Энэхүү ажилд цаг уурын анги, эквивалиан үйлчлэх темпаратур ба тэдгээрийн түгэлт, цацрагын эквивалиант үйлчлэх темпаратур, хүнии биед үйлчлэх тэдгээр температурын тохиромжтой хязгаар, дулааны улирлын үндсэн үзүүлэлтүүд, клиник эмгэгшлийн индексүүд зэрэг орчны эмнэлэг-уур амьсгалын зарим  vзүүлэлтийr тодорхойлсон болно.

Орчны эмнэлэг-уур амьсгалын үзүүлэлтийн дүнг Хужирт сувилалд уур амьсгалаар эмчлэх, чийрэгжжүүлэх ажлыг байгуулан явуулахад амжилттай хэрэглэж байсан билээ.

1. Хүний бие махбодид гадаад орчны эмнэлэг-уур амьсгалын  үзүүпэлтүүд ихээхэн нөлөөлдөг. Тэдгээр үзүүлэлтийг агаар мандлын сансрын буюу цацрагийн газрын гадаргын гэж гурав xуваадаг; Үүнд:

а) Агаарын температур, даралт_, чийг, үүлшилт тундас
зэрэг нь агаар мандлын хүчин зүйлд хамаарагдана

б) сансрын хүчин зүйдц цацрагийн янз бүрийн хэлбэрүүд ордог.
Энэ нь юуны өмнө газрын гадарга дээр ба агаар мандалд явагдаж  буй бүх процессын эх үүсвзр болсон нарны цацраг юм.
Цацраг нь нийлмэл спектр бүтэцтэй бөгөөд тэр нь биологийн  үйлчилгээ үзүүлдэг.

в) Газрын хүчин зүйлст газрын гадаргын онгцлог багтах бөгөөд тэдгээр нь физик ба сансрын зүйлст нөлөөлдег ажээ.

Орчны эдгээр хүчин зүйлс хоорондоо нягт уялдаатайгаар организмд хавсран үйлчилнэ.

Уур амьсгалаар эмчлэх, чийрэгжүүлзх ажлыг зохион явуулахад орчны эмнэлэг- уур амьсгалын үзүүлэлтүүд байгалийн хүчин зүйлсийн үнэлгээг хийх явдал чухал байдаг.

2. Судалгааны арга зүй материал

Монгол Улсын Их Сургуулийн геофизикийн оргил (одоогийн МУИС, Монгол Улсын ШУА дундын геофшилийк судэлгааны төвөөс Хужирт рашаан. сувилал (ф=46°52 £=102^С46 далайн түвшингээс дээш h=1650м өндөрт оршдог), Тэрэлж дэх

амралт

(ф=47°59 £=107°28')далайн түвшингээс дээш h=1540 м ийн өндөрт оршдог) д 1984-1985 онуудад, MУИС МҮЗ үүдийн Төв зөвлөлийн сувиллын хэрэг эрхлэх газартай хамтран судалгааны ажил хийх төлөвлөгөөний дагуу эмчлэх, чиирэгжүүлэх ажлыг зохиои явуулахад чухалчлагдах орчны  эмнэлэг-уур амьсгалын үзүүлэлтуүдийг судалсам юм.

Бид судалгааны ажлаа Ялт дахь И.М. Сеченовын нэрэмжит эмнэлгийн уур амьсгал ба эмчилгээний физик арга эрдэм шинжилгээний хүрээлэн, Москва дахь физик эмчилгээ ба рашаан сувиллын эрдэм шинжилгээний төв хүрээлэнд боловсруулсан болон өөрсдийн боловсруулан амжилттай хэрэглэж буй арга зүйгэар хийж гүйцэтгэсэн юм. Рашаан сувилал, амралтын газруудын уур амьсгалыг судлахад чухал үүрэгтэй уур амьсгалын цогцолбор арга зүй (1,2,4,5)~г авч хэрэглэв.

Бид цаг тутам агаарын чийгийг Ашманы психрометрээр, салхины хурдыг фуссын анемометрээр, агаарын температурыг термометрээр, агаарын даралтыг барометрээр, нарны цацрагийг актинометр AT-50, пиранометр M-8G зэргээр тус тус хэмжсэн.

Уур амьсгалын судалгааны цогцолбор аргад хоногийн цаг агаар, эгшиний цаг агаар гэдэг үндсэн ойлголтыг авч үздэг бөгөөд эдгээр ойлголт нь хоногийн туршид цаг агаарын горим хэрхэн өөрчлөгдсөнийг тодруулан үзүүлнэ. Иймд хэрэглээний зорилгоор уур амьсгалын судалгаа, нэн ялангуяа уур амьсгалаар эмчлэх, чийрэпхүүлэх ажлыг зохион явуулахад гадаад орчны физик нөхцлийг үнэлэхдээ хоногийн ба эгшний цаг агаарын байдлыг нарийвчлан тодорхойлох явдал чухал,

Цаг агаарын байдал янз бүр байдаг нь түүнийг агшлан судлахыг шаарддаг билээ. Тийм учраас хоногийн цаг агаарын төрлийг ангилсан бүлэг-цаг агаарын ангиудад нэгтгэн үздэг.

