Р.Амарбаясгалан

 

Тархмал хатуурал /ТХ/ өвчин газар зүйн бүс нутаг, хүн амын шилжилт, ястан үндэстний аж байдлын онцлогтой холбоотойгоор дэлхийн улс орнуудад харилцан адилгүй тархжээ. Тархмал хатуурал 100000 хүн амд ноогдох тархалтын түвшинээр Европт : Шотландад 120-200 / Sherherd D.J., Downie A. W, 1980/ Ирландад / Broman T., Anderson .0, 1981 / Норвегид ба ХБНГУ-д 100 / Wirstrow J., Pitter G., 1977/ Хойд Америкад тухайлбал: Сиетлд 69, Канадад 30 /KurtzKe J.F., 1975/ байгаа нь тархалт өндөр байгааг харуулж байна. Бага өвчлөлийн бүсэд хамаарагдах Болгар, Туркэд 40 / Wroles F.,Petrescu A., 1948/ Италид 3 / Buscaino G.,1974/ Латин Америк тухайлбал: Мехсикд 100000 хүн амд 1,6, Испанид 10 /Kurbyke J. Е., 1975/ байв.

Африкд уг өвчин ховор, Тунист зевхөн 100 өвчтөн, Өмнөд Африкийн 2.4 сая цагаан арьстны дундаас дөнгөж 5 өвчтөнг /Кurtzyke J.E., 1975, Enstrom J., 1978/ илрүүлжээ. ЗХУ /хуучин нэрээр / -д явуулсан судалгаагаар ТХ өвчий тархлалтаар ялгаатай бүс нутаг нь цаг уур, газрын гадаргуу, хөрсөнд хадгалагдаж бус микро элементийн найрлага, хүн амын удам угсаа, амьдралын нөхцөл, хоол тэжээл, үйлдвэрлэлийн хөгжил, хөдөө аж ахуйн байдлаар эрс ялгаатай байв. 100000 хүн амд Литвид 32 /Смольников. С.Б.,1979/, Латвид 38 /Упнер Ф.К.,1970/, Эстонид 39 / Саар. Х.П., 1962/, Украйнд 7/ Шульга И.1973/ байв. Дундад Азид Дагестанд 3.3 /Лачкапиани А.Н.,1969/ Үзбекд 1.7/Алаев Б.А., 1983/, Киргизд 1.2 Яектомушев Ч.Т.,1981/, Хабаровскд 0.7, Якутын гадаад иргэдийн дунд 12 /Попов B.C., 1983/ байгаа нь хар,ьцангуй цөөн байна. Ази тив тухайлбал: Монголд 1967 онд 1, 1969 онд 2 тохиолдол оношлогдсон /Ходос Х.Г, Копсова И.И.,1980/ бол 1991-1993 онд Монгол улс дахь мэдрэлийн өвчний тархлалтын судалгаагаар 100000 хүн амд ТХ 10-20 тохиолдол бүртгзгдсэн юм /Г.Цагаанхүү, А.Өлзийбаяр 1993он/, Тайван, Энэтхэг, Өгинөд Солонгос, лндонез, Тайландын томоохон 6 эмнэлгийн амбулоторийн бүртгэлийг шүүж үзэхэд 61 -похиолдол /Singhal.B ., 1975/ байсан нь эдгээр оронд уг өвчин ховор байдгийг гаруулаз. ХГ.Ходосны судалгаагаар 1932 он хүртэл Сибирт тохиолдол бүртгэгдээгүй 5айсан бол 1933-1946 онд вирусын өвчлөл өссөнтэй холбоотой тархмал хатуурал езчин ихсах, хэсэг хугацааны дараа ахин дуурчээ.

