулт коллойд уусмалуудыг хэрэглэхгүй. Эдгээр уусмалууд нь эс дэхь усыг гадагшлуулж эсийн усгүйжилт үүсгэн шингэн алдалтыг гүнзгийрүүлэх аюултай.
Шингэн алдалтын зэргийг тогтоосны үндсэн дээр шингзн сэлбэх эмчилгээг хийнэ.
Шингэн алдалтын Ill-iV зэргийн эмнэлзүйн шинж тзмдэг илзрсэн, хордлого ихтэй өвчтөнийг эрчимт эмчилгээний тасагт эмчилнэ. Хураагуур судсанд 80-120 мл/мин хурдтай " квартасоль" шингэн хийж эмчилгээгэз эхлэх бөгөөд 3 цаг тутамд бөөлжис, баас, шээсний хэмжзэг евчний түүхэнд тэмдэглэх хзрэгтзй. Алдаж байгаа болон хийж байгаа шингэнээ нарийн тооцоолж, өмнех 3 цагт алдсан хэмжээний шингэнийг дараах 3 цагт юүлнэ. Өвчтөний бөөлжис зогсч цусан дахь эрдсийн хэмжээ тогтворжин , шээсний гарц баасны хэмжээнээс ихэссэн тохиолдолд хураагуур судсаар шингэн хийх эмчилгээгээ шингэн уулгах эмчилгээнд шилжүүлж болно.
Хордлого тайлах эмчилгээ
Хордлого тайлах эмчилгээ нь бие махбодийг хоргүйжүүлэх, эд эрхтнүүдийн хямарсан үйл ажиллагааг сэргээн бэхжүүлэхэд чиглэнэ.
Хордлого тайлах зорилгоор гемодезийг 40-60 дусал/мин хурдтайгаар 400-800 мл-ийг хийнэ. Полиглюкин, реополиглюкин зэрэг уусмалуудыг цусны бичил эргэлт
гайжруулах, цусны хэвийн хэмжээг нөхөн тэгшитгэх, хаваншил, хордлого арилгахад эоэглэдэг.
Шингэн сэлбэх, хордлого тайлах зорилгоор хураагуур судсаар шингэн хийхдээ зурх : дасны үйл ажиллагааны хямрал лавшрах, тархи уушги хавагнахаас болгоомжил.
Өвчний явц хүнд, хордлого ихтэй тохиолдолд өвчтөний цусны эргзлт бодисын :с.-илцоо, бөөрний хямралаас шалтгаалсан метаболит хүчилшил, хзт сэлгэцэл үүсдэг.
Хүчилшил, хэт сэлгэцэлийг арилгах зорилгоор содын уусмалыг /гидрокарбонат -=-рийн уусмал/хийнэ.
-хдэд биеийн жингийн кг-тутамд 2-4 мл-ээр бодож хийх ба энэ нь хоногт хүүхдийн кг -утамд 0.1-0.15 грамм хуурай содыг тооцоолсонтой тохирно.
Өвчтөний баасаар кали ихээр алдаж, калийн нөөцөе шавхах явдал байдаг. Калийн - тмагшлын эмнэлзүйн шинж тэмдэг илэрвэл хлорт калийн уусмал, панагиныг уулгах -:чуу тарьж болно.
Шинж тэмдгийн эмчилгээ
Лоперамид, Имодиум, Кодейн фосфат гэх мэт суулгалтын эсрэг эмүүд нь ч гэдэсний халдварын үед үүсгэгчийг гэдэсний хөндийд удаан хугацаагаар барихад хүргэдэг тул аль болох хэрэглэхээс татгалзах нь зүйтзй гэдгийг эмч, судлаачид зөвлөж байна.
Хоол боловсруулалт, шимэгдэлтийг зүгшрүүлэх зорилгоор фестал, креон, дигестал зэрэг эмүүдийн аль нэгээс хоолны өмнө 1 дражегаар өдэрт 3 удаа уулгана.
Бие махбодийн хэвийн үйл ажиллагааг хангах, бодисын солилцоог идэвхжүүлэхийн тулд эмчилгээнд амин дэмүүд(амин дэм С, В, A, Е гэх мэт) хэрэглзнэ.
М-холин идэвхт үйлчилгзз бүхий амитриптилинийг гздсээр хүчтзй базалж өвдөж буй тохиолдолд 25 мг-р едөрт 1 удаа уулгана.
Амин дзм, эсэгийн нийлзгжилтэнд оролцдог, халдварын эсрэг үйлчлэлтэй гэдэсний бичил биетийн тоон ба чанарын харьцаанд гэдэсний халдварын улмаас өөрчлөлт гардзг тул Хилак-форте, лактобактерин, бификал ззрэг бэлдмэлүүдззс 1 cap хүртэл хугацаагаар өвчтөний нас, дисбактериозийн шинжилгээний хариуд тулгуурлан тунгтооцоолон хэрэглэх хэрэгтэй.
10-20 мл ургамлын тос, марганци, фурациллин зэрэг нь гэдэсний гүрвэлзэх хөдөлгөөний эсрэг урссаар нарийн гэдсэнд хүрэхгүйгээс хойш нарийн гэдэсний үрэвслийг илэрхийлсэн суулгалттай өвчтөнд эмчилгээний бургуй тавих шаардпагагүй. Харин бүдүүн гэдэсний төгсгөл хэсэгт үрэвсэл үүсч, өвчтөнддүлүүлэх зовиур гарвал өвчний ид үед Анузол, Неоанузол лааг өдөрт 1-2 удаа шулуун гэдсэнд хийж 10-15 минут түрүүлэг нь харуулан хэвтүүлж нурууг нь элж өгөх хэрэгтэй. Дүлэлт намдах үеэс шулуун гэдэсний салст бүрхүүлийн нөхөн төлжилтийг сайжруулахын тулд таван салааны ханд, чацарганы тос зэргээр змчилгээний бургуй тавьж болно.
 
 
 
 
 


Нийтлэлийн нээгдсэн тоо: 2693
Сүүлд хийгдсэн
Зохиогчийн эрх хуулиар хамгаалагдсан. Дэлхийн Эрүүл Мэндийн Байгууллага, ©  2012.
Вебийг бүтээсэн Слайд ХХК