Ажиглалтын дүнг боловсруулахдаа тусгай карт, хүснэгт зохион, түүндээ агаарын даралт Р, хоногийн даралтын өөрчлөлт Р, үндсэн хугацааны салхины хурд V , дээд мандлын үүлшлийн хэмжээ N, ерөнхий үүлшилт п, цасан бүрхүүлийн өндөр h хоногийн хамгийн их, бага, дундаж харьцангуй чийгшил, агаар мандлын үзэгдлүүдийг бичиж тэмдэглэв. Тэгээд хоног тутмын цаг агаарын ангийг орчин үед өргөн хэрэглэж буй Е.Е.Фёдоров, Л.А.Чубуков нарын ангиллаар тодорхойлсон юм.

Хүрэүлэн байгаа орчны дулааны үйлчлэл, агаарын температур, чийгшил, салхины хурд зэрэг агаар мандлын хэд хэдэн параметрээс хамаарахыг тооцон, дулааны сэрлийн үнэлгэээг эквивалент үйлчлэх

Хэмжсэн температур, чийгшил, салхины хурдны тодорхой цогц бүрийн хувьд бид В.А. Яаковенкогийн номограммаар ЭҮҮ-мйн утгыг бодож гаргасан.

Нарны  цацрагаар эмчлэх, чийрэгжүүлэхийн байгалийн нөхцлийг үнэлэхийн тулд анх Г.В.Шелейховскийн боловеруулсан цацрагийн эквивалент үйлчлэх температур (ЦЭҮТ)-ийн тухай ойлголтыг авч хэрэглэв. ЦЭҮТ-ийг тодорхойлоход ЭҮТ-д ордог параметрүүдээс гадна нарны цацрагийн эрчим нэмэгддэг юм.

Судалгааны дүн

3,1, Бид Е,Е,Фёдоров, Л.А.Чубуков нарын ангиллаар өдөр бүрийн цаг агаарын ангиудын тоог cap бүрээр Тэрэлжийн хувьд тооцоолон гаргаж, 1 дүгээр хүснэгтээр үзүүлзв. Үүний хэвтээ тэнхлэгт саруудыг, босоо тэнхлэгт цаг агаарын ангиудыг өгсөн болно. Манай хоёр пунктэд дулааны улиралд 1, ХҮ1 ангийн цаг агаар үгүй ба сэрүүн (Ү-ҮП ангиуд) цаг агаар, хүйтний улиралд дунд зэргийн хүйтэн, нилээд хүйтэн, их хүйтэн цаг агаар (Х1, ХП, ХШ ангиудад( тус тус зонхилж байлаа.

3.2. Эквивалент үйлчлэх температур

Хужиртад 1935 оны 7-р сарын зарим өдрийн үдээс өмнөх  ЭҮТ ийг тодорхойлсон дүнг жишээ болгон 2-р хүснэгтээр үзүүлэв. 1985 оны 5-8-р сарын ЭҮТ-ийн ажиглалтын хугацаа дахь түгэлтийг 3-р хүснэгтээр гарган харуулав. Энэхүү хүснэгтээс, Хужиртад ЭҮТ-ийн дунд зэргийн хүйтэн бүс (9-14) зонхилж, тухайн  нутаг орны эрс тэс уур амьсгалын онцлогтой холбогдсон тохиромжтой харьцангуй бага нөхцөл байдаг нь харагдаж байна.

Янз бүрийн нутаг оронд хийсэн олон тооны судапгааны үндсэн дээр биеийн темпатур хэвийн хадгалагдах, хөлрөхгүй, сэрүүцэх, сэрэл үүсэхгүй дулааны сэрлээр субъектив тодорхойлдог ЭҮТ

Ийн утгийг тохиромжтой бүс гэдэг. Тохиромжтой бүсийн утга, хувцастай хүний хувьд ,16.7-21.7, харин гадуур хувцасгүй бол 17,3-21,7 болохыг тогтоожээ (1).

Уур амьсгалаар чийрэгжүүлэх, эмчлэх нөөцийг ЭҮТ-ийн үргэлжлэх  хугацааны хувиар тодорхойлдог
 

билээ. Тохиромжтой бүсийн хязгаар нь хүний бие махбодийн хувийн ба түүний оршин буй уур амьсгалын районы онцлогуудтай хамаардаг юм.

Бидний ажиглалт, судалгаа хийсэн нутагт, өөрийнхөө нутаг

оронд