Судпаачдын тархмал хатуурал өвчний газар зүйн байрлалаар тархсан байдалд ,'йоэн судалгаанаас дүгнэлт хийж үзэхэд дэлхийн бөмбөрцгийн баруун талд хойд т^өрөгийн 40градусаас, дэлхийн бөмбөрцгийн зүүн талд хойд өргөрөгийн 3?т>адусаас урагш өвчлөл эрс буурсан байв /Алесв Б.А., 1988/. Мөн зарим гпаачдын үзэж байгаагаар хөрсөн дэхь зэс молибден, кобальт ихсэх тутам өвчлөл ••?сэж байна гэсэн дүгнэлт хийжээ. Балтийн орчигл, Белорусс, Украйнд зэс, цинк - оэльт херснмй найрлаганд их хадгалагддаг газруудад өвчпөл өндөр байв (Саар ~ . Кавказын уулс, дудад Азийн улсуудад хөрсний найрлага дахь дээр г..гьасач элементуүд ч бага, өвчлөл тун бгага байгаа боловч яаран дүгнэлт болохп/й (Даобинян Б.Ж. 1982).

4аг уурын байдлаар харьцуулж үзвэл тархмал хатуурал өвчин 100000 - амд үзэхэд хойд Америкд (30-69), Ирланд (79), Финлянд (52.3-83.5), _отпанд (144-200) элбэг, Өмнөд Африк (24 саяд -5), Гонконг (0.8), Изриал, Болгарт бага байгаа нь сэр>/үн бүс нутагуудаар өвчнмй тархалт их, • =-.ун уур амьсгалтай нутагуудад цөөн байгаа нь ажиглагдлаа (Kurtzke J.E., Западнмк Б.В., (1934), Иерусалимский П.П., (1958) нар энэ өвчний — т-f—!ыг үйлдвэржилт, улс орны хөгжилтэй холбож, үйлдвэр их өндөр -т"-сеч том хотуудад өвчний тархалт өндөр байгааг тогтоов.

 

Уг өвчнийг хүн амын шилжилт, удмын хүчин зүйлтэй хамтатган судалсан байна. үүнд: Парижд суурьшсан Хятад, Вьетнам цагаачдын дунд өвчлөл маш цөөн (Kurtzke 4-Е-, 1974), Калифорнид Азийн цагаачдын дунд 0.07, Киргизчүүдийн дунд 1.2 (цагаачдад 10.8) гэх мэтчилэн цагаачдын дунд өндөр байв. .

Судлаачдын (Алаев Б.А, Дарбиян В.Ж, Alter М.. Dean. С., Kurland.J., Kurtzke J.Е.,) дүгнэлтззр хзрзв 15-аас бага насанд шилжин суурыивал ихэвчлэн өвдөх магадлал их, 15 наснаас хойш шилжвэл өвчлөлийн байдал нутгийн хүмүүсийнхтзй ижил байв (Afiaee Б.А., 1988). Зарим судлаачид уг евчний өвчлелийг хүн амын удмын хүчин зүйл, шилжилггэй холбон тайлбарлаж байна.

Монгол улс дахь мэдрэлийн евчний тархалтын судалгаа (Г.Цагаанхүү, Д.Өлзийбаяр. 1993). 1985-1995 онуудад тархмал хатуурлаар евчилсөн тохиолдлуудыг бүртгэн авчнийт хүн амд харьцуулсан судалгаа (Р.Амарбаясгалан.1998) зэргээс үзэхэд 100 000 хүн амд 15-20 тархмал хатуурал ногдож байна.

Монгол оронд тархмал хатуурал Архангай, Хөвсгөл, Завхан аймгуудад 100

000 хүн амд огдох өвчлөл өндөр, Дундговь, Өмнөговь, Говь-Алтай аймагт өвчлөл бага байлаа (Р.Амарбаясгалан. 1998).

Дугнэлт

Дээрх эрдзмтэдийн судалгаанаас үзэхэд тархмал хатуурал нь юуны емнө газар зүйн байршил, цаг ууртай, мөн хөрсөн дэх микроэлемент, үйлдвэржилтийн хөгжилтэй хобоотойгоор тархалт дэлхийн улс оронд янз бүр, яс үндэс хамааралтай байж болзошгүй нь харагдаж байна.

Summary:

Multiple sclerasis diseases are defferent in the causes of the weather and geographical reculiarity.

Multiple sclerosis isn*t a litlle in the Monholian population by our research (2.6 per 10.000 Monholian population).

Судлаачдын бусад өгүүлэл

Сүүлд хийгдсэн